Laatst bijgewerkt op 29/11/2017 om 21.34 uur
'Alles is racisme' is de titel van de column van Heleen Mees die ik vanochtend zag in de Volkskrant. Ik weet niet zeker, hoe ze die titel bedoelt, maar niet alles is racisme.
Het is wel zo, en vermoedelijk bedoelt ze de titel ook zo, dat sommige mensen overal racisme denken te zien. Het begrip wordt daardoor een lege huls. Het wordt een emotioneel geladen woord dat men te pas en te onpas overal op plakt. Om die reden ben ik er niet zo dol op.
Ook is het niet zo dat iedereen racistisch is. Dat idee is door een stel literaire wetenschappers, vertellers van mooie verhalen, de wereld ingepompt en op niets gebaseerd. In ieder geval niet op solide, systematisch empirisch onderzoek.
Mees geeft in haar column ook een concreet voorbeeld hoe dat in zijn werk gaat. Omdat je zulke concrete voorbeelden niet vaak ziet, maakte dat haar column bijzonder de moeite waard.
In plaats van 'racistisch' is het beter om 'bevooroordeeld' te gebruiken. Het omarmen van vooroordelen (prejudice) wordt eenvoudig gemeten met een vragenlijst. Dat blijkt prima te gaan, een betrouwbare score op te leveren en ook nog valide te zijn. Bevooroordeeldheid is dus geen mistig, vaag concept, maar iets dat vrij simpel betrouwbaar te meten valt.
De valse profeten van racisme komen vaak aanzetten met de IAT, de Implicit Association Test. De IAT probeert impliciete vooroordelen af te leiden uit de verschillen in reactietijd op de items die men de proefpersonen voorschotelt.
Dat is vernuftig bedacht, maar blijkt helaas niet goed te werken. Er zijn met de IAT 'slechts' twee problemen. Het ding is niet betrouwbaar en niet valide. Die twee aspecten zijn echter wel de twee aspecten waar het bij een test in de eerste plaats om gaat. De IAT is misschien niet volledig onzin, maar de test zegt weinig tot niets over racisme, discriminatie en agressie.
De redenen dat de IAT dat niet doet, is ook simpel. Allereerst is de test niet betrouwbaar. Wat er gemeten wordt, is vooral toeval.
In de tweede plaats gaat het bij racisme, discriminatie en agressie niet om impliciete vooroordelen, maar om expliciete vooroordelen. Dat lijkt misschien een klein verschil, maar is het niet.
Discriminatie en agressie beginnen met het uiten van vooroordelen. Het begint met geleuter, met geklets, met gepraat. Met borrelpraat die op niets gebaseerd is. Met beweringen zonder enig feitelijke grond. Zulke borrelpraat leidde uiteindelijk tot gebeurtenissen als de Holocaust.
De neiging om zulke borrelpraat te verspreiden en er mee in te stemmen, is iets verbaals en kan daardoor met een vragenlijst gemeten worden.
Het gaat bij racisme en discriminatie dus om expliciete vooroordelen en niet om een of ander vaag gevoel dat een blanke misschien heeft als er opeens een zwarte persoon voor de deur staat. Of dat een zwart iemand misschien krijgt als er opeens een wit persoon voor de deur staat. Dat vage gevoel is vaak heel normaal en begrijpelijk, maar het betekent nog niet dat je dan ook geneigd bent, enthousiast deel te nemen aan een lynchpartij of genocide.
Als ik erover nadenk, zou het best kunnen zijn dat dat vage gevoel inderdaad het beginpunt van alle ellende is. Het grote verschilpunt is echter dat sommige mensen dat vage gevoel vertalen in een zeker weten en hun onterechte conclusies daarna uitdragen als volstrekte zekerheden, terwijl andere mensen het vage gevoel negeren en zich realiseren dat een vaag gevoel niets meer is dan een vaag gevoel en dat we ons vooral niet moeten laten leiden door onze gevoelens, maar door ons gezonde verstand.
Omdat de vragenlijsten waarmee expliciete vooroordelen gemeten worden, betrouwbaar zijn, betekent dat, dat mensen op het punt van het omarmen van vooroordelen, belangrijk verschillen. Als mensen op dit punt niet zouden verschillen, zouden de vragenlijsten niet betrouwbaar zijn. De vragenlijsten slagen er in systematische en grote verschillen tussen mensen aan te tonen.
Dit is een belangrijk punt. Mensen verschillen in de mate waarin ze vooroordelen omarmen en koesteren! Iemand die instemt met negatieve uitingen over zwarte mensen, is geneigd dat ook te doen met negatieve uitingen over Joden, homo's en ga zo maar door.
Een volgend belangrijk punt is dat deze maten voor bevooroordeeldheid (of prejudice) inderdaad valide blijken te zijn, dat wil zeggen: voorspellende waarde hebben. Deze maten voorspellen werkelijk gedrag op het gebied van discriminatie en agressie.
Inmiddels beschikken we over een soort portret van de mensen die extreem geneigd zijn te discrimineren en lijkt ook duidelijk waarom mensen die neiging soms bezitten. Discriminatie is vaak de basis voor een prima bestaan. Mensen die extreem discrimineren, lukt het vaak op die manier een goed belegde boterham te verdienen en een goede positie te krijgen.
Een vreemde twist
De mate van bevooroordeeldheid valt goed te meten. Maar daar houdt het niet op. Bevooroordeelde mensen zijn mensen die graag verhalen verzinnen en graag verhalen geloven en omarmen. Ze springen uit het niets naar vergaande conclusies.
Op basis van hoe iemand schrijft of praat, kun je dus afleiden of het om een bevooroordeeld persoon gaat of niet. Door het schrijven van deze blog geef ik me dus op dit punt gevaarlijk bloot. Als ik zo maar wat uit mijn mouw schud, weet de lezer meer over me dan me misschien lief is.
Het voorbeeld dat Heleen Mees gaf van Gloria Wekker illustreert precies wat ik bedoel. Volgens Mees springt Wekker naar een conclusie die ze niet echt hard kan maken. Mees laat het niet bij die bewering. Ze geeft de foute redenering erbij.
Dat lijkt te kloppen met wat ik ook wel eens gezien denk te hebben bij andere anti-racisten. Men springt veel te gemakkelijk naar vergaande, op niets gebaseerde conclusies.
Dat betekent echter -- veel lezers zullen nu denken dat ook ik wild aan het springen ben -- dat sommige antiracisten heel erg geneigd zijn tot discriminatie. De mensen die zo hard schreeuwen bij alles dat het om racisme gaat, blijken zelf racistisch te zijn.
----
Ik geef hierna de 11 twitter-berichten die ik naar aanleiding van de columm online zette.
1/11 Column #Alles_is_racisme van
#Heleen_Mees in de #Volkskrant van 29/11 over #racisme en
#discriminatie. Column begint met het boek #Witte_onschuld van
#Gloria_Wekker. Zij probeert de alomtegenwoordigheid van racisme in
Nederland aan te tonen, aldus HM.
2/11 Volgens #Heleen_Mees bouwt
#Gloria Wekker voort op het werk van #Philomena_Essed die in de jaren
80 opschudding veroorzaakte met het boek #Alledaags_racisme, waarin
ze de ervaringen van Surinaamse vrouwen in Nederland optekende.
3/11 Voorbeeld van #Gloria_Wekker in
#Witte_onschuld over #racisme. Wit kind valt van schommel. Witte
vrouw snelt toe. Zwarte vrouw snelt toe. "Haal haar moeder,"
roept witte vrouw. Zwarte vrouw is echter moeder van wit kind.
#Heleen_Mees: GW vervuilt het begrip 'racisme'.
4/11 Column #Heleen_Mees in VK 29/11:
#racisme is de werkhypothese van #Forum_voor_Democratie.
5/11 HM stelt dat we met "onze
ingebouwde aannames [over mensen] de sociale ongelijkheden in stand
houden." Dat klopt volledig, mijns inziens, maar niet op de
manier die zij denkt. -- MvE #racisme #discriminatie
6/11 Ten eerste gaat het niet om
specifieke aannames die zijn ingebouwd bij mensen, maar om een
algemene ingebouwde neiging tot #vooroordelen (#bevooroordeeldheid,
#prejudice). Mensen die discrimineren, discrimineren nooit slechts
een enkele groep, maar ieder mogelijke groep. - MvE
7/11 Ten tweede is die neiging tot
#bevooroordeeldheid (#prejudice) niet bij iedereen in dezelfde mate
ingebouwd. Sommige mensen zijn extreem geneigd te discrimineren,
andere mensen zijn niet of amper geneigd te discrimineren.
#discriminatie #racisme
8/11 Het idee dat iedereen van nature
discrimineert of een racist zou zijn, wat men daar ook mee mag
bedoelen, is dus volstrekte onzin! Bullshit! - MvE #discriminatie
#racisme
9/11 Dankzij empirisch onderzoek van
#Bob_Altemeyer en anderen naar #autoritarisme (#RWA) en
#sociale_dominantie (#SDO) bestaat er nu een duidelijk portret van de
mensen die extreem geneigd zijn tot #discriminatie, #racisme,
#agressie en #oorlog.
10/11 Tussen productie en
discriminatie bestaat een duidelijk verband. Hoe sterker de
discriminatie in een samenleving groeit, hoe meer dat ten koste van
de productie gaat. Naarmate de irrationaliteit in een samenleving
groeit, neemt de rationaliteit af.
11/11 Wie meer informatie zoekt over
#discriminatie, #agressie, #racisme gebaseerd op hard empirisch
onderzoek kan zoeken op #soortenmodel op
stopdiscriminatie.blogspot.nl.
