donderdag 20 april 2023

Door gevaarlijke gekken omringd. 22. "Een hond bijt niet zomaar"

 

Laatst bijgewerkt: 4/5/2023 om 12.16

 

Het Dagblad van het Noorden komt vandaag (20/4/2023) met een groot opinie-artikel: Een hond bijt niet zomaar

De ondertitel luidt:

"Net zoals een mens niet 'zomaar' iemand neersteekt, bijt een hond niet 'zomaar' een mens of dier. Dat stelt Petra Vogel, die pleit voor een geschiktheidstest voor bezitters van zogenaamde 'vechthonden'."

 

Ik heb niet de moeite genomen de rest van het artikel te lezen. Maar de stelling dat een hond of een mens niet 'zomaar' iemand aanvalt, is in feite onjuist. Althans, uiterst misleidend.

Wat zijn de feiten voor mensen? Bevooroordeelde mensen zijn angstige, agressieve mensen. 'Double highs' (met een dubbele motivatie om bevooroordeeld te zijn) zijn extreem bevooroordeeld en extreem gevaarlijk. Zit je in de buurt van een double high? Zorg dat je wegkomt, voordat  je zijn of haar slachtoffer wordt.

Wat zijn de feiten voor honden? Dat weet ik niet. Ik weet wel, dat ik zelf ooit een agressieve hond heb gehad. Een boxer, die erfelijk belast was met een agressiegen.

Mijn ervaringen met die schat van een hond? Natuurlijk is er als je maar lang genoeg naar zoekt, altijd een factor of een oorzaak te vinden. In dit geval bleek de kennelijke verklaring, dat de hond erfelijk belast was.

Maar in de normale omgang was het dus wel degelijk zo: onze hond beet bij het minste of geringste en hij beet dan niet bepaald zachtjes. De lijst slachtoffers was op een bepaald moment bijna eindeloos, ondanks dat we voortdurend heel alert waren en alle mogelijkheden tot bijten zorgvuldig probeerden te elimineren.

Dus, afgaande op die beperkte ervaring met een enkele hond ben ik geneigd te zeggen: honden zijn net mensen. Honden die bijten, doen dat bij het minste of geringste. Vaak zonder duidelijke aanleiding. Het zit er gewoon in.

Het artikel wordt gepresenteerd als opinie-artikel, maar is dus in feite nepnieuws. Wat er beweerd wordt, klopt niet met de harde feiten. Het is vooral een 'mooi' verhaal dat de lezer volledig op het verkeerde been zet, als hij niet goed oplet.

Kun je in dit geval het baasje achter dit opinie-artikel een gevaarlijke gek noemen? Agressieve honden zijn een soort wapen. Als fatsoenlijke hondenbezitter moet je zo'n soort hond niet willen. Als je de pech hebt een agressieve hond te bezitten, en je vult je geest vervolgens ook nog eens met allerhande onzin over het gedrag van honden . . .

Dan ben je dus inderdaad een behoorlijk gevaarlijke gek. 










 

 


Door gevaarlijke gekken omringd. 21. Verontrustende ANWB-data over verkeersgedrag

 

Laatst bijgewerkt: 4-5-2023 om 12.05

 

De ANWB biedt niet alleen een goed werkende wegenwacht-service aan voor haar leden, maar ook een ANWB Veilig Rijden Autoverzekering.

Bij die verzekering kun je korting krijgen als je rijgedrag voorzichtig is. Dat werkt zo. Een kastje in de auto registreert waar men is, en hoe men rijdt. De verzekerde krijgt iedere tien dagen een overzicht van zijn rijgedrag met feedback. Op die manier kan men maximaal 30 procent korting verdienen op de betaalde premie.

Men heeft nu ruim 50.000 bestuurders met zo'n kastje. Wat blijkt?

Gemiddeld pakken die onderweg 40 keer per maand tijdens het rijden hun telefoon. Alle handsfree gesprekken zijn daarbij niet meegerekend. (Kampioen, nr. 2, april/mei 2023, p. 20-21).

Deze mensen zijn bereid om met een kastje te rijden dat hun rijgedrag registreert. Verder hebben ze ook nog eens financieel belang bij voorzichtig rijden vanwege de extra korting. En ze krijgen iedere tien dagen feedback.

Maar ondanks dat alles, zit men gemiddeld 40 keer per maand met de telefoon in de hand onder het rijden!

Dat bevestigt met harde kwantitatieve gegevens, wat ik aan de hand van specifieke gevallen al eerder dacht te zien. We worden omringd door gevaarlijk gekken. Door mensen die niet goed begrijpen, waar ze precies mee bezig zijn.


















Twijfels over Trouw

 

Laatst bijgewerkt: 4/5/2023 om 12:25

 

Trouw pakt vandaag (20/4/2023) groot uit over de populaire rechtse roeptoeter Jordan Peterson. Het artikel is vijf pagina's lang en getiteld: Twijfelzaaier, ultra-conservatieve Jordan Peterson ageert nu tegen klimaatbeleid.

Ik heb me ooit even verdiept in Jordan Peterson. Ik zocht een van zijn teksten, selecteerde een stukje en las wat beter. Je ziet dan dat het slechts geroeptoeter is, zonder feitelijke onderbouwing. Peterson is voortdurend bezig interessant over te komen met diepzinnige opmerkingen. Het bijzondere van de man is dat hij dat kennelijk voor een heel leger van nitwits inderdaad prima kan. Hij beweert diepzinnig klinkende onzin, maar doordat zijn toehoorders voortdurend hun verstand (systeem 2) niet gebruiken, hebben ze dat niet door.

Kranten hebben tegenwoordig doorgaans geen belangstelling voor harde feiten. Die vinden ze maar lastig. Daar hebben ze geen kostbare ruimte voor beschikbaar.

Maar Trouw heeft dus wel vijf pagina's beschikbaar om een gigantisch leeghoofd te promoten. Adolf Hitler had nooit aan de macht kunnen komen als een groot deel van de Duitse media niet volledig voor hem in katzwijm had gelegen. Hitler is dood, maar Trouw is ondertussen helemaal weg van iemand die in feite preies hetzelfde spelletje speelt.

Kun je die term 'katzwijm' in dit verband wel zo gebruiken, vroeg ik me af. De term komt uit de zeilvaart. Als je in 'katzwijm' ligt, valt de wind volledig weg. Je komt stil te liggen. Je bent als het ware volledig verlamd.

Op internet vind ik deze zin, die goed illustreert wat het idee is:

"Ze bewoog dierlijk sensueel, liet woorden met een natuurlijke loomheid uit haar mond rollen en kon met één geloken blik een complete zaal in katzwijm laten vallen."

Je automatisch werkende systeem 1 werkt natuurlijk door op zo'n moment, maar je rationele denken (systeem 2) ligt even helemaal stil, doordat je helemaal in beslag wordt genomen, door wat je hoort en ziet.

Dat was precies waar Hitler goed in was en Jordan Peterson nog steeds. Halvegaren bij de neus nemen, gevaarlijke gekken indoctrineren met 'mooie' verhalen, die ze graag willen horen en geloven.

 

 

 

 




 

 

 

 

 

 


Het herkennen van onzin belangrijk vinden, maar zelf geen onzin herkennen

 

Laatst bijgewerkt: 4/5/2023 om 12:46

 

In de AD van vandaag (19/4/2023) lees ik de column van Saskia van Westhreenen getiteld: Het aanpakken van onzin is een serieuze zaak. En zo is het natuurlijk ook.

De neiging tot 'fascisme' (het zich aangetrokken voelen tot machtige groepen die van agressie en misdaad leven) meten we met bevooroordeeldheid. Het omarmen van populaire vooroordelen. Anders geformuleerd: van zaken die niet op feiten gebaseerd zijn. Eigenlijk dus: het omarmen van onzin.

Als we op een of andere manier dat enthousiasme voor onzin-uitspraken zouden kunnen temperen, zou dat een positieve ontwikkeling zijn. De stelling van Van Westhreenen klopt dus.

Een argument dat ze vervolgens in haar column hanteert om het belang van het tegengaan van nepnieuws te illustreren, is dat in 2018 in India door een lynchpartij 27 doden vielen.

Bij een lynchpartij wordt een menigte opgehitst door een prediker of andere double high met 'mooie' kwalijke verhalen over de beoogde slachtoffers. Als die beoogde slachtoffers zich niet op tijd in veiligheid weten te brengen, vallen er in het ergste geval doden. In minder erge gevallen raken ze gewond, worden ze beroofd, verkracht of vernederd.

Bij nazoeken via Google door mij, blijkt het te gaan om meerdere lynchpartijen, die in totaal resulteerden in 27 doden. Het was dus niet 'een' lynchpartij, maar een heel stel lynchpartijen, dat in die periode daar plaatsvond. De onderliggende oorzaak zat als het ware in de plaatselijke tijdgeest. Men scoorde er veel te hoog op de alfa-bètafactor. Men was veel te bevooroordeeld. Men geloofde veel te gemakkelijk allerhande wilde verhalen.

Maar het verhaal van Van Westhreenen klopt dus niet helemaal. Van een hele reeks lynchpartijen maakt ze gemakshalve een enkele. Zo zie je maar weer, nepnieuws is overal. Ook in columns die zeggen, het herkennen van onzin belangrijk te vinden.


Wat me echter in eerste instantie opviel in deze column, is dat de aanleiding en feitelijke basis word gevormd door de stelling dat er in Nederland meer dan honderdduizend mensen geloven dat een kwaadaardige elite aan de macht is, die de mensen wil onderdrukken en tot slaaf wil maken. Waar komt die wilde stelling vandaan?

Die stelling blijkt afkomstig uit het jaarverslag van de AIVD (Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst).

Maar waar is die stelling precies op gebaseerd? Anders gezegd: gaat het om een feit of een mening?

 Omdat nergens duidelijk wordt, hoe men precies aan dat getal gekomen is, gaat het kennelijk om een 'gekwantificeerde' mening. Men denkt dat het er wel honderdduizend zullen zijn of meer. Men neemt het aan. Men gelooft het. Beter gesteld: de AIVD gelooft dat.

De mensen die ons moeten beschermen, de mensen die specialisten zouden moeten zijn in het analyseren van informatie, die mensen blijken dus vooral te geloven. Met andere woorden: het niet zo nauw te nemen met de harde feiten. Lijkt me persoonlijk geen goed nieuws.

Terug naar de column. Je gelooft dat het aanpakken van onzin een serieuze zaak is. Dat geloof klopt met wat we denken te weten, met wat er bekend is. Maar vervolgens zie je niet dat de informatie waarop je je baseert, kennelijk niet op feiten gebaseerd is.

Wat de column daarmee vooral illustreert, is het onvermogen van (sommige) journalisten om meningen te onderscheiden van feiten. Om onzin te herkennen als onzin.









woensdag 19 april 2023

Door gevaarlijke gekken omringd. 20. Moeten we deze oorlog winnen? Welke oorlog?

 

De film The Last Days van Steven Spielberg beschrijft de Holocaust in Hongarije via de verhalen van vijf mensen die het overleefden. De film is tot 18 mei te zien op Netflix.

Eén van die overlevenden, Bill Basch, zegt dit:

"There is one thing that has puzzled me, and has puzzled the world. That the Germans dedicated manpower and trains and trucks and energy towards the destruction of the Jews to the last day. Had they stopped six months before the end of the war and dedicated that energy towards strengthening themselves they may have carried on the war a little longer. But it was more important to them to kill the Jews than even winning the war."

Je begint een oorlog. In dit geval zelfs een wereldoorlog. Je zou denken, dat je die koste wat het kost, wilt winnen. Maar de nazi's waren druk met andere dingen. Ze waren druk met het vermoorden van Joden.

Begrepen ze van het begin af aan, dat de oorlog een verloren zaak was? Dat lijkt moeilijk voorstelbaar. In de eerste jaren van de oorlog gingen de zaken voor Duitsland boven verwachting goed.

Waarom dan toch die irrationele haat tegen Joden?

Ik denk dat het soortenmodel de verklaring levert. In nazi-Duitsland had de Grote Leider, Adolf Hitler, alle macht naar zich toe getrokken. De alfacultuur was heel sterk en groot geworden, de bètacultuur vrijwel volledig weggedrukt. Ja, de bètacultuur werd vaak openlijk bestreden.

Maar in een alfacultuur wordt het denken bepaald door wat de Grote Leider beweert. De Grote Leider probeerde om aan de macht te komen en te blijven, zo handig mogelijk in te spelen op zijn publiek van volgelingen/gelovigen.  Hij had trouwe aanhangers nodig en vertelde dus, wat die aanhangers mooi vonden om te horen.

Die boodschap was: het is allemaal de schuld van die verdomde rot joden! Door hen hebben we de Eerste Wereldoorlog verloren. Zij deugen niet, zij veroorzaken alle ellende in de hele wereld.

Dat verhaals is natuurlijk volstrekt onzinnig. Maar voor volgelingen/gelovigen is het wel de ultieme waarheid als de Grote Leider dat beweert.

Dan was er nog een belangrijk punt. De Sovjets en de Amerikanen vochten terug en soms best behoorlijk goed en behoorlijk effectief. Dat is niet leuk, dat is niet 'mooi'. Als je overloopt van agressie, is het dus veel verleidelijker in te zetten op groepen, die zich toch niet kunnen verweren. Naarmate de oorlog voor de nazi's slechter ging, werd de Jodenvervolging heftiger.

Voor de volgelingen/gelovigen van Adolf Hitler was de oorlog een groot en abstract iets. De oorlog speelde zich op veel verschillende fronten tegelijkertijd af. Maar 'Joden' was iets, dat ze zich konden voorstellen. Daar viel goed op te jagen. Die konden probleemloos tot slachtoffer gemaakt worden.

De strongman indoctrineert dus zijn volgelingen/gelovigen, zoals een baas zijn hond kan ophitsen. Die hond heeft geen flauw besef van iets als 'oorlog', maar begrijpt prima wie hij moet pakken, als hem dat verteld of geleerd wordt.

Dat betekent ook dat het voor volgelingen/gelovigen lastig is om rationeel te vechten. Ze denken via systeem 1. Voor hen is 'rationaliteit' ongeveer net zo fout als 'Jood'. Het gaat om je emoties, die emoties leiden je. Of naar de Overwinning, of naar de Ondergang.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Door gevaarlijke gekken omringd. 19. Massa-schietpartijen bestrijden door meer wapens

 

Schietpartijen waarbij een hele reeks slachtoffers vallen, zijn in de VS schering en inslag. Vaak gaat het om volwassenen, soms om kinderen en soms om zowel volwassenen als kinderen, die het slachtoffer worden.

Op de site van de BBC kom ik een korte clip tegen, die uitlegt hoe een groot deel van de Amerikaanse bevolking dit geweldsprobleem wil oplossen (https://www.bbc.com/news/av/world-us-canada-65307261).

De eenvoudigste manier om die schietpartijen te verminderen en te bemoeilijken, is natuurlijk te zorgen dat wapens lastiger te bemachtigen zijn. Iemand die gewelddadig wordt, richt met een mes of met zijn bloten handen doorgaans veel minder ellende aan.

De mensen die op Trump stemden, de Amerikaanse Rupublikeinen van vandaag de dag, zien dat echter overwegend totaal anders. Er moeten niet minder wapens komen, maar juist meer. Onderwijzers moeten bewapend worden. Burgers moeten beter bewapend worden. Want het probleem is, in hun opinie, niet dat er in de VS akelig veel vuurwapens in omloop zijn. Het probleem is dat sommige mensen niet deugen. Er lopen te veel misdadigers los rond, waardoor het mis gaat.

Wie het verhaal rationeel probeert te bekijken, ziet dat het verhaal niet erg klopt. Men gelooft als het ware in wapens en geweld en laat zich dat ''mooie' en heerlijke niet afpakken, omdat er het hele jaar door veel slachtoffers vallen.

Hoe is het dan mogelijk dat veel Rupublikeinen en Trump-stemmers dat verhaal toch geloven? Bevooroordeeldheid is de variabele die behoorlijk nauwkeurig voorspelt of men op Trump stemde. Bevooroordeelde mensen geloven niet in harde feiten, die vinden ze totaal irrelevant, maar in wat de groep en de leiders van de groep beweren.

Wat men dus produceert aan taal, is niet bedoeld de harde werkelijkheid te beschrijven, maar is bedoeld goed ontvangen te worden door andere leden van de groep. Men ziet als werkelijkheid, dat wat men graag wil horen. Dat, wat men wil geloven.

De nazi's geloofden graag dat de Joden de oorzaak van alle ellende in de wereld waren en accepteerden dat geloof als: zo is het, en niet anders. Dat was hun waarheid.

De consequentie van die waarheid was zes miljoen vermoorde Joden. En grote aantallen andere slachtoffers, die door de nazi's beschouwd werden als 'minderwaardig'.

Als je het dus technisch bekijkt, gaat het om bevooroordeeldheid. Mensen geloven, wat door hun leiders verteld wordt. Mensen zijn enthousiast voor de strongman, omdat die ze gouden bergen belooft. Volg hem en het zal allemaal goed komen, krijgen ze te horen.

Maar je zou dus ook kunnen zeggen, eigenlijk gaat het om een massa-psychose. Een hele groep mensen is volledig de weg kwijt. Gelooft in onzinnige verhalen. En volgt zonder na te denken de Grote Leider op zijn weg naar de Overwinning, die in werkelijkheid vaak eindigt in de totale ondergang.



















dinsdag 18 april 2023

Zijn gele narcissen 'gele schreeuwlelijkerds'? Zijn we verslaafd aan meningen en hebben we een afkeer van harde feiten?

 

Laatst bijgewerkt: 19/4/2023 om 0:03

 

Ogenschijnlijk begint dit verhaal met een ingezonden brief die de Volkskrant meende te moeten publiceren.  Die brief werd geplaatst op 12/4 en was afkomstig van Frans Kouwets. In de brief spreekt Kouwets zijn ergernis uit over al die 'gele schreeuwlelijkerds' in parken en wegbermen.

In het kader van deze blog weten we, dat het uitspreken van die ergernis in een brief aan de krant niet geheel en al zonder betekenis is. Het vertelt iets over de persoon Kouwets. Wie zich ergert aan gele narcissen, ergert zich vast nog wel vaker en aan meer.

Een Amerikaans gezegde stelt: 'Haters gonna hate'. Een spreuk waarvan de betekenis op een of andere manier bij veel mensen niet schijnt over te komen. Op basis van hard empirisch onderzoek, weten we echter (of denken we te weten) dat de spreuk klopt.

Haten en zich ergeren zijn manifestaties van bevooroordeeldheid. De variabele die in 1950 driemaal gebruikt werd om 'fascisme' te meten. De variabele die bij Amerikanen (zeer betrouwbaar) voorspelt of men op Trump stemt. De variabele dus, die aangeeft of men valt voor de strongman.

Die ingezonden brief leidde tot een volgende ingezonden brief, die de Volkskrant meende te moeten plaatsen op 14/4. Annemieke Blöte schreef, dat ze het nu zeker wist: Otto den Beste leefde!

Wie is 'Otto den Beste'? Dat valt hier te zien (https://www.youtube.com/watch?v=BBHMl0qYFuE). Den Beste is oud leraar Duits en altijd boos. Het is een typetje van Koot & Bie uit Keek op de Week. In dit geval gespeeld door wijlen De Bie.

Vervolgens kwam de Volkskrant vandaag (18/4) met een volgende ingezonden brief. In Vught, in het Raadhuispark staan 2.142 stervormige narcissen als symbool voor de Joodse kinderen die in de Tweede Wereldoorlog vanuit Vught werden gedeporteerd en omgebracht.

 

Dus, waar begint dit verhaal nu precies? Als je het chronologisch bekijkt, begint het met de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust.  Daarna komt Otto den Beste als creatie van De Bie. Vervolgens komt de ingezonden brief van Frans Kouwets. Vervolgens wordt de link gelegd met Otto den Beste. En als laatste wordt de link gelegd met de narcissen die als symbool bedoeld zijn voor de plaatselijke bijdrage aan de Holocaust.

Wat viel me in dit verhaal op? Iemand heeft een uitgesproken mening over gele narcissen. Dat mag natuurlijk, maar het is slechts een mening. Die mening wordt echter wel gepubliceerd door de Volkskrant.  Dat zegt iets over de tijd waarin we leven.

Die Joodse kinderen werden vermoord, omdat nazi's heilig geloofden dat Joden niet deugden en verantwoordelijk waren voor alle problemen in de wereld. Iets dat slechts een mening was, gebaseerd op niets, werd verheven tot feit.

Ondertussen zijn we een hele tijd verder en opnieuw is het, alsof men maar niet genoeg kan krijgen van meningen. Sterker nog, uit empirisch onderzoek weten we dat veel moderne mensen het onderscheid feit/mening niet meer kunnen maken. Sommigen zien feiten aan voor meningen en meningen voor feiten. Anderen gokken maar wat.

Empirische wetenschappers hanteren een simpele stelregel. Feiten (waarnemingen dus) zijn heilig. De harde Natuur heeft altijd gelijk. Voor die harde natuur gebruikte Einstein van tijd tot tijd de term 'God'.

Maar in de hedendaagse kranten en in de hedendaagse samenleving vind je dat idee -- feiten zijn heilig -- niet echt terug. Het lijkt eerder omgekeerd te zijn. Meningen zijn heilig, feiten zijn vies. Wat wij vinden, daar gaat het om! Als de feiten niet kloppen met onze opinies, is het: des te erger voor de feiten!

Dat loslaten van de harde feiten en het zwelgen in wilde opinies doet denken aan de dertiger jaren van de vorige eeuw. Wie In de schaduwen van morgen naleest over de periode waarin Adolf Hitler opkwam, zal veel overeenkomsten ontwaren. Althans dat is mijn ervaring. Dit  boek van Johan Huinzinga is -- in de originele versie -- met wat moeite online nog te vinden. Van harte aanbevolen.

En inderdaad, dat laatste is slechts een mening.


 













 

Systeem 1 werkt als een gevangenis, waardoor de externe wereld niet langer gezien wordt

 

In de blogpost Gezelligheid kent geen grenzen (https://stopdiscriminatie.blogspot.com/2023/04/gezelligheid-kent-geen-grenzen-een.html) citeerde ik uit de column van Bas Heijne in NRC (8/4/2023). 

Heijne schreef onder andere:

"De politiek heeft zich, zeker na de Provinciale Statenverkiezingen, met overgave vastgebeten in het kleine; de afgehaakte burger in de veronachtzaamde uithoeken van Nederland, die zijn postkantoor zag verdwijnen en de bushalte opgeheven. Belangrijk, niemand kan de afstand tussen een technocratische overheid en de zich niet gezien voelende burger ontkennen.

Maar intussen lijkt het er wel op dat de grote wereld geriefelijk uit het zicht is geraakt, alsof de donkere wolken die zich boven ons hebben samengepakt – de heftig verstoorde wereldorde, de klimaatcrisis – allemaal de schuld zijn van een slecht functionerend kabinet en een premier die over zijn houdbaarheid heen is.

...

Met het opeisen van het recht om gezien te worden, zo lijkt het, eist de ongeziene Nederlandse burger ook het recht om, wanneer het gaat over wat buiten zijn wereld ligt, zijn ogen stijf dicht te knijpen."

 

Vervolgens kwam ik met een aantal gevallen op de proppen, die leken te bevestigen, wat Heijne dacht te zien. Mensen zijn in de onderlinge interactie druk bezig met de kleine dingen, die ze bezig houden, waardoor ze de grote, harde buitenwereld niet meer zien.

De onderlinge interactie eist alle aandacht op. Gezelligheid kent geen grenzen. Waardoor men niet langer aandacht heeft voor wat er in die buitenwereld precies allemaal gebeurt.

Is er experimentele bevestiging voor dat effect? Je denkt dan natuurlijk aan de experimenten van Asch. Het uitgebreide verslag van Asch daarover, valt niet eenvoudig te lezen, maar vergt enig volhouden. Ik heb dat indertijd gedaan en gerapporteerd via deze blog.

Asch vond een persoonsvariabele, die bepaalde hoevaak men meeging met het groepsoordeel. Verder viel uit zijn gegevens af te leiden, dat de mensen die niet meegingen met de groep en dus focusten op de werkelijke lengte van de lijnstukjes, ondertussen kennelijk ook nog waarnamen wat het groepsoordeel was. Het omgekeerde gebeurde echter niet. De mensen die focusten op wat de groep zei, wisten vaak na afloop vrijwel niets meer over de werkelijke lengte van de lijnstukjes, die ze gezien hadden, maar waarvan ze de lengte onjuist gerapporteerd hadden.

Dat gegeven duidt erop, dat systeem 2 denkers, via hun automatisch doorwerkende systeem 1 toch bijhouden, wat de andere mensen beweren. De systeem 1 denkers, die focusten op wat er beweerd werd door de anderen, activeerden daarvoor natuurlijk niet hun systeem 2. Ze wisten dus vrijwel niets te vertellen na afloop over de werkelijke lengte van de getoonde lijnstukjes.

Wil men sociaal scoren, dan moet men vooral snel zijn. Een sociaal slimme opmerking die een minuut te laat komt, levert qua groepseffect niet op, wat men wil. Dit is dus mogelijk een reden, waarom systeem 1 voortdurend alle aandacht lijkt op te slokken.


 










 

maandag 17 april 2023

De beeldtaal van Huub Oosterhuis is 'mooi' leeg geleuter

 

De beeldtaal van de theoloog en dichter Huub Oosterhuis zou een andere werkelijkheid aanboren. Laten we kijken.

In de Bijbel zie je een ontwikkeling van concreet naar steeds kinderlijker en abstracter. Het Oude Testament is qua lengte en qua woorden een stuk moeilijker dan het Nieuwe Testament. Het Oude Testament begint heel concreet met 'God' te definieren als de schepper van alles dat er is. 'God' en de harde realiteit vallen samen.

In het Oude Testament komt Mozes tenslotte noodgedwongen met de Tien Geboden op de proppen. De strekking is: doe maar gewoon, dan doe je gek genoeg. Maar aan deze regels dien je je wel te houden.

In het Nieuwe Testament komt Jezus aan het kruis en worden daardoor alle zonden van de gelovige vergeven. Je hoeft je dus nergens meer druk over te maken, mits je maar gelooft, dan komt het helemaal goed.

Als Oosterhuis die concrete, harde God niet ziet zitten, hoe ziet zijn 'God' er dan precies uit? Vanuit het soortenmodel geredeneerd (wat we weten over discriminatie via hard onderzoek) zou je verwachten dat hij dus behoorlijk hoog zit op de alfa-bètafactor (bevooroordeeldheid).

Wat je dus verwacht, is vooral 'mooi' geleuter met weinig inhoud. Klopt dat?

Ik geef hier een van zijn meest bekende gedichten.

De steppe zal bloeien

de steppe zal lachen en juichen

De rotsen die staan

vanaf de dagen der schepping

staan vol water, maar dicht

de rotsen gaan open.

Het water zal stromen

het water zal tintelen, stralen.

dorstigen komen en drinken.

De steppe zal drinken,

de steppe zal bloeien.

de steppe zal lachen en juichen.

 

Einstein probeerde 'God' te begrijpen. Als Einstein 'God' goed begreep, zou licht afgebogen worden door de zwaartekracht van een zware ster. Dat bleek te kloppen.

Ik vind het een 'mooi' gedicht, maar ik ben bang dat er verder niets valt te toetsen. Met andere woorden: het is leeg geleuter.













 

Door gevaarlijke gekken omringd. 18. 'Het geloofsmysterie dat niet te vatten is', is in werkelijkheid slechts een massapsychose

 

Trouw pakt vandaag (11/4/2023) groot uit. De theoloog en dichter Huub Oosterhuis (89) is op paaszondag overleden. 

In het proza dat door Trouw geproduceerd wordt naar aanleiding van zijn overlijden, valt de reactie van Hanna Rijken op. Zij is 'musicus en docent aan de Protestantse Theologische Universiteit en het Rotterdams conservatorium'. Ik wist niet, dat universiteiten tegenwoordig ook al musici in dienst hebben, maar ja, waarom ook niet?

Ik citeer Trouw:

'Zij roemt zijn beeldtaal, de taal van wat, in zijn eigen woorden, "eigenlijk niet te zeggen is. Die je spreekt om niet helemaal te hoeven zwijgen."

"Ik denk dat het voor de Nederlandse kerkmuziek ongeloofelijk belangrijk is dat we deze taal aangereikt hebben gekregen", zegt Rijken.

"Het is een tweede taal, naast de eerste, die de dingen benoemt zoals ze zijn. Het is beeldtaal, die een andere werkelijkheid aanboort. Hij benadert daarin iets van het geloofsmysterie dat niet te vatten is in de eerste taal."'

 

Je krijgt zo maar een tweede taal aangereikt. Het is niet niks. Witgenstein schijnt ooit beweerd te hebben, dat je moet zwijgen over de zaken, waarover je niet met taal kunt spreken. Als we Rijken mogen geloven, heeft Oosterhuis die aanbeveling niet ter harte genomen.

'Een beeldtaal, die een andere werkelijkheid aanboort.' Maar als je het begin van de Bijbel leest, is 'God' de waarneembare werkelijkheid, althans de schepper daarvan. Abraham moest vluchten uit Ur, omdat hij al dat bijgeloof, dat in zijn tijd zo populair was, onzinnig vond.

Als de uitspraak dus klopt, had Oosterhuis lak aan die Bijbelse God en vond hij, dat er nog een andere God moest bestaan. Een 'God' waar hij het wel graag over had.

Het doet me denken, aan die kreet: geen gezeik, iedereen rijk. Geen gezeik, iedereen zijn eigen God. Alleen dat is nu juist niet de strekking van de Bijbel.

Het idee van de Bijbel is, dat er slechts één God bestaat, één werkelijkheid, en geen andere. Met die ene God, die ene werkelijkheid moeten we het doen. Daardoor konden de Israëlieten overtuigend argumenteren dat er naast hun enige echte God, geen andere goden mogelijk waren. Alle andere goden waren slechts bijgeloof.

Maar waar het me eigenlijk om ging, is die laatste opmerking van Rijken. 'Het geloofsmysterie dat niet te vatten is in de eerste taal.' Volgens mij klopt die niet. Volgens mij is het onzin. Volgens mij lukt het prima om het geloofsmysterie in normale taal te beschrijven.

Allereerst, wat is het 'geloofsmysterie'? Het geloofsmysterie is dat gelovigen zaken, die er wel zijn, niet zien en dat ze zaken die er niet zijn, wel zien. In gewone mensentaal: ze zijn volledig van God los, ze zijn volledig los gefietst van de harde realiteit.

Maar ze zijn niet gewoon gek, ze zijn collectief gek. Het gaat altijd om massa-psychose. Het gaat om een groep, die heilig iets gelooft, waarbij dat geloof niet langer klopt met de harde realiteit.

Verder weten we, hoe dergelijke massa-psychosen ontstaan. Volgelingen/gelovigen zijn groepsmensen. Ze scoren hoog op (rechts) autoritarisme. Wat de leiders van de groep beweren, nemen de gewone volgelingen/gelovigen aan als waarheid. Ze denken niet zelf na, maar geloven wat hen door hun leiders verteld wordt.

Maar een groep bestaat uit meer dan alleen volgelingen/gelovigen. Ieder cluster volgelingen/gelovigen trekt als een magneet sociaal dominante figuren aan, die hun leven willen geven om maar de leidersrol te kunnen spelen, zelfs al zou dat maar voor even zijn. Mensen die de wereld zien als een jachtveld. De mensen in dat jachtveld zijn hun prooi, die zij willen overwinnen en onderwerpen.

Door die twee totaal verschillende factoren (rechts autoritarisme en sociale dominantie) die bepalen of mensen zich aangetrokken voelen tot groepen, ontstaat de typerende groepsstructuur van de machtige groep.

Allereerst heeft de Grote Leider zijn inner circle. Andere 'double highs' zoals hij, die het centrum van de macht zoeken. De volgende schil zijn de 'men of action'. De sociaal-dominante generaals van de Grote Leider. De mensen die daadwerkelijk zorgen, dat er met de volgelingen/gelovigen van de Grote Leider successen worden gerealiseerd. De buitenste schil bestaat uit de gewone volgelingen/gelovigen. Wel rechts autoritaristisch, maar niet sociaal dominant.

Als Poetin zegt, dat Oekraïne vol fascisten zit, dan geloven de meeste Russen dat, want Poetin is de man, die hun te eten geeft. En zoals het Nederlandse spreekwoord zegt: wiens brood men eet, diens woord men preekt. Hun denken wordt bepaalt door Poetin, en daarmee ook hun gedrag.














 

 

Door gevaarlijke gekken omringd. 17. Paasvuren

 

Op Paaszondag (9 april 2023) geeft onze CO2-meter in de woonkamer aan dat er wel eens gelucht mag worden. Ik zet het kleine raampje open en de tegenoverliggende tuindeur. Een doordringende stank trekt de kamer binnen en ik voel fijnstof in mijn keel en longen branden.

In eerste instantie denk ik nog aan de houtkachel van de tegenover wonende buren, maar de stank is te hevig. Dan realiseer ik me dat het Paaszondag is, het zullen wel Paasvuren zijn. Iets dat nog steeds schijnt te moeten.

Op de site van The Guardian heb ik net gelezen dat de drie voornaamste broeikasgassen qua concentratie nog nooit zo hoog hebben gestaan en nog nooit zo snel gestegen zijn in een jaar tijd. Als je het klimaat wilt stabiliseren, zouden die concentraties minimaal gelijk moeten blijven en liefst afnemen. Ook in het geval men de concentraties stabiel weet te houden, gaat de opwarming echter naar verwachting nog duizenden jaren door.

Met andere woorden: niet alleen het ijs op Groenland gaat (grotendeels) smelten en doet dat al, ook het ijs op Antanrtica gaat dat doen en doet dat al. Dat betekent, dat de wereld zoals wij die gekend hebben, binnenkort niet meer zal zijn.

Je hebt te maken met een ramp van meer dan Bijbelse omvang, maar mensen staan zo zeer in de feest- en genietmodus, dat ze voorlopig nog niet kunnen stoppen. Wanneer wel? Als het water over je voeten klotst?

Maar probeer je te verplaatsen in deze mensen. De site van The Guardian houden ze gemakshalve niet bij. Waarom zou je? Groenland is ver weg, Antartica kennen ze hooguit uit de krant. Ze zien het probleem niet. Ze luisteren naar hun leiders en naar elkaar en dan is er geen vuiltje aan de lucht. Na ons de zondvloed, maar nu eerst feest!

Deze mensen hebben een eenvoudig, maar effectief verdienmodel. Wat onze leiders beweren, wat onze groep gelooft, dat geloven wij ook. Want onze leiders, onze groep bepaalt wat we krijgen.

Het zijn een soort honden, die niet precies begrijpen wat de baas zegt, maar die wel begrijpen wie ze moeten pakken, zodra de baas ze ophitst.

Iemand als Greta Thunberg hoort op de basisschool over het klimaatprobleem en heeft daarna buikpijn. Aan die droge, maar feitelijke informatie heeft ze genoeg om te begrijpen dat er een wereldwijde ramp op handen is. Kennelijk moet je autist zijn om feitelijke informatie op waarde te kunnen schatten. Of moet je laag scoren op de alfa-bètafactor, maar vermoedelijk is dat grotendeels hetzelfde.











zondag 16 april 2023

Gezelligheid kent geen grenzen: een derde aanwijzing voor een te hoog oplopende zooifactor

 

 

In de NRC van dit weekend (8/4/2023) kom ik een artikel tegen van Bas Heijne (https://www.nrc.nl/nieuws/2023/04/07/alsof-een-te-lang-zittende-premier-ons-grootste-probleem-is-a4161578#/krant/2023/04/08/#210). De titel en ondertitel luiden:

"Van Brexit tot Trump: we zijn in de tijd van de grote desillusies beland
Donkere wolken hangen boven ons: een verstoorde wereldorde, een klimaatcrisis. Maar in Nederland gaat het amper over de grote boze wereld."

 

Heijne begint zijn verhaal met de Brexit. De Britten stemden in 2016 voor de Brexit op basis van -- wat in het kader van deze blog heten -- 'mooie' verhalen. Inmiddels is voor vrijwel iedereen wel duidelijk, dat het inderdaad 'mooie' verhalen waren en niets meer dan dat. De Brexit lijkt economisch gezien een volledige mislukking te zijn, die de Britten nu duur moeten betalen. De Brexit is veranderd in de Brexit-ellende zou je kunnen zeggen.

Heijne schrijft:

"In 2014 pikte Vladimir Poetin straffeloos de Krim in. Donald Trump won twee jaar later het Amerikaanse presidentschap, Jair Bolsonaro werd in 2018 president van Brazilië. De Britten braken met de Europese Unie. Het waren aardschokken, tekens aan de wand.

Nog geen tien jaar later zijn we in de tijd van de grote desillusies beland, op de boulevard of broken dreams."

Poetin heeft zijn land in een vernietigende oorlog gestort. Door zijn toedoen is Finland toegetreden tot de NAVO. Trump maakte Amerika niet groot, maar bracht het naar de rand van de afgrond. Bolsonaro bracht zijn land vooral ellende. De 'mooie' verhalen zijn ingehaald door de harde realiteit (mijn woorden, MvE).

Hij schrijft:

"Wat dan? Het is onmogelijk te voorspellen. Zeker is dat het oude normaal niet meer terugkeert. Wie verliest, bijt zich eerder vast in revanchisme en een mythologie van slachtofferschap en verraad, dan dat hij zich bij zijn nederlaag neerlegt."

Wat gebeurt er, als tenslotte blijkt dat het 'mooie' verhaal niet uitkomt? Valt dat inderdaad niet te voorspellen, zoals hij denkt?

Een samenleving die te hoog geklommen is op de zooifactor kan niet eenvoudig terug, dat leert de ervaring. Hoe komt dat?

Om lager te komen op de zooifactor heb je 'bèta's' nodig. Mensen die totaal anders kunnen denken dan alfa's. Mensen die goed zijn in systeem 2 denken. Om die bèta's te krijgen, zijn er twee verschillende routes.

De eerste is erfelijkheid, de tweede is opleiding/cultuur. Als een samenleving te hoog op de zooifactor (of de alfa-bètafactor, of bevooroordeeldheid) komt, hebben de bèta's doorgaans geen leven meer. Soms letterlijk niet meer en soms in figuurlijke zin. Ze worden dus vermoord, vernederd, weggejaagd en zoeken elders een veilig heenkomen.

De tweede mogelijkheid de bèta-component te versterken, is opleiding en cultuur. Maar een alfa-cultuur heeft geen kaas gegeten van de bètacultuur. Dat zijn twee tegenovergestelde werelden. Als alfa ben je niet in staat over te dragen wat de bètacultuur zo speciaal en spannend maakt. In de realiteit valt ook die tweede optie dus weg.

Wat er dus bekend is, wijst erop dat het een one-way proces is. Een samenleving kan wel stijgen op de zooifactor, maar het is bijna onmogelijk om te dalen. Alleen oorlogen, onderdrukking en grote rampen kunnen dat misschien veranderen.

Tot dit punt heeft Heijne zijn licht laten schijnen over de wereld om ons heen. Hij zag daar die vlucht in de 'mooie' verhalen (mijn woorden) en de botsing met de harde realiteit. Hierna richt hij zijn blik op Nederland. Hoe gaat het daar?

Ik ben zo vrij zijn woorden hier integraal te laten volgen:

"Intussen gaat het in Nederland nauwelijks meer over de grote boze wereld – echt verbazingwekkend. Ik kan me vergissen, maar het lijkt erop dat er een algemene verwachting is dat het na de oorlog gewoon weer business as usual zal zijn, dat onze levens er – na de korte schrik over de hoge gasprijzen – niet blijvend door geraakt zullen worden. Er wordt opvallend weinig nagedacht over de gevolgen van de oorlog, die – hoe het ook uitpakt – onze wereld voorgoed zal veranderen, al hééft veranderd.

De politiek heeft zich, zeker na de Provinciale Statenverkiezingen, met overgave vastgebeten in het kleine; de afgehaakte burger in de veronachtzaamde uithoeken van Nederland, die zijn postkantoor zag verdwijnen en de bushalte opgeheven. Belangrijk, niemand kan de afstand tussen een technocratische overheid en de zich niet gezien voelende burger ontkennen.

Maar intussen lijkt het er wel op dat de grote wereld geriefelijk uit het zicht is geraakt, alsof de donkere wolken die zich boven ons hebben samengepakt – de heftig verstoorde wereldorde, de klimaatcrisis – allemaal de schuld zijn van een slecht functionerend kabinet en een premier die over zijn houdbaarheid heen is.

In de lange litanie van BBB-voorvrouw Caroline van der Plas tijdens het debat over de uitslag van de verkiezingen over de miserabele staat waarin ons land zou verkeren, met de Nederlandse burger als slachtoffer, werd de grote, boze wereld niet één keer genoemd. Ja, de veronachtzaamde burger werd opgezadeld met asielzoekers, dat was het.

Met het opeisen van het recht om gezien te worden, zo lijkt het, eist de ongeziene Nederlandse burger ook het recht om, wanneer het gaat over wat buiten zijn wereld ligt, zijn ogen stijf dicht te knijpen. Ook die ontkenning zal niet houdbaar blijken, daar kun je op wachten, ook die illusie zal stuklopen op de muur van de harde werkelijkheid."

Wat hij dus denkt te zien, is dat de blik naar binnen keert. Men maakt zich druk over de eigen kleine dingetjes. De grote, boze wereld laat men graag even buiten zijn blikveld. Men verliest zich graag in het onderlinge gekakel.

Het doet me denken aan een vliegramp, die ik behandeld zag op tv. Op een bepaald ogenblik gaat een rood lampje branden, maar niemand van de bemanning weet precies wat dat betekent. Men begint dus koortsachtig in de handleidingen en documentatie te zoeken, maar dat schiet niet op. Op die manier is men een hele tijd aan het zoeken. Het vliegtuig stort tenslotte neer wegens brandstofgebrek. Men was zo druk bezig met het rode lampje, dat een onschuldig defect signaleerde, dat men vergat de brandstofmeter in de gaten te houden.

Er gebeurt iets, dat de aandacht trekt. Iedereen gaat daarop focussen. Maar daardoor ziet men niet langer, wat er elders gebeurt.

Er is nog een andere historie waar ik in dit verband aan moet denken. De Tweede Wereldoorlog woedt. Nederland is bezet. Dan barst in de gereformeerde kerk van Nederland een heftige discussie los over: sprak de slang wel of niet? Het resultaat was een splitsing. Aan de ene kant de zogenaamde artikel 31 gemeentes, aan de andere kant de synodaal gereformeerden. 

Het is een verwoestende oorlog. Je zit er middenin. Maar juist op dat moment wordt het heel erg belangrijk om de leer volstrekt zuiver te houden. Het interne gekakel was een stuk leuker, dan actief bezig zijn de bezetter te dwarsbomen. Door de felle onderlinge strijd vergat men even dat het oorlog was.

Bij vergaderingen zie je vaak dat echt grote projecten met een hamerslag worden gepasseerd. Maar vervolgens breken er ellenlange discussies uit over de wasserette, die te veel lawaai maakt 's nachts. Bij het grote project gaat het om heel veel saai papier. Niemand heeft zin dat goed door te worstelen. Maar het probleem van de lawaaiige wasbeurten, spreekt aan en iedereen begrijpt, waar het over gaat.

Ik zat me net even te verdiepen in TikTok. Als gebruiker krijg je leuke, korte clips te zien. En je kunt zelf heel gemakkelijk ook een zo mogelijk leuke clip maken en online zetten. Het resultaat: je blijft kijken. Het is een heel verslavend medium. Je ziet bewegende en soms pratende mensen. Het is leuk. Je wordt geamuseerd.

Wat is de overeenkomst tussen al deze zaken? Je hebt steeds iets van meerdere mensen en je aandacht wordt gericht op iets. Maar dat zou dus ook een jachtpartij in een gevaarlijk bos kunnen zijn. Nee, want dan moet je niet onnodig praten.

Mensen zitten dus in een sociale situatie. In die situatie gebeurt iets, waardoor iedereen erop gaat focussen. Het resultaat is dat systeem 1 automatisch actief wordt We schieten vrij automatisch in de kwebbelmodus. Daarbij komt, dat de denkmodus voor veel mensen een dicht gemetselde deur is. Dat hebben ze nooit gedaan, nooit geleerd, dat kunnen ze niet meer. Systeem 1 staat dus voortdurend aan.

Maar als systeem 1 aanstaat, zie je de harde buitenwereld niet langer. De blik draait naar binnen, naar wat de groep ziet als op dat moment belangrijk.

Buiten woedt een grote prariebrand, die snel dichterbij komt. Maar binnen zit men te dobbelen en te drinken. Het leven is goed en de boodschapper, die komt vertellen dat het goed mis is en dat men onverwijld in actie moet komen, wordt niet geloofd en weggelachten.

Dat is de essentie van de Hopi-legende over koyaanisqatsi (https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/het-is-tijd-voor-de-legende-van-koyaanisqatsi-want-de-mensheid-is-roekeloos-op-weg-naar-zelfvernietiging~b20dabb8/).

Dat is dus niet alleen een film (Koyaanisqatsi: Life Out Of Balance, 1981) maar ook een woord uit het Hopi. In de taal van de Hopi-indianen staat 'koyaanisqatsi' voor "leven in gekte, leven in onrust, leven in onbalans, leven in desintegratie, een manier van leven die vraagt om een andere manier van leven". (Die kennis ontleen ik aan de Nederlandstalige Wikipedia.)

Wanneer is een leven uit balans? In termen van deze blog: als we voortdurend bevooroordeeld denken. Als we voortdurend systeem 1 hanteren. Het is prima om te bedenken, wat je vandaag graag zou willen eten en daarover opgewekt te kwebbelen met anderen. Maar als je de hele dag in die modus door bleef gaan, had je 's avonds geen eten.

Voor de uitvinding van de landbouw was er daardoor geen probleem. De harde natuur dwong ons om regelmatig ons brein te gebruiken voor systeem 2 denken. Waar is iets eetbaars en hoe krijgen we dat in handen?

Maar na de uitvinding van de landbouw ontstond een ander verdienmodel. Als je gezellig en handig kwekt, jut de leeglopers om je heen op om in actie te koemn. Samen ben je sterk, samen ben je machtig. Daarna grijp je gewoon wat niet van jou is. Want might, makes right. Wie de macht heeft, heeft misschien niet gelijk, maar krijgt het wel. Tot die machtige cultuur instort, doordat ze te hoog op de zooifactor komt te zitten.

Het Nederlandse spreekwoord luidt: 'gezelligheid kent geen tijd'. Maar bij ons thuis zei men ook wel: 'gezelligheid kent geen grenzen'. Dat zou wel eens akelig juist kunnen zijn.


 

 








 





 

maandag 10 april 2023

Twee aanwijzingen dat de samenleving te hoog komt op de zooifactor

 

Misschien is het tijd om even te bezinnen. De stelling 'door gevaarlijke gekken omringd' is van W.F. Hermans. Het is de titel van een bundel columns en andere stukken. 

Als alles goed was, zou het met de nodige moeite lukken zo af en toe een voorbeeld te vinden uit deze categorie. Gevallen dat je geneigd bent, in te stemmen met deze stelling. Maar het is niet goed. De oogst van gevaarlijke gekken is veel groter dan in het kader van deze blog valt weer te geven. Als je erop gaat letten, wordt je via internet en de media overspoeld met voorbeelden. Het ene voorbeeld soms nog gekker dan het andere.

Zijn dat soort voorbeelden de enige evidentie, dat er iets mis is in onze samenleving? Helaas niet, vrees ik. Neem iets simpels als zwerfvuil. Een paar jaar terug was dat een probleem, maar met wat moeite was het toen nog een beheersbaar probleem. Als je nu bij ons door de fraaie bossen loopt. dan zie je dat het in dit tempo over een paar jaar met die fraaie bossen is afgelopen. Ze zijn dan veranderd in vuilstortplaatsen.

Het is niet zo zeer, dat de mensen het met opzet doen. Het is meer dat ze zich niet realiseren, wat ze precies aan het doen zijn. Ze doen simpelweg wat op dat moment voor hen het handigst is. Hup, weg ermee!

Dan zie ik de laatste tijd nog een andere ontwikkeling. Mensen die drugs gebruiken, stoken in dat kader een vuurtje van boeken die ze uit een boekenkast langs de weg hebben gehaald. Ze doen dat liefst tegen of na zonsondergang en dan bij voorkeur aan de voet van een hoge boom. Op dit moment is het bos nog redelijk nat, maar straks niet meer. Verder heb je in dat fraaie bos op verschillende plekken woningen, boerderijtjes en dergelijke. Dat gaat op deze manier natuurlijk een keer mis.

Maar als je je realiseert dat dat bos en landgoed al behoorlijk oud is en al die tijd nooit afgebrand is, is dit dus puur een ontwikkeling van de laatste tijd. Vroeger konden bos en mensen kennelijk naast elkaar bestaan, tegenwoordig zijn de mensen zo bezig met hun eigen genot en ding, dat het niet langer goed lijkt te zullen gaan.

Nu kan mijn eerste punt natuurlijk gemakkelijk selectie zijn. Je zoekt gericht gevaarlijke gekken,  Die zijn er natuurlijk altijd wel, dus vervolgens ga je ze ook vinden. Voor mijn tweede punt gaat dat echter minder gemakkelijk op. Natuurlijk gedragen de meeste wandelaars door het natuurgebied zich nog steeds keurig. Maar er is een klein aantal dat de zaak verziekt, vermoedelijk zonder dat zichzelf zo te realiseren. En dat kleine aantal lijkt de laatste tijd snel groter te worden en steeds driester.

Mijn waarneming is niet echt gekwantificeerd, die is dus simpel af te doen als een argument in de trant van: vroeger was alles beter. Mijn 'waarneming' kan kortom vertekende perceptie zijn, waar oudere mensen wel vaker aan lijken te lijden.

In dit geval hebben we echter het soortenmodel, dat roet in het eten gooit. Volgens het soortenmodel heb je in een landbouw-samenleving altijd twee tegenstrijdige culturen. Een lagere cultuur die op productie is gericht en harde wetenschap. En een hogere cultuur die gericht is op macht, geld, genot, kunst, cultuur, status, geweld en oorlog. 

De basis voor het soortenmodel is akelig solide. Het is puur gebaseerd op wat er bekend is uit hard empirisch onderzoek. Vervolgens is het slechts een kwestie van logisch nadenken en een gedachtenexperiment en je hebt het soortenmodel. Uit het soortenmodel volgen vervolgens een hele reeks afleidingen, waaronder die twee culturenstelling.

Vervolgens kun je al die mogelijke afleidingen nog weer een keer aan kritisch onderzoek proberen te onderwerpen. Je probeert ze te testen. Al die tests hebben tot nu toe het soortenmodel alleen maar kunnen bevestigen.

We hebben dus in onze samenleving twee tegenovergestelde culturen. Een idee dat eerder al door C.P. Snow beschreven was en niet in het wilde weg. Dat was wat hij dacht te zien in de twee verschillende culturen, die hij kende. De wereld van de harde wetenschap en later de literaire wereld.

Verder weten we op basis van het soortenmodel en wat er bekend is, dat een landbouw-samenleving de neiging heeft steeds hoger te klimmen op de zooifactor, tot ze tenslotte instort. De  'zooifactor' is de maat (bevooroordeeldheid) waarmee we kunnen bepalen in welke mate de alfacultuur (de hoge cultuur) de bètacultuur (de lagere cultuur) verdrongen heeft. Wanneer de bètacultuur in een samenleving qua macht en aantal te klein wordt, stort de samenleving/cultuur tenslotte in.

Het soortenmodel legt dus een solide theoretische basis onder de 'door gevaarlijke gekken omringd' reeks en onder mijn niet gekwantificeerde waarnemingen in het natuurgebied. Het zou dus inderdaad kunnen zijn, dat die erop wijzen dat we als samenleving steeds hoger op de zooifactor (bevooroordeeldheid) gaan scoren. Het zouden tekenen aan de wand kunnen zijn.

Aan de ene kant heb je de zaken die ik beschreven heb in de 'door gevaarlijke gekken omringd' reeks. Vaak gevallen waarvan je geneigd bent te denken: deze mensen hadden geen flauw idee van wat ze precies aan het doen waren.

Aan de andere heb je het steeds vaker weggooien van zwerfvuil en zaken als brandje stoken aan de voet van een hoge boom in een oud bos met meerdere woningen. Twee ogenschijnlijk totaal verschillende zaken die door de zooifactor (bevooroordeeldheid) en het soortenmodel gekoppeld worden.

Twee totaal verschillende bronnen, die wijzen op hetzelfde. Als samenleving stijgen we steeds hoger op de zooifactor, tot het tenslotte volledig mis gaat.

 

 

 

 

 

 

 

 




zondag 9 april 2023

Door gevaarlijke gekken omgringd. 16. Een mislukte inhaalpoging: één dode, twee gewonden!

 

Het bericht is afkomstig van Nu.nl (https://www.nu.nl/binnenland/6258739/dode-en-twee-gewonden-door-ongeluk-met-drie-autos-bij-gelderse-vuren.html).

Wat gebeurde er precies? Een mannelijke bestuurder (afgaande op het bericht) probeert rijdend in noordelijke richting op de N848 een voor hem rijdende auto in te halen. Locatie: Vuren in Gelderland op de N848, ter hoogte van de Nieuweweg.

Van de andere kant komt een tegenligger. Om die te ontwijken gaat de man weer naar rechts, daarbij de auto die hij nog niet volledig gepasseerd is, rakend. Met zijn achterkant geeft hij de voorkant van de bijna gepasseerde auto een stevige zet naar rechts. (Een tactiek die de politie soms bewust inzet om een vluchtende automobilist tot stoppen te brengen.)

Door die plotselinge stoot naar rechts maakt de bijna gepasseerde auto een plotselinge draai naar rechts en komt scheef op de weg te staan. De auto heeft nog steeds vaart, de snelheid is behoorlijk. De berm naar rechts ter plaatse is smal en helt behoorlijk. De auto schiet de berm af, de sloot in en wordt door de tegenoverliggende oever bruusk tot stilstand gebracht. De chauffeur overleeft het niet, de vermoedelijk naast hem zittende vrouw wordt gewond naar het ziekenhuis vervoerd.

De inhalende auto is echter nog steeds te laat naar rechts gegaan en raakt daardoor ook nog de tegenligger aan de linker voorkant. Gelukkig is dit niet volledig frontaal, beide auto's lopen wel stevige schade op, maar botsen niet frontaal.

Wat ging er allemaal mis? Allereerst maakte de inhalende chauffeur natuurlijk de fatale eerste fout. De N848 is een smalle tweebaansweg. De strepen op de weg geven aan, dat je eventueel mag inhalen, maar liever niet. In dit geval ging de chauffeur wel inhalen en deed hij dat, terwijl een tegenligger niet al te ver af was.

Dat kan alleen als de chauffeur te optimistisch is bij het inschatten van de benodigde afstand. Hij had kennelijk geen idee, hoeveel afstand hij werkelijk nodig had. Hij wilde graag inhalen en schatte de afstand daarom te optimistisch in.

Maar de werkelijkheid te optimistisch inschatten, is een typische fout van (rechtse) autoritaristen. Ze zien de harde werkelijkheid niet en geloven, dat hun denken de werkelijkheid is en vormt. Ze brullen om melk (of denken aan melk) en dan komt er tenslotte ook wel melk, dat idee. Men is niet gewend taal descriptief te gebruiken, maar gebruikt die voortdurend sociaal, om te krijgen wat men wil hebben.

In dit geval, was dat niet het enige dat misging. De bestuurder, die ingehaald werd, had moeten zien dat hij ingehaald werd, terwijl er geen ruimte was. Wat doe je in zo'n geval? Je ziet aankomen dat het misgaat. Je wilt daar niet het slachtoffer van worden. Wat je doet, is dus eerst afremmen, terwijl je tegelijkertijd de berm opzoekt. Want de normale situatie in zo'n geval is dat de inhalende auto nog op het laatste moment tussen de twee andere auto's door probeert te schieten.

De bestuurder van de gepasseerde auto was er echter in dit geval met zijn gedachten kennelijk even niet bij. Mogelijk zat hij druk te kwebbelen met de vrouw naast zich.

Dan is er ook nog de bestuurder van de tegemoetkomende auto. Die kan zien, dat het vermoedelijk mis zal gaan. Ook hij moet dus stevig afremmen en de berm opzoeken. In zijn geval is die berm op de N848 er ook. De berm aan die kant is mooi vlak, daarna komt het fietspad met weer een stuk berm (laten de foto's van Google Maps zien).

Wat we hier dus hebben, zijn drie mensen die kennelijk druk bezig waren met totaal andere zaken dan serieus autorijden. Vaak gaat dat goed, niet altijd.

















Door gevaarlijke gekken omringd. 15. Een vloggende jongeman, een Porsche, meer dan 170 km per uur, een grote mond tegen de verbaliserende agent en 2,7 miljoen abonnees

 

Nu.nl brengt vandaag een item over een bekende vlogger (https://www.nu.nl/achterklap/6258579/politievakbond-over-enzo-knols-vlog-na-veel-te-hard-rijden-lekker-voorbeeld.html), die mij uiteraard niet bekend is, ik lees liever. 

Zijn vriendin reed. Hij is een leuke jongeman van 29 jaar oud, die veel geld verdient met het maken van vlogs (video blogs). De Porsche reed volgens de politie meer dan 170  km/uur. Na talloze meldingen slaagde men er tenslotte in het tweetal aan te houden.

Maar als bekende vlogger schijn je in Nederland niet alleen veel geld te hebben, maar ook iemand te zijn, die dat niet hoeft te pikken. De vlogger toonde zich diep verontwaardigd. Ach ja, waarom zou je die bekeuring en terechtwijzing ook wel accepteren? De bekeuring is in dit geval peanuts. En uiteraard werd de interactie met de agent gefilmd, dus de resulterende clip leverde weer veel kliks (geld) op.

Je mocht daar op dat tijdstip 130 rijden. De politie ging uit van minimaal 170. Het was niet gelukt de exacte snelheid te meten. Die 40 kilometer verschil was niet voldoende om de auto in beslag te nemen. Maar vermoedelijk was dat ook peanuts geweest voor deze goed verdienende vlogger.

Na woedende reacties op Nu.nl en vermoedelijk ook elders, heeft deze vlogger tenslotte openlijk wat gas terug genomen, wat opnieuw goed was voor veel publiciteit (https://www.nu.nl/achterklap/6258674/vlogger-enzo-knol-door-het-stof-voor-gedrag-bij-aanhouding-wegens-te-hard-rijden.html).

Wat dit geval interessant maakt, is dat het verdienmodel dat tot dit extreme gedrag leidt, duidelijk wordt. In andere gevallen zie je dat minder duidelijk.

Wat dit geval ook interessant maakt, is die grote mond. Deze jonge mensen hebben kennelijk geen idee waar ze tijdens het autorijden precies mee bezig zijn, maar voelen zich wel heel geweldig. Ze denken de hele wereld aan te kunnen.



vrijdag 7 april 2023

Door gevaarlijke gekken omringd. 14. Een jonge man, een bestelbus en een smartphone. Resultaat: iemand levenslang invalide

 

Laatst bijgewerkt: 17/4/2023 om 0:41

 

 

Op NOS.nl kom ik een verhaal tegen (https://nos.nl/artikel/2470469-half-jaar-cel-voor-aanrijden-twee-vrouwen-plus-275-000-euro-smartegeld) dat volledig in deze serie over gevaarlijke gekken past. Verder heeft de rechter al gesproken, het verhaal is dus grotendeels kant en klaar.

Wat is er precies gebeurd? Mijnheer X is 27 jaar oud. Is dat relevant? Ja, het probleem doet zich bij biologische mannen aanzienlijk vaker voor dan bij biologische vrouwen. De vaste lezers van deze blog weten ondertussen vermoedelijk daar de verklaring wel voor.

De sociale dominantie (SDO) van mannen ligt een stuk hoger dan van vrouwen, althans gelet op de gemiddelden. Omdat dat één van de twee belangrijke factoren is, die de mate van bevooroordeeldheid aanstuurt, betekent dat dus dat mannen door de bank genomen een stuk hoger scoren op bevooroordeeldheid. Wat ik wel de 'zooifactor' noemde. De maat die we hanteren voor de neiging tot discriminatie en de maat voor agressie.

De zooifactor bepaalt ook of je valt voor de strongman (dictator) of daar juist niets van moet hebben. Tenslotte is de zooifactor ook nog te benoemen als de alfa-bètafactor. Als je hoog scoort op de zooifactor heb je dus problemen met rationeel denken (wiskunde, natuurkunde, logisch denken).

Dan is er nog die gevaarlijke leeftijd. Mannen, jongens soms nog, hebben last van hun hormonen. Niet soms een paar dagen, maar in de jonge jaren eigenlijk voortdurend. Door die hormonale drift worden ze agressief, emotioneel en onberekenbaar. Jonge mannen zijn daardoor gevaarlijke weggebruikers. De statistieken spreken op dit punt duidelijke taal.

De derde factor die ik in dit geval zie, is de nacht. In het nachtelijk donker gebeuren volgens de statistieken heel veel meer ongelukken in verhouding tot het aantal afgelegde kilometers dan als het licht is. Dat is niet alleen een kwestie van donker en licht. Mensen vallen 's nachts vaak ook eerder in slaap.

Verkeersdeskundigen zoeken de oorzaak voor het ongeluk altijd in de weg. Als er een ongeluk gebeurt, deugt de weg ter plaatse niet. Dat is in zekere zin een begrijpelijk standpunt. Want aan die weg kun je vaak vrij gemakkelijk nog iets doen om de chauffeur de goeie richting uit te sturen.

Maar als jongen van 18 die onder begeleiding van zijn vader mocht leren rijden (dat mocht toen onder bepaalde voorwaarden nog) op de smalle weggetjes van zuid-west Friesland, heb ik iets anders geleerd. De weg en de situatie ter plaatse bepalen, hoe snel je kunt rijden. Op een goede weg kun je misschien probleemloos 150 rijden, maar op een smalle bochtige weg, die ook nog nat is, kun je misschien niet sneller dan 40 of 30 rijden en soms moet je gewoon even stoppen en wachten.

In dit geval was het donker en ging het om een smalle, onverlichte weg. In die omstandigheden moet je dus langzaam rijden. Iets dat misschien niet prettig voelt, maar wel een stuk verstandiger is.

Verkeersdeskundigen zien als volgende belangrijke factor de auto. In dit geval ging het om een bestelbus, dus behoorlijk breed. Maar toen ik rijden leerde, deed ik dat in een personenauto en in een bestelbus. In de personenauto met voorwiel-aandrijving kon je soms probleemloos met 60 nog door een bocht, waar je dat met het busje beter niet kon proberen.

Als chauffeur moet je dus altijd rekening houden met het voertuig dat je bestuurt en niet andersom. Het voertuig is niet in staat zich aan te passen aan het niveau van de bestuurder. Ik denk dus, dat de auto waarin je rijdt, niet echt uit mag maken.

Nu komen we bij de twee factoren die dit ongeval als het ware onvermijdelijk maakten. De eerste is te snel rijden en de tweede is afgeleid zijn, doordat mijnheer op zijn smartphone totaal andere dingen zat te doen, dan op de weg te kijken.

Als je in een auto zit, mag je best uitgebreid op die smartphone kijken, mits die auto goed geparkeerd en goed zichtbaar langs de kant van de weg stilstaat. Zo simpel is het. En dat gaat niet alleen om kijken op je smartphone, maar ook om bellen met bijvoorbeeld een Nokia of handsfree. Ook een gesprek leidt af van wat je moet doen en moet je dus in een rijdende auto niet willen doen.

Deze mijnheer reed volgens de rechter, terwijl hij ondertussen met internet op zijn smartphone bezig was en hij reed ook nog eens behoorlijk snel. Ik weet niet, hoe dat is vastgesteld, maar het zou kunnen. Verder heeft hij volgens de rechter niet goed rechts gehouden.

Het resultaat was rampzalig en triest. Door het bezig zijn op internet, zag hij niet de twee vrouwen die links op de weg liepen en reflecterende hesjes droegen om in het donker goed zichtbaar te zijn voor achteropkomend verkeer.

Het resultaat? "Eén slachtoffer liep een zware hersenschudding op, de ander liep een dwarslaesie op en raakte nagenoeg volledig invalide," meldt het NOS-bericht.

Als je je realiseert dat we in een wereld leven, die bevolkt wordt door gevaarlijke gekken, zou ik persoonlijk geprobeerd hebben het anders aan te pakken. Het is prima om links te gaan lopen op een onverlichte, donker weg. Het is prima om reflecterende hesjes aan te trekken, maar misschien niet voldoende. Want die zie je pas, als het licht van de koplampen erop valt. Lampjes zijn tegenwoordig zo goedkoop, dus waarom niet?

Maar een volgend punt is, een reflecterend hesje en lampjes vormen passieve veiligheid. Je weet nooit precies wat de idioot achter je gaat doen. Dus ook als je links loopt en goed zichtbaar bent, probeer toch dat achteropkomende verkeer in de gaten te houden en stap zonodig even de berm in. Safety first, wat mij betreft. Beter te voorzichtig, dan te onvoorzichtig.

De rechter veroordeelt de man tot een half jaar cel (voorwaardelijk of onvoorwaardelijk?) en tot het betalen van een schadevergoeding van 275.000 euro em twee jaar rijontzegging. Het (ernstigst getroffen) slachtoffer is volgens de advocaat zeer tevreden met die uitspraak. Ik niet.

Als het een voorwaardelijke straf is, hoeft die man helemaal niet te zitten. Als het een onvoorwaardelijke straf is, wordt hij daar niet beter van en het slachtoffer ook niet. Je schiet er dus helemaal niets mee op. Het is allemaal symboolpolitiek.

Dan is er nog die schadevergoeding. Ik denk dat de chauffeur in kwestie geen geld heeft. Mogelijk betaalt de WA-verzekering het bedrag uit. Maar dat bedrag staat niet in verhouding tot de gevolgen die dit voor het slachtoffer heeft.

In mijn opinie zouden mensen zoals deze chauffeur nooit weer een auto of ander gemotoriseerd vervoersmiddel moeten mogen besturen. Want wees verzekerd, dat is vragen om ellende. Dit is geen toeval, maar een kwestie van persoonlijkheid.

De kans dat iets dergelijks bij deze chauffeur opnieuw gaat gebeuren, is levensgroot aanwezig. Deze man hoort niet achter het stuur van iets dat een dodelijk projectiel kan worden.

In tweede instantie is er nog een punt dat mij opvalt. De rechter ergert zich aan de houding van de verdachte. Eerst heeft hij geprobeerd alle sporen van zijn internetgebruik tijdens de rit te wissen. Daarna heeft hij lange tijd beweerd, niet meer te weten of hij nu wel of niet zijn smartphone bij zich had. De rechter merkt daar volgens het NOS-artikel over op: "Uit dit alles komt een beeld naar voren van een verdachte die er alles aan doet om de feiten te ontkennen en de waarheidsvinding te frustreren".

Als je de reactie van de rechter even buiten beschouwing laat, wat suggereert die houding van de verdachte dan? Het is kennelijk iemand die voortdurend kiest voor het 'mooie' verhaal. Iemand die sociaal voortdurend zo positief mogelijk wil overkomen. Met andere woorden: de harde werkelijkheid ziet als niet relevant.

Dit punt bevestigt dus mijn idee, dat we hier te maken hebben met een zeer bevooroordeeld iemand. Iemand die voortdurend 'mooie' verhalen produceert, maar geen kaas heeft gegeten van de harde werkelijkheid. Inderdaad dus iemand, die niet echt geschikt is voor het besturen van een gemotoriseeerd voertuig.

Mag je in dit geval spreken van een persoonlijkheidsstoornis? Dat is misschien verleidelijk, maar vermoedelijk hoort zo'n 30 procent van alle mensen in de categorie 'double high' thuis, de categorie van de extreem gevaarlijke mensen. Zijn dat gestoorde mensen? Vast wel, maar met die conclusie schiet je verder niks op.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 




dinsdag 4 april 2023

Door gevaarlijke gekken omringd: 13. 'De stuiterbal van de zonzijde'

 

Een jonge man van 28 met slaaptekort 's nachts met de cruise control op 100 rijdend over De Hunebed-highway (de N34). Dan slaat het noodlot toe. Hij rijdt van de weg af (ter hoogte van Eext), raakt een boom en slaat over de kop. Hij komt niet meer bij bewustzijn en wordt enkele dagen later in het ziekenhuis dood verklaard.

Het artikel in het Dagblad van het Noorden (in het katern Drenthe, op 3/4/2023, p. 23) schetst een opgewekte, energieke, sociale persoonlijkheid. Een bijzondere persoonlijkheid. In het artikel staat vet gedrukt:

'Hadden wij maar een klein beetje van L.'

 

Maar klopt die opmerking wel helemaal, vraag ik me af. Met het ongeluk is iets vreemds zou je kunnen zeggen. Er mist als het ware iets, maar die persoonlijkheid zou precies kunnen zijn, wat er mist, vrees ik.

Laten we eerst naar het ongeluk kijken. Het was een eenzijdig ongeval. L. reed zelf van de weg af of bestuurde de auto op dat moment niet bewust en liet daardoor de auto van de weg afrijden. Simpel gezegd: vermoedelijk is hij gewoon in slaap gevallen.

De N34 staat bekend als een levensgevaarlijke weg. Het is een eindeloos lange tweebaansweg. Wat de weg zo gevaarlijk maakt zijn de tegenliggers. Zodra een tegenligger om een of andere reden op de verkeerde weghelft komt, kan er of een uiterst harde botsing ontstaan, of grote chaos. Maar in dit geval was er geen tegenligger.

De tweede reden waarom de weg zo gevaarlijk is, is dat het een relatief smalle weg is (je hebt slechts een enkele rijbaan voor jezelf) die eindeloos doorloopt. Het is dus een wedstrijd met je aandacht en concentratie. Je moet voortdurend alert blijven, maar juist als de weg stil is, is de weg ook erg eentonig.

Stel je rijdt van de weg af. Normaal gesproken geeft dat geen enkel probleem. Het is een smalle weg, maar de bermen zijn breed. In noodsituaties kun je dus probleemloos in de berm tot stilstand komen of eventueel uitwijken voor ontspoorde tegenliggers.

Maar als je slaaptekort hebt en onverhoopt in slaap valt, wat in die omstandigheid maar zo kan gebeuren als je daar niet heel erg voor waakt, wordt het natuurlijk een ander verhaal.

Ik denk dus dat het een levensgevaarlijke weg is. Verder kun je misschien beter eerst even een dutje doen, als je slaaptekort hebt. En dan is er die cruise control nog. Rijden met de cruise control aan zou juist inspannender moeten zijn, maar helaas ziet lang niet iedereen dat zo.

Dan is er nog iets. Deze jonge man zette de auto op cruise control en voerde daarna al rijdend nog twee telefoongesprekken handsfree. Waarom de auto niet even ergens geparkeerd? Al rijdend gaan bellen is levensgevaarlijk.

De N34 heeft nog een bijzonderheid. De weg loopt door prachtige natuur. Het gevolg is dat er vrijwel ieder ogenblik een ree de weg kan oversteken. Als je je dat goed realiseert, jij rijdt 100 en zo'n ree is een fors gewicht dat opeens de weg kan overschieten, is er nog een extra reden om voorzichtig te zijn.

Ik vrees dus dat een bepaalde onbezonnenheid, een zekere mate van onvoorzichtigheid in dit geval eigenlijk de factor was, die het ongeval veroorzaakte.

Kan het de zooifactor (bevooroordeeldheid, de alfa-bètafactor) geweest zijn? Als je afgaat op het artikel in het Dagblad van het Noorden krijg je inderdaad die indruk.

Bevooroordeeldheid heeft veel negatieve aspecten. Dus als je verantwoord auto wilt rijden dan lijkt me dat geen goed ding. De attitude van een moderne straaljagerpiloot met 'check, check and recheck' lijkt volledig het tegenovergestelde.

Waar we dus voor een veilig verkeer naar moeten streven, is niet wat meer van L., maar wat minder.










maandag 3 april 2023

Er is iets mis met het IQ van CHAT-GPT en dat bevestigt dat intelligentie bestaat uit twee totaal verschillende factoren

 

Via Google News kom ik uit bij een artikel in Scientific American (https://www.scientificamerican.com/article/i-gave-chatgpt-an-iq-test-heres-what-i-discovered/). Een klinisch psycholoog in Finland komt op het idee om CHAT-GPT te testen met een intelligentietest. Het programma zou erg intelligent zijn, dus dan mag een intelligentietest geen echte problemen opleveren.

Ze legt het programma de vijf verbale subtests van de WAIS (derde versie) voor. De zesde verbale subtest is bedoeld het korte termijn geheugen te testen, dit leek bij CHAT-GPT niet goed mogelijk of niet zinvol. De vijf non-verbale tests afnemen was niet mogelijk.

Op basis van de vijf verbale subtests komt ze voor CHAT-GPT op een verbaal IQ uit van 155. Het gemiddelde IQ is gesteld op 100 en de standaarddeviatie op 15. Dit betekent dat CHAT-GPT verbaal intelligenter is dan 99,9 procent van de populatie waarop de WAIS is genormeerd. CHAT-GPT is dus uiterst verbaal begaafd.

Tegelijkertijd zijn er heel veel aanwijzingen dat CHAT-GPT niet echt begrijpt, wat het programma beweert. Kennelijk is er dus nog een totaal andere factor voor intelligentie dan alleen de verbale component. 

Wel is het zo dat de verbale component en de niet-verbale component bij mensen normaal zwaar gecorreleerd is. Maar bij CHAT-GPT gaat dat dus vrijwel zeker niet op.

Dit resultaat bevestigt dus wat in deze blog al eerder werd verondersteld en gevonden. Intelligentie bestaat uit twee verschillende componenten die normaal sterk gecorreleerd zijn. Alfa's scoren hoog op verbale intelligentie maar hebben problemen met non-verbale intelligentie (wiskundige taken). Bèta's zijn goed in wiskunde, rekenen en dergelijke, maar zijn vaak in verhouding iets minder in taal.

Wat in dit geval ook nog mooi is, is dat de werking van CHAT-GPT in beginsel bekend is. Het programma zoekt in een gegeven context naar het meest waarschijnlijke volgende woord. Het programma is eigenlijk de perfecte leutermachine.

Dit laat dus zien, hoe zeer normale mensen opkijken tegen geleuter. Ze zien het als uiterst intelligent. Terwijl het in werkelijkheid een activiteit is, die geen enkel begrip vereist.













Een Russische fascist met een grootse droom, kwam om

 

Volgens het bericht op Nu.nl (https://www.nu.nl/buitenland/6257902/bekende-russische-militaire-blogger-komt-om-bij-explosie-in-sint-petersburg.html) had de 'militaire' blogger (Vladlen Tatarski) een grote aanhang (meer dan 560.000 volgers op Telegram) en stond hij volledig achter de inval in Oekraïne. Bij een aanslag in Sint Petersburg (door wie?) kwam hij om.

 Wat me echter opvalt aan het bericht, is het einde. Dat laat ik hier volgen. De uitspraak van deze blogger waar het me om gaat, heb ik vet gemaakt.

'Tatarski was in september aanwezig bij een ceremonie in het Kremlin. Daar werd de annexatie door Rusland van vier deels bezette regio's in Oekraïne afgekondigd. "We zullen iedereen verslaan, we zullen iedereen doden", zei hij toen. "Alles zal zijn zoals we het willen."'

Die uitspraak is kort en simpel, maar laat duidelijk zien dat we hier met een fascist te maken hebben. Aan de ene kant die tomeloze agressie: we zullen iedereen verslaan, we zullen iedereen doden.

En dan nog die laatste opmerking: alles zal zijn, zoals we het willen. Het denken vanuit de eigen wensen, gevoelens, meningen, opvattingen. Kortom, het denken vanuit geloof. Wat we willen, zo zal het zijn.

Fascisme meten we met bevooroordeeldheid. Aan de ene kant is dat de maat voor discriminatie, agressie, geweld en oorlog. Denk aan: we zullen hen doden!

Aan de andere kant is bevooroordeeldheid ook de variabele die aangeeft, hoe we denken. Denken we van binnen naar buiten, zoals hier. Dat is wat we willen, dat zullen we krijgen. Of denken we juist van buiten naar binnen. Zoals Einstein deed en zoals Edith Eger propageert. 

Zien we de harde realiteit als hoogste autoriteit of zien we ons eigen geloof als heilig? Voor Tatarski is er geen twijfel. Dat is wat wel willen, dat zullen we bereiken, wat de kosten aan levens ook mogen zijn.

Adolf Hitler droomde van een Groot Duitsland onder zijn geweldige leiding. Op 30 januari 1933 werd hij rijkskanselier. Op 30 april 1945 pleegde hij zelfmoord en was Duitsland zo goed als overwonnen. Van een Groot Duitsland was geen sprake meer, wat restte van het ooit grote Duitsland was vooral een grote puinhoop.

Kennelijk leiden grootse dromen niet altijd tot de gewenste uitkomst. 













zondag 2 april 2023

De nulles van 'The Gift': de ideeën die we koesteren, vormen een vernietigende gevangenis

 

Laatst bijgewerkt: 3/4/2023 om 0:27

 

The Gift is een bijzonder boek. Wat maakt dit boek zo bijzonder?

Op het gebied van leven en omgaan met problemen heb je de nodige boeken. Het begint al bij de stoïcijnen volgens velen. Maar het Bijbelboek Job is misschien nog wel ouder. Uit meer recente tijden hebben we het werk van Viktor Frankl, die zingeving ontdekte als methode om lijden dragelijk te maken.

Albert Ellis realiseerde zich dat veel problemen bij mensen ontstaan doordat ze niet rationeel denken en vertaalde dat tot REBT (Rational Emotive Behavioral Therapy). Dat werd de basis voor de mderne cognitieve gedragstherapie. Los niet het veronderstelde probleem op, maar ga beter denken.

Daarna kwamen handleidingen hoe om te gaan met PTSD, die vervolgens getoetst werden op effectiviteit en inderdaad bleken te werken.

Maar van al die boeken is The Gift een van de laatste en, wat mij betreft, ook een van de beste.

Het boek is geschreven door dr. Edith Eger. In 1944 leefde ze met haar ouders in Hongarije, deed ballet op behoorlijk hoog niveau en werd toen als Joods meisje door de nazi's weggevoerd naar Auschwitz. Daar stuurde Josef Mengele haar moeder naar de gaskamer en dwong haar die eerste nacht in het kamp voor hem te dansen.

Meer dood dan levend werd ze in mei 1945 bevrijd en gevonden. Ze kwam er lichamelijk weer bovenop en emigreerde naar de VS. Daar werd ze juf, ging vervolgens psychologie studeren en begon vervolgens een counselingspraktijk. Tenslotte promoveerde ze bij haar vriend en mede-overlevende Viktor Frankl.

Haar eerste boek was The Choice. Daarin beschrijft ze haar geschiedenis. Dit is haar tweede boek. Daarin focust ze op de lessen, die ze geleerd denkt te hebben door haar ervaringen. De ondertitel van dit boek is dan ook: 12 Lessons to Save Your Life.

Maar als je het boek leest, zie je dat het begint met een inleiding. En die inleiding bevat een algemeen principe, een principe dat in feite de basis vormt voor het boek.

De titel van dat eerste hoofdstuk is: 'Unlocking Our Mental Prisons'. De ergste gevangenis is niet de gevangenis waarin ze je opsluiten. De ergste gevangenis is je geest, die is het meest vernietigend. 'And the key is in our pocket.' De sleutel zit in onze zak. Die gevangenis openen kunnen we zelf doen en moeten we zelf doen.

Waarom die vreemde titel? Wat was de gift, die ze ontving? Eger schrijft:

'Each moment in Auschwitz was hell on earth. It was also my best classroom.'

Auschwitz was vreselijk, maar ook de beste leerschool, die ze ooit heeft gehad.

Probeer je de situatie voor te stellen. Je zit opeens in een concentratiekamp. Als je probeert te vluchten loop je tegen het prikkeldraad waar hoge spanning op staat en ben je dood. Als je zelfmoord wilt plegen is dat dus simpel, maar dan is het ook afgelopen. Het kamp is een levensgevaarlijke omgeving. Ieder moment kan het afgelopen zijn. Als je wilt overleven, zul je alles op alles moeten zetten. Maar het kamp beperkt je vrijheid. De enige vrijheid die je hebt, is je denken. Alles begint met denken. Wat je dus moet doen, is de situatie accepteren en je denken optimaliseren. Je moet die gedachten denken, die het meest nuttig zijn. Die de grootste kans op overleven bieden. Auschwitz dwong haar voortdurend zo scherp mogelijk te denken.

De centrale les van The Gift is, dat de situatie waarin je zit, is wat die is. Daar kun je op dat moment even niets aan doen. Die moet je accepteren. Maar in je denken ben je vrij. Zoek de meest optimale gedachte en volg die.

Dit basisidee lijkt zo simpel, dat Eger het amper zag als een les. Het is iets dat voor haar grotendeels vanzelf spreekt. De situatie is gegeven, maar in je denken ben je vrij. In werkelijkheid is dit basisidee echter voor veel mensen helemaal niet zo vanzelfsprekend.

Wat Eger in feite zegt, is precies hetzelfde als wat Einstein zegt. Je moet inductief denken. Je moet de externe wereld als gegeven, als feit beschouwen. De externe wereld, God, heeft altijd gelijk, ongeacht wat jij denkt. Je moet dus voortdurend je denken aanpassen aan die harde werkelijkheid.

Maar de meeste mensen denken precies omgekeerd. Ze denken deductief. Ze vinden dit en ze vinden dat. Ze hebben overal voortdurend een mening over. Dit is niet goed aan de werkelijkheid en ook op die punten kon God het wel een beetje beter doen. Eger aarzelt echter op dit punt geen moment.

Als Mengele haar moeder naar de gaskamer stuurt, is dat vreselijk. Maar met die gedachte schiet je niks op. Als Mengele het kamporkest een wals laat spelen en zegt dat ze moet dansen, danst ze en ze danst zo goed als ze kan. Want noch haar dode moeder, noch zij, schiet er iets mee op als zij de volgende is die naar de gaskamer wordt gestuurd.

Maar die nulles is tegelijkertijd ook de basis van bevooroordeeldheid (een variabele waar Eger niet bekend mee is). Dat is de maat om 'fascisme' te meten. De maat voor discriminatie en agressie. De zooifactor. De alfa-bètafactor. Want wat is het grote verschil tussen iemand die bevooroordeeld is en iemand die dat niet is?

De bevooroordeelde geest stemt in met populaire uitspraken, die niet op harde feiten zijn gebaseerd, maar de onbevooroordeelde geest deinst terug. Ho, waar is die uitspraak precies op gebaseerd? Klopt die wel? Waar is de evidentie?

De onbevooroordeelde geest wil de werkelijkheid beschrijven en accepteren zo als die is, althans in eerste instantie. Je doel is de werkelijkheid te leren kennen en te begrijpen als het hoogste dat er bestaat. Maar de bevooroordeelde geest heeft haar oordeel al klaar: de X deugen niet, die moeten weg. Aspect Y deugt ook niet, dat moet totaal anders.

De 12 lessen om je leven te redden, hebben dus allemaal hetzelfde uitgangspunt. Ze gaan alle 12 uit van de nulles. Die nulles is simpel, maar ook lastig en abstract. Je moet voortdurend strikt onbevooroordeeld denken. Je moet de werkelijkheid accepteren als hoogste autoriteit en bereid zijn, je denken daarbij voortdurend aanpassen. En niet andersom.

Wat maakt dat Eger deze basisles zo vanzelfsprekend vond en vindt? Ze deed ballet op niveau. Haar zus deed conservatorium. Haar vader ontwierp. Ze groeide kennelijk op in een omgeving waarin respect voor de harde natuur met de paplepel werd ingegoten.

Als je ballet wilt doen op niveau, zit je met een harde werkelijkheid. Jij tilt je been op, maar op een gegeven ogenblik stopt het. Hoger wil het niet. Dat kun je jammer vinden, maar dat is, wat het is. Als je hoger wilt komen met dat been, zul je moeten oefenen. Steeds weer. Bij het bespelen van een instrument en zingen op niveau, speelt hetzelfde. Je hebt te maken met de objectieve harde werkelijkheid, die zich niet simpel laat bedwingen.

Als je ballet doet, kun je dus jezelf vertellen dat je het geweldig doet. Je droomt van jezelf als ballerina. Maar als je echt in de spiegel durft te kijken en kritisch kijkt, zie je wat er allemaal nog beter kan.

Dat werpt een vraag op. Als de strekking van The Gift is dat je onbevooroordeeld in het leven moet staan en 'fascisme' meten we met bevooroordeeldheid, hoe staat Eger dan tegenover fascisten? Hoe staat ze tegenover de mensen die haar moeder vermoordden en haar bijna ook?

Ze probeert ze te begrijpen. Ze heeft medelijden met deze mensen. Het denken van deze mensen is niet vrij. Deze mensen geloven de wereld een weldaad te bewijzen door Joden te vermoorden, maar die gedachte is gebaseerd op niks.

Tegelijkertijd realiseert ze zich, dat we vaak allemaal zo denken. Ze beschrijf verderop in het boek haar contact met een mevrouw met het uiterlijk van een Barbie. Op basis van dat uiterlijk veronderstelt ze met een gigantisch leeghoofd van doen te hebben. Die veronderstelling bleek echter niet uit te komen. 

Kortom, we hebben allemaal de neiging te oordelen zonder deugdelijke evidentie. We dragen in ons binnenste allemaal een fascist mee.