Laatst bijgewerkt: 3/4/2023 om 0:27
The Gift is een bijzonder boek. Wat maakt dit boek zo bijzonder?
Op het gebied van leven en omgaan met problemen heb je de nodige boeken. Het begint al bij de stoïcijnen volgens velen. Maar het Bijbelboek Job is misschien nog wel ouder. Uit meer recente tijden hebben we het werk van Viktor Frankl, die zingeving ontdekte als methode om lijden dragelijk te maken.
Albert Ellis realiseerde zich dat veel problemen bij mensen ontstaan doordat ze niet rationeel denken en vertaalde dat tot REBT (Rational Emotive Behavioral Therapy). Dat werd de basis voor de mderne cognitieve gedragstherapie. Los niet het veronderstelde probleem op, maar ga beter denken.
Daarna kwamen handleidingen hoe om te gaan met PTSD, die vervolgens getoetst werden op effectiviteit en inderdaad bleken te werken.
Maar van al die boeken is The Gift een van de laatste en, wat mij betreft, ook een van de beste.
Het boek is geschreven door dr. Edith Eger. In 1944 leefde ze met haar ouders in Hongarije, deed ballet op behoorlijk hoog niveau en werd toen als Joods meisje door de nazi's weggevoerd naar Auschwitz. Daar stuurde Josef Mengele haar moeder naar de gaskamer en dwong haar die eerste nacht in het kamp voor hem te dansen.
Meer dood dan levend werd ze in mei 1945 bevrijd en gevonden. Ze kwam er lichamelijk weer bovenop en emigreerde naar de VS. Daar werd ze juf, ging vervolgens psychologie studeren en begon vervolgens een counselingspraktijk. Tenslotte promoveerde ze bij haar vriend en mede-overlevende Viktor Frankl.
Haar eerste boek was The Choice. Daarin beschrijft ze haar geschiedenis. Dit is haar tweede boek. Daarin focust ze op de lessen, die ze geleerd denkt te hebben door haar ervaringen. De ondertitel van dit boek is dan ook: 12 Lessons to Save Your Life.
Maar als je het boek leest, zie je dat het begint met een inleiding. En die inleiding bevat een algemeen principe, een principe dat in feite de basis vormt voor het boek.
De titel van dat eerste hoofdstuk is: 'Unlocking Our Mental Prisons'. De ergste gevangenis is niet de gevangenis waarin ze je opsluiten. De ergste gevangenis is je geest, die is het meest vernietigend. 'And the key is in our pocket.' De sleutel zit in onze zak. Die gevangenis openen kunnen we zelf doen en moeten we zelf doen.
Waarom die vreemde titel? Wat was de gift, die ze ontving? Eger schrijft:
'Each moment in Auschwitz was hell on earth. It was also my best classroom.'
Auschwitz was vreselijk, maar ook de beste leerschool, die ze ooit heeft gehad.
Probeer je de situatie voor te stellen. Je zit opeens in een concentratiekamp. Als je probeert te vluchten loop je tegen het prikkeldraad waar hoge spanning op staat en ben je dood. Als je zelfmoord wilt plegen is dat dus simpel, maar dan is het ook afgelopen. Het kamp is een levensgevaarlijke omgeving. Ieder moment kan het afgelopen zijn. Als je wilt overleven, zul je alles op alles moeten zetten. Maar het kamp beperkt je vrijheid. De enige vrijheid die je hebt, is je denken. Alles begint met denken. Wat je dus moet doen, is de situatie accepteren en je denken optimaliseren. Je moet die gedachten denken, die het meest nuttig zijn. Die de grootste kans op overleven bieden. Auschwitz dwong haar voortdurend zo scherp mogelijk te denken.
De centrale les van The Gift is, dat de situatie waarin je zit, is wat die is. Daar kun je op dat moment even niets aan doen. Die moet je accepteren. Maar in je denken ben je vrij. Zoek de meest optimale gedachte en volg die.
Dit basisidee lijkt zo simpel, dat Eger het amper zag als een les. Het is iets dat voor haar grotendeels vanzelf spreekt. De situatie is gegeven, maar in je denken ben je vrij. In werkelijkheid is dit basisidee echter voor veel mensen helemaal niet zo vanzelfsprekend.
Wat Eger in feite zegt, is precies hetzelfde als wat Einstein zegt. Je moet inductief denken. Je moet de externe wereld als gegeven, als feit beschouwen. De externe wereld, God, heeft altijd gelijk, ongeacht wat jij denkt. Je moet dus voortdurend je denken aanpassen aan die harde werkelijkheid.
Maar de meeste mensen denken precies omgekeerd. Ze denken deductief. Ze vinden dit en ze vinden dat. Ze hebben overal voortdurend een mening over. Dit is niet goed aan de werkelijkheid en ook op die punten kon God het wel een beetje beter doen. Eger aarzelt echter op dit punt geen moment.
Als Mengele haar moeder naar de gaskamer stuurt, is dat vreselijk. Maar met die gedachte schiet je niks op. Als Mengele het kamporkest een wals laat spelen en zegt dat ze moet dansen, danst ze en ze danst zo goed als ze kan. Want noch haar dode moeder, noch zij, schiet er iets mee op als zij de volgende is die naar de gaskamer wordt gestuurd.
Maar die nulles is tegelijkertijd ook de basis van bevooroordeeldheid (een variabele waar Eger niet bekend mee is). Dat is de maat om 'fascisme' te meten. De maat voor discriminatie en agressie. De zooifactor. De alfa-bètafactor. Want wat is het grote verschil tussen iemand die bevooroordeeld is en iemand die dat niet is?
De bevooroordeelde geest stemt in met populaire uitspraken, die niet op harde feiten zijn gebaseerd, maar de onbevooroordeelde geest deinst terug. Ho, waar is die uitspraak precies op gebaseerd? Klopt die wel? Waar is de evidentie?
De onbevooroordeelde geest wil de werkelijkheid beschrijven en accepteren zo als die is, althans in eerste instantie. Je doel is de werkelijkheid te leren kennen en te begrijpen als het hoogste dat er bestaat. Maar de bevooroordeelde geest heeft haar oordeel al klaar: de X deugen niet, die moeten weg. Aspect Y deugt ook niet, dat moet totaal anders.
De 12 lessen om je leven te redden, hebben dus allemaal hetzelfde uitgangspunt. Ze gaan alle 12 uit van de nulles. Die nulles is simpel, maar ook lastig en abstract. Je moet voortdurend strikt onbevooroordeeld denken. Je moet de werkelijkheid accepteren als hoogste autoriteit en bereid zijn, je denken daarbij voortdurend aanpassen. En niet andersom.
Wat maakt dat Eger deze basisles zo vanzelfsprekend vond en vindt? Ze deed ballet op niveau. Haar zus deed conservatorium. Haar vader ontwierp. Ze groeide kennelijk op in een omgeving waarin respect voor de harde natuur met de paplepel werd ingegoten.
Als je ballet wilt doen op niveau, zit je met een harde werkelijkheid. Jij tilt je been op, maar op een gegeven ogenblik stopt het. Hoger wil het niet. Dat kun je jammer vinden, maar dat is, wat het is. Als je hoger wilt komen met dat been, zul je moeten oefenen. Steeds weer. Bij het bespelen van een instrument en zingen op niveau, speelt hetzelfde. Je hebt te maken met de objectieve harde werkelijkheid, die zich niet simpel laat bedwingen.
Als je ballet doet, kun je dus jezelf vertellen dat je het geweldig doet. Je droomt van jezelf als ballerina. Maar als je echt in de spiegel durft te kijken en kritisch kijkt, zie je wat er allemaal nog beter kan.
Dat werpt een vraag op. Als de strekking van The Gift is dat je onbevooroordeeld in het leven moet staan en 'fascisme' meten we met bevooroordeeldheid, hoe staat Eger dan tegenover fascisten? Hoe staat ze tegenover de mensen die haar moeder vermoordden en haar bijna ook?
Ze probeert ze te begrijpen. Ze heeft medelijden met deze mensen. Het denken van deze mensen is niet vrij. Deze mensen geloven de wereld een weldaad te bewijzen door Joden te vermoorden, maar die gedachte is gebaseerd op niks.
Tegelijkertijd realiseert ze zich, dat we vaak allemaal zo denken. Ze beschrijf verderop in het boek haar contact met een mevrouw met het uiterlijk van een Barbie. Op basis van dat uiterlijk veronderstelt ze met een gigantisch leeghoofd van doen te hebben. Die veronderstelling bleek echter niet uit te komen.
Kortom, we hebben allemaal de neiging te oordelen zonder deugdelijke evidentie. We dragen in ons binnenste allemaal een fascist mee.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten