Trouw pakt vandaag (11/4/2023) groot uit. De theoloog en dichter Huub Oosterhuis (89) is op paaszondag overleden.
In het proza dat door Trouw geproduceerd wordt naar aanleiding van zijn overlijden, valt de reactie van Hanna Rijken op. Zij is 'musicus en docent aan de Protestantse Theologische Universiteit en het Rotterdams conservatorium'. Ik wist niet, dat universiteiten tegenwoordig ook al musici in dienst hebben, maar ja, waarom ook niet?
Ik citeer Trouw:
'Zij roemt zijn beeldtaal, de taal van wat, in zijn eigen woorden, "eigenlijk niet te zeggen is. Die je spreekt om niet helemaal te hoeven zwijgen."
"Ik denk dat het voor de Nederlandse kerkmuziek ongeloofelijk belangrijk is dat we deze taal aangereikt hebben gekregen", zegt Rijken.
"Het is een tweede taal, naast de eerste, die de dingen benoemt zoals ze zijn. Het is beeldtaal, die een andere werkelijkheid aanboort. Hij benadert daarin iets van het geloofsmysterie dat niet te vatten is in de eerste taal."'
Je krijgt zo maar een tweede taal aangereikt. Het is niet niks. Witgenstein schijnt ooit beweerd te hebben, dat je moet zwijgen over de zaken, waarover je niet met taal kunt spreken. Als we Rijken mogen geloven, heeft Oosterhuis die aanbeveling niet ter harte genomen.
'Een beeldtaal, die een andere werkelijkheid aanboort.' Maar als je het begin van de Bijbel leest, is 'God' de waarneembare werkelijkheid, althans de schepper daarvan. Abraham moest vluchten uit Ur, omdat hij al dat bijgeloof, dat in zijn tijd zo populair was, onzinnig vond.
Als de uitspraak dus klopt, had Oosterhuis lak aan die Bijbelse God en vond hij, dat er nog een andere God moest bestaan. Een 'God' waar hij het wel graag over had.
Het doet me denken, aan die kreet: geen gezeik, iedereen rijk. Geen gezeik, iedereen zijn eigen God. Alleen dat is nu juist niet de strekking van de Bijbel.
Het idee van de Bijbel is, dat er slechts één God bestaat, één werkelijkheid, en geen andere. Met die ene God, die ene werkelijkheid moeten we het doen. Daardoor konden de Israëlieten overtuigend argumenteren dat er naast hun enige echte God, geen andere goden mogelijk waren. Alle andere goden waren slechts bijgeloof.
Maar waar het me eigenlijk om ging, is die laatste opmerking van Rijken. 'Het geloofsmysterie dat niet te vatten is in de eerste taal.' Volgens mij klopt die niet. Volgens mij is het onzin. Volgens mij lukt het prima om het geloofsmysterie in normale taal te beschrijven.
Allereerst, wat is het 'geloofsmysterie'? Het geloofsmysterie is dat gelovigen zaken, die er wel zijn, niet zien en dat ze zaken die er niet zijn, wel zien. In gewone mensentaal: ze zijn volledig van God los, ze zijn volledig los gefietst van de harde realiteit.
Maar ze zijn niet gewoon gek, ze zijn collectief gek. Het gaat altijd om massa-psychose. Het gaat om een groep, die heilig iets gelooft, waarbij dat geloof niet langer klopt met de harde realiteit.
Verder weten we, hoe dergelijke massa-psychosen ontstaan. Volgelingen/gelovigen zijn groepsmensen. Ze scoren hoog op (rechts) autoritarisme. Wat de leiders van de groep beweren, nemen de gewone volgelingen/gelovigen aan als waarheid. Ze denken niet zelf na, maar geloven wat hen door hun leiders verteld wordt.
Maar een groep bestaat uit meer dan alleen volgelingen/gelovigen. Ieder cluster volgelingen/gelovigen trekt als een magneet sociaal dominante figuren aan, die hun leven willen geven om maar de leidersrol te kunnen spelen, zelfs al zou dat maar voor even zijn. Mensen die de wereld zien als een jachtveld. De mensen in dat jachtveld zijn hun prooi, die zij willen overwinnen en onderwerpen.
Door die twee totaal verschillende factoren (rechts autoritarisme en sociale dominantie) die bepalen of mensen zich aangetrokken voelen tot groepen, ontstaat de typerende groepsstructuur van de machtige groep.
Allereerst heeft de Grote Leider zijn inner circle. Andere 'double highs' zoals hij, die het centrum van de macht zoeken. De volgende schil zijn de 'men of action'. De sociaal-dominante generaals van de Grote Leider. De mensen die daadwerkelijk zorgen, dat er met de volgelingen/gelovigen van de Grote Leider successen worden gerealiseerd. De buitenste schil bestaat uit de gewone volgelingen/gelovigen. Wel rechts autoritaristisch, maar niet sociaal dominant.
Als Poetin zegt, dat Oekraïne vol fascisten zit, dan geloven de meeste Russen dat, want Poetin is de man, die hun te eten geeft. En zoals het Nederlandse spreekwoord zegt: wiens brood men eet, diens woord men preekt. Hun denken wordt bepaalt door Poetin, en daarmee ook hun gedrag.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten