Het blinde enthousiasme voor Trump

Laatst aangepast: 2/12/2016.


Toen ik het mijn vrouw vertelde, wilde ze het niet geloven. Een enthousiast artikel over Trump in de NRC op maandag, 28 november 2016. Ook nadat ik mijn mededeling herhaald had, bleef ze ontkennen: dat was niet mogelijk. Dacht ze.

Pas nadat ik het artikel opgezocht had en het haar liet zien, gaf ze tenslotte schoorvoetend toe: nou ja, het was alleen maar een opinie-artikel van iemand die zijn mening gaf over Trump. Maar, inderdaad, de redactie van de NRC had het artikel wel geplaatst.

Het is bepaald niet het eerste pro-Trump artikel dat de NRC plaatst na 9 november, voegde ik er nog aan toe, maar opnieuw wilde ze dat niet geloven zonder verder bewijsmateriaal. Dat moest nog wel ergens liggen, maar ik had mijn punt gescoord en liet het daar verder maar bij.

In deze blog (hier) schreef ik op 12 november over de normverschuiving die ik door de verkiezing van Trump verwachtte en toen al in de NRC dacht te zien. Het artikel dat ik mijn vrouw toonde en hierna uitgebreider bespreek, laat zien dat die norm in slechts iets meer dan twee weken tijd drastisch verder is opgeschoven.


Andersdenkenden berispen

Het artikel in de NRC waar ik mijn vrouw op attent maakte, is niet zozeer een pro-Trump artikel, maar vooral een anti-anti-Trump artikel. Dat iemand pro-Trump is, valt -- wetenschappelijk gezien -- te begrijpen en moet je als feit accepteren.

Maar dit artikel gaat een belangrijke stap verder. Het valt openlijk mensen aan die Trump (nog) niet zien zitten. Tot die laatste categorie reken ik mezelf ook.

De titel boven het artikel luidt: Dat linkse gehuil om Trumps verkiezing is ondemocratisch. De ondertitel luidt: Opiniemakers, schaam je voor je populisme-dedain, schrijft Jaap Plaisier: 'Trump is nog erger gedemoniseerd dan Fortuyn.' Het artikel valt in een iets langere versie te lezen op de blog van Jaap Plaisier (hier)

De strekking van het artikel is, dat de mensen die bedenkingen hebben bij Trump, ongelijk hebben, hem demoniseren, hem onrecht aandoen, fout zijn en zich moeten schamen.

Foei, stoute kinderen, snel stoppen met het beledigen van papa Trump, anders krijgen jullie met de roe!

Zo begint het, maar over een tijdje, blijft het niet bij die roe, vrees ik. Dan is ieder afwijkend geluid een afwijkend geluid te veel en volgen verdergaande maatregelen. Wie niet horen wil, moet maar voelen.


Lonken naar macht

Laten we kijken naar wat Plaisier over de anti-Trumpisten beweert. We zouden tenenkrommende, vermakelijke, linkse commentaren verspreiden.

Ik denk dat die laatste term interessant is. Je kunt altijd vinden dat iemand tenenkrommend en vermakelijk commentaar levert, maar dat 'linkse' commentaar vertelt iets over de schrijver.

Wat precies 'links' is, is namelijk uiterst vaag. Dat geldt echter in veel mindere mate voor 'rechts'. Plaisier ziet het in zijn ogen foute commentaar kennelijk als links, maar dat betekent dat hij zichzelf ziet als rechts.

De partijen aan de rechterzijde van de (absolute) vorst, waren de partijen die de vorst door dik en dun steunden. Wanneer je de machtige partij steunt, wil je van tijd tot tijd nog wel eens met een aardigheidje beloond worden. Voor wat, hoort wat. In dat opzicht kun je dus veel beter rechts zitten, dan links.

Linkse partijen zijn partijen die niet goed weten, wat ze precies willen. Uitgaande van het soortenmodel is dat ook begrijpelijk. De machtige partij heeft een duidelijk doel: macht. De onderliggende partij, overwegend bestaande uit double lows, is het onderling voortdurend oneens. Iedereen wil op zijn eigen manier vooruitgang, maar men is het niet eens is over wat dat precies inhoudt.

Men vormt dus geen goed georganiseerde groep, men wil van alles tegelijk en het resultaat is dat de machtige groep die toch al de meerderheid heeft, wat er ook gebeurt, altijd de machtige groep blijft. Zelfs een revolutie brengt daar geen verandering in aan, omdat in dat geval de ene machtige groep vervangen wordt door de volgende machtige groep.

Uit het gegeven dat Plaisier zichzelf ziet als rechts, volgt dus dat hij gericht is op macht. Dat zou je ook verwachten van iemand die Trump ziet als de grote leider.


Krom denken en zich racistisch uiten

Plaisier meldt vervolgens afkeurend dat een columnist moest huilen na de overwinning van Trump.  Een reactie die mij persoonlijk vrij begrijpelijk lijkt, want het zou hier binnenkort wel eens atoombommen kunnen regenen, maar Plaisier ziet dat anders.

Hij concludeert uit dat huilen, dat het met de VS, na acht jaar een zwarte president gehad te hebben, triest gesteld is. Zijn impliciete suggestie is: de ellende in de VS is de schuld van de zwartheid van die president.

Een volstrekt onlogische conclusie, typerend voor volgelingen/gelovigen. Op dezelfde manier kun je redeneren dat als een autochtone Nederlandse automobilist een auto-ongeluk krijgt, dat moet komen door zijn witheid.

Behalve dat de conclusie onlogisch is, laat die conclusie ook zien dat we te maken hebben met een racist. De huidskleur van de zittende president wordt via een ingewikkelde kronkel opgevoerd als de oorzaak van alle ellende. Ellende die de auteur zelf tegelijkertijd niet wil zien. Hoe krom kun je denken?


Moeders beschuldigen van seksisme

Sheila Sitalsing van de Volkskrant koppelde volgens Plaisier de overwinning van Trump aan 'intense vrouwenhaat' en wist niet goed, wat ze nu tegen haar dochter moest zeggen.

Op basis van de uitkomsten van de exitpolls die ik in een eerdere blogpost besprak, kun je stellen dat die vrouwenhaat feitelijk gezien niet klopt. Het onderscheid man/vrouw bleek in het stemgedrag maar een kleine rol te spelen.

Maar dat je als moeder niet goed weet, wat je tegen je dochter moet zeggen, als iemand die er prat op gaat vrouwen bij hun pussy te grijpen (hier), president wordt van het machtigste land ter wereld, kan ik me voorstellen. Lijkt me niet zo moeilijk, eerlijk gezegd.

Voor Plaisier is dat echter een intellectuele inspanning die te hoog gegrepen is. Als je als moeder met zoiets problemen hebt, ben je seksistisch!

Hoezo? Kennelijk moet je in de optiek van Plaisier iets zeggen in de trant van: zo zijn mannen nu eenmaal, dus ook de gekozen president van de Verenigde Staten. Wel, dat lijkt me pas echt seksistisch, want gelukkig vinden lang niet alle mannen 'grab them by their pussy' normaal.


Leven in een bubbel

Acht NRC-columnisten lieten over Trump hun licht schijnen, meldt Plaisier hierna. De kiezers van Trump waren sukkels en Trump was een racist, homofoob en seksist volgens deze columnisten.

Daar lijkt me feitelijk gezien geen speld tussen te krijgen. De columnisten verkondigden iets dat iedereen al lang kon weten.

Voor Plaisier is dit echter allemaal onbekende materie. Hij concludeert: Zelden werd de politieke voorkeur en het onbegrip van een krant zo duidelijk.

Wanneer je een ezel een ezel noemt, zou je een politieke voorkeur uiten? Wanneer je een racist, racist noemt, zou dat een soort waarde-oordeel zijn dat slechts iets over je eigen smaak zou vertellen? In de wereld van Plaisier is het kennelijk gewoonte om zaken vooral niet bij hun naam te noemen.

De mensen die op Trump stemden, waren -- voor zover dat valt na te gaan -- autoritaristen. Van die mensensoort is uit onderzoek bekend dat er ernstige problemen zijn met hun denken. Simpel gezegd: het zijn sukkels.

Maar het zijn geen goedaardige sukkels, het zijn gevaarlijke sukkels, die van zichzelf geloven dat ze uiterst intelligent zijn en behoren tot een uitverkoren, superieure groep die als dat zo uitkomt, ongelimiteerd geweld mag gebruiken.

Hoe autoritaristen er uit kunnen zien, valt hieronder te zien. Normale, brave, gezagsgetrouwe huisvaders. Maar in een groep onder leiding van een op macht beluste leider, vormen ze een geduchte en gevaarlijk macht.

Plaisier leeft kennelijk in een bubbel van soortgenoten: een soort eigen fantasiewereld. Typerend voor volgelingen/gelovigen. Vroeger zeiden we 'fascisten', maar dat is zo'n beladen, emotionele term. Voor volgelingen/gelovigen is niet relevant of iets feitelijk klopt, maar of iets in de eigen groep als juist wordt gezien.

Het is de grote groep mensen die als je ze drie lijnstukje laat zien, die duidelijk verschillen in lengte, zonder problemen de kortste aanwijzen als de langste, omdat de rest van de groep dat ook deed (hier). Solomon Asch deed die experimenten na de Tweede Wereldoorlog: begin jaren vijftig.

Toen ik zijn verslag van dat onderzoek las, was mijn indruk dat hij zo geschrokken was van zijn eigen uitkomsten, dat hij het moeilijk vond, die ronduit te rapporteren. Als ik het goed heb, heeft hij zijn vondst daarna laten rusten. De uitkomsten waren te verontrustend.

Hierdoor moesten we wachten totdat Altemeyer rond 2000 via een totaal andere route het achterliggende mechanisme blootlegde.


Een eend, die geen eend genoemd mag worden

Plaisier haalt hierna Ilja Leonard Pfeijffer aan, die op nrc.next Trump onder andere betitelde als fascist. Hij vindt dat onterecht.

Het loopt als een eend, het kwaakt als een eend, het ziet eruit als een eend, maar we mogen het geen eend noemen? Waarom niet? Omdat Trump geen geschriften geschreven heeft over het afschaffen van de democratie, stelt Plaisier.

Wow! Al die mensen in nazi-Duitsland die enthousiast achter Hitler aanliepen, waren geen fascisten, want ze hebben geen boeken geschreven over het afschaffen van de democratie. Heeft Hitler dat dan wel gedaan?

Ben je pas fascist als je boeken schrijft over het afschaffen van de democratie? Ik denk dat dat een uiterst merkwaardige definitie van fascisme is.

Uitgaande van het, volledig op empirisch onderzoek gebaseerde, soortenmodel bestaan er in een moderne samenleving slechts twee culturen. De ene cultuur is gericht op feiten, productie en gaat uit van hard werken. De andere cultuur is gericht op indrukwekkende en mooie verhalen, macht en gaat uit van vechten en winnen.

Als je serieus denkt dat Trump gericht is op feiten, productie en hard werken, heb je een bord voor je kop. De man doet niet anders dan verhalen produceren die op niets gebaseerd zijn en hij heeft maar één doel: hij wil winnen, hij wil de grootste zijn, hij moet het middelpunt zijn.


Meten met twee maten en het omdraaien van de werkelijkheid

Trump valt series vrouwen lastig, smaadt allerhande bevolkingsgroepen, licht kleine ondernemers op, besodemietert mensen met zijn Trump University, maar dat geeft allemaal niets, want hij heeft een machtige positie bereikt.

Moet gewoon kunnen, aldus het standpunt dat Plaisier probeert uit te dragen. Een echte leider mag zulke dingen doen, vindt hij kennelijk. Gewone mensen mogen dat natuurlijk niet, maar voor de grote leider ligt dat allemaal totaal anders.

Maar bij dat standpunt laat hij het niet. Hij stelt: De demonisering van Fortuyn verbleekt bij die van Trump. De strekking is: mensen die iets van de grote leider durven zeggen, zijn fout en moeten zich schamen.

Plaisier draait de werkelijkheid volledig om. Hij stelt het voor alsof de mensen die bezwaren hebben tegen Trump, Trump onrechtvaardig behandelen. In werkelijkheid is het Trump die mensen voortdurend onrechtvaardig behandelt, beschimpt, oplicht, misbruikt en lastig valt.

Dat volledig omdraaien van de werkelijkheid is een tactiek die mensen die discrimineren en agressie plegen, vaak toepassen. De feiten doen er niet toe, het gaat om het mooie verhaal en het goedpraten van de eigen agressie.

De man die de vrouw aanrandt, heeft volgens zijn verhaal geen schuld, want die vrouw was door haar aanwezigheid de oorzaak van zijn handelen. Hij is slechts het onschuldige slachtoffer van die slechte vrouw.


Ingebouwde negativiteit en agressie

Het punt waar het me hier echter vooral om gaat, is het openlijk aanvallen van de mensen die iets durven te zeggen van het kwalijke gedrag van de grote leider. De mensen die openlijk hun bedenkingen tegen Trump durven te uiten, zijn fout en moeten worden aangepakt.

Daar spreekt een echte Trumpist: niet verdedigen, maar aanvallen! Dit is ook wat voortdurend bij Trump zelf te zien valt. Een kleinigheid is voldoende om hem de meest extreme beschuldigingen en verwensingen te ontlokken.

Het is verder ook wat je op grond van het soortenmodel zou verwachten. Double highs, mensen die en sociaal dominant en volgelingen/gelovige zijn, zijn extreem geneigd tot discriminatie en agressie. Ze gelden als de gevaarlijkste mensen ter wereld. Het zijn vaten vol kokende en kolkende agressie, die er bij het minste of geringste uit kan knallen.

Plaisier stelt dat er genoeg kiezers van Trump zijn, die geslaagde en tevreden burgers zijn. Het eerste punt klopt. De mensen die op Trump gestemd hebben, waren overwegend afkomstig uit de middenklasse.

Het tweede punt klopt niet. De mensen die op Trump gestemd hebben, waren mensen met een bepaalde negativiteit en agressiviteit. Het zijn mensen voor wie de fles niet half vol is, maar half leeg, terwijl die dat voor hun idee niet zou moeten zijn.

Valt die negativiteit te begrijpen? Uitgaande van het soortenmodel bestaat een moderne samenleving, zoals die ontstond na de landbouwrevolutie, uit twee verschillende culturen. De ene cultuur is gericht op productie, de andere cultuur op macht, vechten en winnen. Omdat men zelf niet produceert, moet de productie elders via macht en geweld gehaald worden.

Het resultaat is dat er in een moderne samenleving twee totaal verschillende manieren bestaan om te overleven. De eerste manier is zelf produceren, de tweede manier is dreigen en vechten. Wat je niet hebt, kun je elders halen.

Beide manieren van bestaan leveren hun eigen cultuur op en hebben hun eigen specifieke soorten mensen. De ene cultuur is gericht op productie. Wie zelf wil produceren, moet positief denken. Wat vandaag niet lukt, lukt misschien morgen of overmorgen.

Men heeft een ingebouwde analytische, positieve instelling. Het lukt niet: het plantje gaat dood. Interessant! Waarom gaat het plantje dood? Nu lukt het niet, maar ooit zal er misschien iemand komen die een manier vindt waarop het wel lukt.

De andere cultuur is gericht op afpakken, winnen, vechten. De overwinning moet nu bevochten worden. Waar iets van onze gading is, hebben wij als superieure groep het onbetwistbare en natuurlijke recht dat af te pakken!

De twee mensensoorten waar de vechtcultuur uit opgebouwd is, hebben een ingebouwde agressiviteit. Een bepaalde negativiteit, een voortdurende ontevredenheid. Alles wat even tegenvalt, levert automatisch een agressieve, boze en woedende reactie.

Het zijn mensen die in een groot huis wonen en zich dan afvragen, waarom uitgerekend zij genoegen moeten nemen met zo'n kleine woning, terwijl iedereen (in hun optiek) veel groter en duurder woont. Iedereen die meer heeft of beter kan, wekt jaloezie, woede en boosheid op.


Problemen met de feiten

Ik kan weinig ontdekken in het verhaal van Plaisier dat wel klopt. Het klopt misschien met hoe hij en zijn mede gelovigen de wereld graag willen zien, maar zijn verhaal klopt vrijwel voortdurend niet met de feiten.

Ook in dat opzicht wijkt hij niet echt af van zijn grote voorbeeld Trump, die in doorsnee vaak meer leugens verkondigde, dan beweringen die klopten.

Ik beperk me voor de rest tot twee belangrijke punten in zijn verhaal. Allereerst: is de pers werkelijk links, zoals Trumpisten vaak beweren?

Trump had zonder uitgebreide medewerking van de media nooit president kunnen worden. Zo simpel is het.

De hoeveelheid aandacht en welwillendheid die Trump kreeg van de media was ongekend. Echt verwonderlijk is dat misschien niet, omdat beide dezelfde taal spreken. Vermaak, show, glitter en geleuter.

Pas in een uiterst laat stadium begonnen bepaalde media, vooral kranten, hun werk te doen. Maar in het totaal was dat te weinig, te laat en worden kranten tegenwoordig, en zeker in de VS, nog maar amper gelezen.

Het aan de macht komen van Trump is al met al volledig verlopen zoals geschetst werd in de film Er ist wieder da (trailer: hier). Alleen gebeurde het dit keer niet in Duitsland, maar in de VS.

Het tweede punt is de stelling van Plaisier dat de kritiek op Trump vooral zou komen van 'intellectuelen.' Ook die stelling lijkt me niet te kloppen. Uit de exitpolls komt voor opleiding maar een marginaal effect, zoals ik al eerder liet zien.

De kritiek op Trump zal ongetwijfeld vaker verwoord worden door journalisten en dergelijke dan niet-journalisten, maar is qua bevolkingsgroep -- uitgaande van de Amerikaanse exit-polls -- vooral afkomstig van de bedreigde groepen en van de productieve klasse in de samenleving.

In veel gevallen ging het om mensen uit de onderklasse van de samenleving. De mensen die hun handjes laten wapperen. De mensen die uit ervaring weten dat de wereld heel hard kan zijn en dat wie zijn billen brandt, op de blaren moet zitten. De mensen die blij zijn met het weinige dat ze met hard werken hebben weten te bereiken. De onderklasse die aan de ene kant veracht wordt, maar tegelijkertijd de kurk is waarop de samenleving drijft.

Tot die productieve klasse die Trump afwijst, behoren aan de andere kant natuurlijk ook professionals. Mensen die het door hun intelligentie, harde werken en deskundigheid in de samenleving gemaakt hebben. Denk bijvoorbeeld aan iemand als het Orakel van Omaha: Warren Buffett. Denk ook aan gedreven en hard werkende artiesten als Lady Gaga, Beyoncé, Katy Perry.

Ook iemand als Hillary Clinton lijkt me een typische vertegenwoordigster van die productieve klasse. Ze probeert zich aan de feiten te houden, is serieus, werkt hard, gelooft in moeizame en geleidelijke vooruitgang, wil iedereen een kans geven, maar mist het politieke charisma dat Trump onmiskenbaar wel heeft. Het prachtige onzinverhaal dat de volgeling/gelovige over de streep trekt.

Het verhaal dat de kritiek op Trump overwegend komt van 'intellectuelen', waarmee in de VS doorgaans vooral mensen met een geesteswetenschappelijke, literaire achtergrond worden bedoeld, lijkt me dus niet te kloppen en weer een omdraaiing van de werkelijkheid.

Op basis van het soortenmodel valt juist te verwachten dat de 'intellectuals' zich in hoge mate met Trump verwant zullen voelen, terwijl de 'scientists' niets van hem zullen moeten hebben. Interessant daarbij is dat Plaisier zelf volledig schrijft en redeneert als 'intellectual'. Het is een logische warboel waarbij voortdurend gespot wordt met de feiten.

Wanneer je het soortenmodel terugbrengt tot de essentie bestaat de samenleving uit: masters, servants en freemen. Trump speelt perfect de rol van master en de servants kunnen zijn lokroep niet weerstaan. Trump betekent voor hen de kans op een beter leven, geloven ze. De freemen weten door hun evolutionaire en culturele erfenis dat daar heel veel ellende van gaat komen, waarbij zij mogelijk het eerste doelwit vormen.


Het blinde enthousiasme voor Trump verklaard

Dat blinde enthousiasme voor Trump lijkt rationeel gezien, moeilijk te begrijpen. Voor volgelingen/gelovigen werkt Trump als een soort bel, die ze wakker wekt. Dit is hun man, dit is hun kans.

Wat is de verklaring voor dat volgeling/gelovige zijn? We weten dat die volgelingen/gelovigen in grote aantallen aanwezig zijn om gewekt te worden door een autoritaire leider, maar waarom was tot voor kort niet duidelijk. Wat is het voordeel? Wat is de drijvende kracht?

Uitgaande van het soortenmodel is de verklaring in beginsel simpel. Moderne samenlevingen, zoals die ontstaan zijn na de uitvinding van de landbouw, bestaan uit drie soorten mensen. Twee van die soorten zoeken elkaar op, klitten en vormen een machtige groep. De derde groep is niet machtig, maar overleeft door te produceren. Het zijn de kippen die de gouden eieren leggen.

De machtige groep is zo vrij die gouden eieren in beslag te nemen en te onteigenen en kan zich dankzij die gouden eieren een luxe leven veroorloven. Discriminatie en agressie lonen dus, niet een beetje, maar heel erg.

Mag je het vanuit deze optiek mensen kwalijk nemen dat ze tot alles bereid zijn om maar bij die machtige groep te komen en te horen en daar vervolgens een belangrijke positie in te bereiken? Mag je het een kat kwalijk nemen dat die op vogeltjes jaagt?

Het probleem is alleen dat die vogeltjes in dit gevallen de kippen zijn die de gouden eieren leggen en de samenleving draaiende houden. En dat dat jagen op vogeltjes gemakkelijk uit de hand loopt en dan resulteert in miljoenen doden: zowel bij de katten als de vogeltjes.