Het klimaatprobleem, de zooifactor en een kul spuitende emeritus hoogleraar

Laatst bijgewerkt: 13-10-2019 om 22.22


Is het klimaatprobleem oplosbaar? Ik denk van niet. Althans niet op een simpele manier.

De oplossing van het 'klimaatprobleem' stelt men zich doorgaans heel simpel voor. Strikt genomen is er natuurlijk geen echt klimaatprobleem, maar is het probleem dat mensen op grote schaal broeikasgassen de atmosfeer in spuiten. De oplossing voor het klimaatprobleem is dan simpel: stop met dat spuiten!

Wanneer je echter tegen een drugsverslaafde zegt, dat hij moet stoppen met gebruiken, zal dat doorgaans niet werken. Als mensheid zijn we gewend geraakt aan het heerlijke, fijne en mooie van overvloedig energie. Dat zijn zaken die we ons niet zo maar laten ontnemen.

Dan is er een tweede probleem bij die simpele oplossing. In dit geval gaat het niet om één mens die we zover moeten zien te krijgen, dat hij stopt met zijn verslavingsgedrag. Nee, in dit geval moeten we collectief stoppen met iets dat we heerlijk vinden. Op het moment dat een belangrijk deel van de mensheid stopt, terwijl het andere deel lustig doorgaat met het uitstoten, gaat de simpele oplossing niet werken. De globale uitstoot moet naar bijna nul procent van wat die nu is. We moeten het niveau van broeikasgassen in de atmosfeer stabiliseren. Er mag eigenlijk niets meer bij. Het gaat niet om het verslavingsgedrag van één mens, maar om het gedrag van meer dan 7.500 miljoen mensen.

Als we ons voor het gemak even beperken tot deze twee problemen rond de simpele oplossing, dan kan die oplossing alleen werken als mensen voldoen aan twee eigenschappen.

1. Ze moeten heel rationeel kunnen denken. Je vertelt ze het probleem. Ze begrijpen het en ze passen hun gedrag aan, omdat ze begrijpen dat het niet anders kan.

2. Ze moeten een soort ingebouwde collectiviteitszin hebben. Ze moeten zich zonder problemen onthouden van uitstoot, terwijl het natuurlijk verleidelijk is voor jezelf een uitzondering te maken. Laten de anderen maar stoppen met uitstoten, dan kan ik probleemloos doorgaan! Dat idee moeten ze  niet hebben. Ze moeten niet de mentaliteit hebben om het lege blikje lukraak het bos in te gooien.

Beide eigenschappen komen bij elkaar in de zooifactor. De factor die ik eerder benoemde als alfa-bètafactor, omdat deze factor ook het verschil tussen alfa's en bèta's weergeeft. Alfa's scoren hoog op de zooifactor, bèta's laag.

De standaard manier om de zooifactor te meten, is via bevooroordeeldheid. De mensen die vooroordelen omarmen scoren hoog, de mensen die niets moeten hebben van vooroordelen scoren laag.

Als de simpele oplossing voor het klimaatprobleem wil werken, dan moet de mensheid in overgrote meerderheid laag scoren op de zooifactor. Maar als dat inderdaad het geval was geweest, was er nooit een klimaatprobleem geweest. En was er nooit een milieuprobleem geweest. De zooi waar we nu in zitten is onmiskenbaar te danken aan de zooifactor, ben je geneigd te denken.

Klopt dat met de metingen en wat we verder weten? Ja, slechts een klein deel van alle mensen is doorgaans onbevooroordeeld of bijna onbevooroordeeld. De meeste mensen omarmen vooroordelen in meer of mindere maten. Ze discrimineren en denken irrationeel. Die hoge scores op de zooifactor veroorzaken dus het probleem en staan tegelijkertijd de oplossing daarvan in de weg.

Dat klinkt allemaal vrij abstract. Hoge scores? Op een vragenlijst die je misschien nog nooit gezien hebt. En dat zou allemaal de oplossing van het klimaatprobleem verhinderen? Het is allemaal lastig voor te stellen. Hoe kun je het probleem van die hoge score op bevooroordeeldheid, de zooifactor, zichtbaar maken?

Op de site van de BBC kwam ik een korte clip tegen: Four ways AI can help tackle climate change (hier). Vertaald: 'Vier manieren waarop AI (Kunstmatige Intelligentie) kan helpen om klimaatverandering tegen te gaan.'

Als je op de titel van die clip afgaat, denk je, dat je vier manieren mag verwachten waarop 'kunstmatige intelligentie' kan helpen het klimaatprobleem op te lossen. Maar wat is 'kunstmatige intelligentie' precies? Dat zijn computerprogramma's die taken uitvoeren, die mensen zien als slim. Bijvoorbeeld: schaken, go spelen of een diagnose stellen. We verwachten dus te horen, hoe we op maar liefst vier manieren het probleem van de torenhoge uitstoot van broeikasgassen kunnen oplossen door slimme programma's te gebruiken.

Wanneer we vervolgens de clip afspelen, begint het verhaal met een uiterst merkwaardige uitspraak. De spreker zegt met een doodernstig gezicht: hij verwacht een revolutie in de manier waarop we wetenschap beoefenen.

Wacht even? We wilden het uitstootprobleem oplossen. We wilden niet de manier waarop we met veel succes wetenschap beoefenen, ondersteboven gooien. We krijgen dus een veel verder strekkende uitspraak dan waar we om gevraagd hebben. Verder lost die uitspraak ons probleem op geen enkele manier op.

Alsof deze enormiteit nog niet genoeg is, krijgen we vervolgens te zien: 'AI can help us develop new ways to generate energy'. Vertaald: slimme programma's kunnen ons helpen nieuwe manieren te vinden om energie te produceren.

Dat klinkt prachtig, maar is natuurlijk onzin. Als je denkt dat dat zo is, moet je dat bewijzen door via zo'n slim programma dat je zelf geschreven hebt, een aantal nieuwe manieren te ontdekken voor het produceren van energie. Krijg je vast een Nobelprijs Natuurkunde voor! Dat is dus allemaal geroeptoeter.

Weet deze grote roeptoeter eigenlijk wel iets van AI en het klimaatprobleem? Heeft hij zelf ooit iets ontdekt of uitgevonden? De man praat heel plechtig en indrukwekkend, maar als je hem gaat natrekken via Google blijkt deze emeritus hoogleraar vooral een bestuurder geweest te zijn, die niets weet van AI en vermoedelijk nog nooit iets zinnigs geproduceerd heeft over het klimaatprobleem.

Wat illustreert dit voorval? Als vrijwel iedereen bij het horen van deze man tot zo'n soort conclusie zou komen, was er geen probleem met de zooifactor. We zouden massaal onzin, vooroordelen en bullshit herkennen en verwerpen.

Wanneer je echter studenten en anderen dit soort clips en verhaaltjes voorlegt, zien ze het probleem vaak niet. Ze prikken er niet doorheen. Wanneer iedereen het onzinnige van dit soort gekwebbel zou inzien, zou dat nooit op een serieuze site als die van de BBC verschijnen. In dat geval was er vermoedelijk ook geen klimaatprobleem, terwijl als dat er onverhoopt toch mocht zijn, we dat gewoon zouden aanpakken en zo goed en snel mogelijk zouden oplossen.