Een racistisch dieptepunt?

In Trouw (18-02-2020) lees ik een stukje van iets meer dan een kwart pagina met de titel: Stadionracisme bereikt dieptepunt in Guimarães. Het gaat om 'een ernstig racistisch incident'. Om een 'dieptepunt voor ons voetbal'. Het is 'een uitbarsting van racisme in een voetbalstadion'.

Wat is er gebeurd? Het voorval speelt in Portugal. Moussa Marega, een zwarte speler van FC Porto wordt al bij de warming-up door supporters van thuisclub Vitorio Guimarães op apengeluiden onthaald. Na verdere beledigingen weigerde Marega verder te spelen, waarna hij van de scheidsrechter een gele kaart kreeg. Daarna was voor hem de maat vol en stapte hij van het veld.

Maar gaat het werkelijk om een ernstig racistisch incident?


De eerste prioriteit bij discriminatie

Een tijdje geleden las ik een opmerking van een zwarte Amerikaanse. Haar zus leefde nog, maar had het niet op alle punten even gemakkelijk. Wat vond ze daarvan? Ze reageerde: wanneer je als zwarte Amerikaan nog leefde, was je succesvol. Ongeacht hoeveel je verdiende en wat verder je omstandigheden waren.

Als 'foute' man die in zijn jongere jaren een openlijke voorliefde voor dameskleding durfde te etaleren, heb ik geleerd hetzelfde standpunt te huldigen. De jongens die rond hun twintigste uit de kast kwamen, haalden meestal hun veertigste niet. Wanneer je als transgender (alles dat tussen 'echte' man en 'echte' vrouw inzit) kans ziet vijftig jaar buiten de kast te overleven, ben je per definitie een succes.

Bij mobbing (een groep die je actief en gericht probeert te beschadigen of erger) is de eerste les die je als slachtoffer voor ogen moet houden: het gaat om je leven, het gaat om je gezondheid, het gaat erom te overleven. Je kunt de tegenpartij geen groter plezier doen dan door er lichamelijk of psychisch onderdoor te gaan.

Het basisparadigma van het empirische discriminatie-onderzoek is de Holocaust. Doorgaans kun je dat maar beter niet openlijk vermelden, want mensen vinden dat niet leuk en haken dan af. Maar laten we het er in dit geval toch even over hebben.

Waar ging het toen om? Ja, het ging om discriminatie. En ja, het ging over onvoorstelbare aantallen. Maar vertaald naar het niveau van de enkele persoon. Waar ging het om?

Het ging niet om leuk of aardig. Het ging niet om lekker of minder lekker. Het ging uiteindelijk zelfs niet eens om vrijheid. Het ging om overleven. Ieder individu dat mijnheer Hitler wist te overleven, was een succes.

Als je het dus hebt over de Holocaust, als je het hebt over genocide, als je het hebt over moord, als je het hebt over de talloze zwarte mensen die in de VS ten onrechte achter de tralies verdwijnen, als je het hebt over de extreem hoge mortaliteit die transgenders teistert, als je het hebt over al die mensen die door mobbing voortijdig aan hun einde komen, dan gaat het inderdaad om dieptepunten.

En natuurlijk is het niet netjes en niet goed om mensen uit te schelden, maar zulke dingen gebeuren nu eenmaal soms wel. Dat is heel beroerd, maar je kunt de daders geen groter plezier doen, dan je dat extreem aan te trekken. Je krijgt dan de situatie dat de daders alleen hoeven te schelden, waarna het slachtoffer keurig zelf het vuile werk opknapt.

Probeer je even voor te stellen dat je Jood bent tijdens de Duitse bezetting. Waarom zou je mijnheer Hitler de helpende hand toereiken? Waarom zou je niet proberen het hem zo lastig mogelijk te maken?


Voetbal is een racistische sport

Dan is er nog een punt. Voetbal is een teamsport. De praktijk is dat ieder team zijn eigen schare supporters heeft. De basis van de groep is dat het eigen team oké is, maar het andere team shit. Met andere woorden: de basis van voetbal is nogal racistisch. Als je dat niet wilt, moet je niet aan voetbal doen. In ieder geval betekent het, dat het uitschelden van een speler van de tegenpartij min of meer in de sport zit ingebakken.

Ik kan het ook anders verwoorden: hoe weet je zeker dat de huidskleur in dit geval inderdaad de factor was, die het schelden opwekte? In dit geval kan dat schelden immers even goed opgewekt zijn, doordat hij een speler van de tegenpartij was.

Dat de mensen die schelden vervolgens de huidskleur tot een punt maken, kun je vergelijken met stenen gooien. Zodra je met stenen wilt gooien, zoek je een steen. Je gaat dan niet eerst naar de doe-het-zelf voor een neutrale grijze baksteen.

Alleen wanneer je kunt aantonen dat het schelden los staat, van zijn rol als voetballer, heb je een punt. Dat kun je het inderdaad 'racisme' noemen. Ik zie echter nog niet, hoe je die mogelijkheid in dit geval uit kunt sluiten.


Moraal

Wat laat zo'n artikeltje zien? Het laat zien dat men in feite niet precies weet, wat 'racisme' is. Mensen hanteren indrukwekkende woorden als 'dieptepunt' en 'racisme', terwijl ze eigenlijk niet weten waar ze het precies over hebben. Met andere woorden: ze hanteren het emotionele systeem. Ze gaan af op hun onderbuik-gevoelens.

Maar dat emotionele systeem is juist de basis van alle discriminatie. Dat een voetballer van de tegenpartij wordt uitgescholden, is niet netjes. Maar dat mensen daar zo ondoordacht over praten en op reageren, dat is pas echt verontrustend.

Dat suggereert dat de zooifactor (de alfa-bètafactor, bevooroordeeldheid) in de samenleving veel te hoog is opgelopen. Men reageert vanuit de onderbuik. Men heeft uitgeschakeld, wat het meest unieke kenmerk van de mens in het dierenrijk is: het machtige brein dat gespecialiseerd is in gericht, kritisch nadenken.

Dat voorspelt op termijn weinig goeds. Zodra we ons denken vervangen door onderbuikgevoelens duurt het in de praktijk nooit lang of zaken gaan goed mis. We hebben nu twee overbodige wereldoorlogen en een massale genocide achter ons liggen. Is dat nog niet voldoende?