In Trouw (op 12/2/2020) twee grote verhalen over de Noordwaardpolder. De titel van het ene verhaal: Met een fles beerenburg je woongebied zien overstromen. De titel van het tweede verhaal: Kom maar op met die storm, klinkt het bij de crisisdienst. Beide titels wekken bij mij enige achterdocht.
Misschien komt het, omdat ik net de documentaire De Ramp van Koert Davidse tweemaal gezien heb. In deze film laat hij enkele voormalige inwoners van Capelle op Schouwen-Duiveland vertellen over die fatale nacht in 1953 dat de dijken doorbraken.
De Watersnoodramp
Wie nu op de kaart naar Capelle op Schouwen-Duiveland zoekt, vindt eigenlijk niets meer. Het voormalige dorp tussen Nieuwerkerk en Zierikzee is na de ramp niet opnieuw opgebouwd. Het enige dat van het dorp resteert, zijn enkele huizen aan een doodlopend zijweggetje van de Zwanenburgseweg. Een zijweggetje zo onbeduidend dat Google Maps het niet meer vermeldt, terwijl Google Streetview de Zwanenburgseweg al te onbelangrijk vond om op de foto te zetten. Google Maps weet het voormalige gehucht echter nog wel te vinden, maar dan onder de naam 'Kapelle'.
Wat me van deze film bij is gebleven, is de totale onvoorbereidheid van de mensen. Je woont op een eiland en achter een dijk. Je woont beneden zeeniveau. Dat is allemaal niet erg en niet verkeerd, maar als normaal mens zou je kunnen proberen één en één op te tellen. Als je vertrouwd bent met de zee, weet je dat de zee geeft en neemt. Het is niet een entiteit om lichtzinnig mee om te gaan. En als je achter een dijk woont, weet je, dat vroeg of laat die dijk zal breken.
Dat is allemaal niet erg, want dat is, zoals het is. De logische vraag is dan natuurlijk: stel nu dat de dijken breken, wat moeten we dan doen? Wat is onze vluchtroute? Waar moeten we naar toe? Hoeveel tijd hebben we dan nog? Hoe groot is die kans? In modern jargon: je hebt een exitplan nodig.
In de documentaire zie je, dat men het nooit nodig heeft gevonden over zulke simpele vragen even na te denken. Waarom zou je je kostbare tijd verdoen met dat soort onbenullige vragen?
Dan komt die gigantische stormwind uit het noordwesten aangieren, zodat het water in de Zeeuwse zeearmen hoog wordt opgestuwd. Alles wordt nog eens erger doordat het net springvloed is: de Maan en de Zon trekken de Aarde weg van de watermassa, waardoor die nog hoger wordt.
De dijken breken massaal. In het geval van Capelle stroomde het water van drie kanten de polder in. Hoe reageren de mensen? Het water in de sloten staat opeens wel erg hoog. Ze gaan de kippen binnenhalen, want die zouden eens weg kunnen spoelen. Ze gaan heen en weer lopen tussen huizen. Ze gaan elkaar vertellen, dat een metertje water niets is om je druk over te maken. Ze beginnen hun kachel in veiligheid te brengen. Kortom, ze gedragen zich als een kip zonder kop.
De meeste van die kippen zonder kop zijn even later dood: verdronken! Dat is de prijs die je soms moet betalen voor het op nul zetten van je gezonde boerenverstand.
Door de film verdiep ik me iets verder in de Watersnoodramp. Wat het inderdaad de harde storm? Het blijkt een storm van windkracht 10 geweest te zijn. Wel hard, maar voor Nederlandse begrippen niet uitzonderlijk hard.
Kwam de storm uit een verkeerde richting? Het ging om een noordwester-storm. De richting waaruit de wind in Nederland meestal waait.
Was het de springvloed? Het blijkt dat veertien dagen later een veel hogere springvloed plaatsvond. Verder is een springvloed niet een zeldzaam iets, maar iets dat regelmatig optreedt.
Alle standaard verklaringen voor de ramp kloppen dus niet. Er blijft slechts één optie over: men had op het kostbare dijkonderhoud bezuinigd. Het kon ook wel met wat minder en zie, dat ging toch ook goed. En vervolgens kon het met nog wel wat minder. En zie, dat ging toch ook perfect. Tot het een keer fout ging.
De 'geniale' ontpoldering van de Noordwaard
Terug naar die twee artikelen in Trouw. Samen meer dan anderhalve bladzij groot. Prachtige foto's om de verhalen te verlevendigen.
De Noordwaardpolder in de Biesbosch is overloopgebied. Als het water in de Nieuwe Merwede te hoog komt, loopt automatisch de Noordwaardpolder vol. Maandag was dat de eerste keer het geval.
Wat mij betreft: prima. Ik woon zelf ook vlak naast zo'n groot overloopgebied en bij hoog water kan dat spectaculaire plaatjes opleveren. Niets mis mee, dus.
Wat is de strekking van die twee artikelen? Het is een historisch moment. Het is spectaculair. Dit is precies de bedoeling. Je kunt in de natuur prachtige dingen zien, zoals vluchtende dieren. (Ik weet niet of die beesten daar zelf ook zo over denken, maar goed.)
Bij het vollopen van de polder neemt de boswachter een beerenburgje. 'Om de ecologische kwaliteit van de Noordwaard hoog te houden, moet dit [hij bedoelt: het vollopen van de polder, niet van zichzelf] af en toe een keer gebeuren.'
Het tweede artikel is even juichend. Er is een tweede storm op komst, maar: 'Weken als deze zijn als het neusje van de zalm voor experts op het gebied van watermanagement.' Alles verloopt helemaal volgens de planning. Geweldig!
Einstein had een hekel aan 'experts' en ik ook. Het is mooi wanneer zaken volgens de planning gaan, maar het vervelende is dat ze soms niet volgens de planning gaan.
Onze expert is Van Waveren, voorzitter van de Landelijke Commissie Overstromingsdreiging. Een gewichtige functie, uiteraard.
Het doel van de Noordwaardpolder als overloopgebied, blijkt te zijn: het verlagen van de rivierwaterstand bij Werkendam en Gorinchem. Beide steden liggen iets meer stroomopwaarts. Dankzij de kostbare ontpoldering (2,3 miljard) van de Noordwaard konden de dijken daar ongeveer een halve meter minder opgehoogd worden.
Ik probeer te begrijpen, wat ik lees. Door de Noordwaardpolder vol te laten lopen, zorg je dat het rivierwater bij Gorinchem een halve meter lager komt te staan. Probeer het je voor te stellen. Zie je het water de polder inspuiten? Zie je het water bij Gorinchem zakken?
Op het einde van het artikel zie ik nog iets vreemds staan. De Noordwaardpolder is inmiddels keurig volgens plan volgelopen, maar inmiddels is er een tweede storm, Dennis, op komst. Wat gaat die met de waterstand doen?
Van Waveren: 'Vanwege de onzekerheid maken we zo'n vijftig rekensommen tegelijk. Als daaruit blijkt dat de waterstanden serieus gaan oplopen, gaan we informeren. Tot nu toe lijkt het erop dat er bij de Noordwaard aanzienlijk minder water komt dan afgelopen weekend.'
Hier heb je een 'expert' die niet gewoon een som maakt, nee, deze expert maakt er maar liefst 50 tegelijk! Logisch, dan heb je natuurlijk een veel betere uitkomst. Gewoon een uitkomst die 50 keer zo goed is!
En wat gaat onze 'expert' doen als de storm het water onverwachts toch hoog opstuwt in de Nieuwe Merwede? Wel, dan gaat onze 'expert' informeren. Een actie waar het wassende water natuurlijk uitermate voor beducht is. Het doet me denken aan het voormalige ijs op Groenland dat pas zou gaan smelten na toestemming van de Nederlandse overheid.
Op dit punt begin ik eens wat te rekenen. De bedoeling van de Noordwaardpolder is de waterstand in de Nieuwe Merwede met een halve meter te verlagen. Maar op een gegeven ogenblik is de polder natuurlijk gewoon vol en werkt dat idee niet langer.
De polder is volgens een van de twee artikelen 4000 hectare groot. Volgens het andere artikel bleek de afgelopen dagen via de Rijn bij Lobith 6 miljoen liter water per seconde ons land binnen te stromen. Dat is 6000 kubieke meter. Later lees ik elders dat dat voor de Rijn nog lang niet maximaal is: dan gaat het soms om de dubbele hoeveelheid die binnenstroomt. Maar goed, laten we even uitgaan van 6000.
Volgens de hoogtekaart van Nederland ligt de polder ongeveer op 0.5 meter boven NAP (Normaal Amsterdams Peil). Dat betekent dat de polder een halve meter hoger ligt, dan het zeewater komt bij een gemiddelde vloed.
Het oppervlak van de polder is 40 miljoen vierkante meter groot. Om het waterpeil daar 1 meter omhoog te brengen, heb je 40 miljoen kubieke meter water nodig. De Rijn levert 6000 per seconde. Dat duurt dus 6667 seconden, of 1,85 uur. Zeg: twee uur.
De polder begint vol te lopen bij een waterstand van 2 meter boven NAP. Voor de Rijn is dat een klus die in drie uur geklaard is. Nu hoef je natuurlijk niet de volle stroom op te vangen, maar het zal duidelijk zijn dat de polder als overloopgebied snel vol zal zijn, wanneer je de waterstand stroomopwaarts aanzienlijk wilt verlagen. Daarna kun je de polder niet meer gebruiken om het waterpeil te drukken.
Wat is er gebeurd? Als je het ronkende proza wegsloopt, vond men het een prachtig idee om de Noordwaardpolder te ontpolderen. Prachtig voor de fauna. Prachtig voor de flora. Prachtig voor de natuur. Men was het onderling helemaal eens. En met dat idee is misschien niets mis.
Maar dat ontpolderen gaat veel geld kosten? Hoe krijgen we dat gefinancierd? Wel, we vertellen iedereen dat door die ontpoldering de dijken bij Gorinchem en Werkendam een halve meter lager kunnen. Dat bespaart veel geld, dat we vervolgens prachtig kunnen gebruiken om onze vurig gewenste ontpoldering te bekostingen.
Klopt helemaal, maar na een aantal uur is die polder vol, terwijl de dijken nog steeds niet zijn
opgehoogd.
In het AD lees ik een paar dagen later (15/02/2020) een juichend verhaal met dezelfde strekking. Nu blijkt de beweerde verlaging van 50 centimeter rivierniveau bij Gorinchem helemaal niet gehaald te zijn. In werkelijkheid realiseerde men slechts een tijdelijke verlaging van 30 centimeter! Belangrijk minder dan de beweerde 50 centimeter.
Op naar de volgende ramp
Wat is de moraal? Ik denk dat het simpel is. We hebben twee manieren om naar de wereld te kijken. We kunnen proberen te kijken door een objectieve bèta-bril. Maar dat is niet leuk en je wordt op die manier niet populair. En je kunt kijken door een subjectieve alfa-bril. Wat wij vinden, is de ultieme waarheid, want wij geloven het allemaal! Helaas trekt die vervelende, harde Natuur zich niets van dat prachtige geloof aan.
Klopt mijn stelling? Hebben we inderdaad twee manieren om naar de wereld te kijken? Als mijn vorige blogpost klopt, is dat eigenlijk iets te simpel geredeneerd. Bèta's kunnen op beide manieren kijken, maar alfa's niet. En het zijn alfa's die in de praktijk de belangrijke beslissingen nemen. De consequentie is dat een volgende ramp slechts een kwestie van tijd is.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten