Het probleem van transgender Bo

Op maandag 29 januari 2018 maakte de Vlaamse tv-journalist Boudewijn van Spilbeeck bekend verder 'als vrouw' door het leven te zullen gaan. De titel boven de bekendmaking luidt: Boudewijn van Spilbeeck: 'Vanaf morgen ben ik Bo' (hier).

Ik hoorde voor het eerst iets over de transitie van Bo via een transgender-vriend: een man die zich aangetrokken voelt tot vrouwelijke kleding en die ook regelmatig openlijk draagt. Hij had op de tv een item over Bo gezien en schreef onder meer het volgende.

Het kwam ook op het journaal van afgelopen dinsdag. Het lijkt in eerste instantie zo prachtig allemaal. Maar als je de documentaire ziet dan blijkt het weer een superklassiek verhaal. Toch wel een redelijk drama voor je partner en je kinderen. En wat een moeite allemaal om vrouw te worden. En ook dat egocentrische.

Hij had kortom enige twijfels.


De reacties op de Renate-sketch van Voetbal Inside

Vervolgens zag ik via Joop.nl (hier) de sketch die Voetbal Inside presenteerde over het nieuws van Bo.

René van der Gijp zegt in het programma (hier) verder te willen als Renate en komt even later voorzien van pruik terug in het programma. Dit leidt tot veel gelach en onder andere tot de opmerking: 'Iedere gek heeft zijn gebrek.' In feite liet men zien, hoe er normaal vaak op dat soort nieuws gereageerd wordt als er geen camera's aanwezig zijn.

Deze sketch leidde tot veel woedende reacties op Joop.nl. En even later tot een bericht dat PvdA, Groen Links en COC oproepen tot een boycot van Voetbal Inside (hier). Wie nog verder klikte, zag dat ook Transgender Netwerk Nederland (TNN) klaar was met de 'triestigheid' van Voetbal Inside (hier).

Wie echter de moeite neemt op Youtube naar de sketch te kijken, ziet dat die veel positieve reacties heeft opgeleverd en slechts weinig negatieve. Deze kijkers kunnen de sketch wel waarderen. Men vindt het fijn dat er nu eindelijk eens 'politiek niet correct' op dit soort nieuws gereageerd wordt.

Ik wil het eigenlijk hebben over het probleem van Bo, maar nu zit ik over die sketch te schrijven. Hoe moet je op zo'n sketch reageren?

Wat vind ik als transgender, als 'foute' man? Prachtig, toch! Ze maken zichtbaar hoe mensen normaal op dit soort nieuws reageren. Als je daar al een probleem mee hebt, kun je als transgender beter in de kast blijven.

Het probleem is niet dat mensen er grapjes over maken, maar dat ze die grapjes in het geniep maken. De mensen die discrimineren zijn altijd de aardigheid en politieke correctheid zelve, maar achter je rug spelen ze hun smerige en kwalijke spelletjes. Wen er maar aan en stel je er op in.

Wat vind ik vanuit het discriminatie/agressie-onderzoek? Mensen reageren zoals ze reageren. Iemand die transgender is (die in de bèta-positie zit), moet zich daarop instellen en daarmee leren omgaan. Het is kortom een normaal iets, niet iets om je druk over te maken.

Het zijn juist de mensen die zich kwaad maken over de sketch, die een typische alfa-reactie vertonen. Dit zijn -- afgaande op hun reactie --  de mensen die als de kans zich voordoet, daadwerkelijk discrimineren en agressie organiseren. De reacties van de PvdA, Groen Links, COC en TNN zijn dus aan de ene kant ondoordacht en ongelukkig en aan de andere kant discriminerend en agressief.

Juist als transgender is vrijheid van meningsuiting, een vrije pers, je belangrijkste bescherming. Waarom zou je niet accepteren dat mensen, om begrijpelijke redenen, moeite hebben met iets ingrijpends als een transitie?

Nu terug naar het probleem van transgender Bo.


Het probleem van Bo

Bo heeft door haar uit de kast komen, twee problemen. Het eerste probleem had ze al, dat zijn haar transgender-gevoelens. Het tweede probleem is echter nieuw voor haar.

Het tweede probleem is dat transgenders in een harde wereld leven, waarin het leven vaak belangrijk korter is, dan voor niet-transgenders. Zo simpel is het eigenlijk.

Dick Berlijn -- piloot, generaal en een tijd lang baas van ons leger -- merkte in een interview op, dat je wel stoutmoedige vliegers hebt en dat je ook oude vliegers hebt, maar dat je niet stoutmoedige, oude vliegers hebt.

Zo is het ook voor transgenders. Het gaat er dus niet om, dat je als transgender dapper doet, door uit de kast te komen of in transitie te gaan. Het gaat erom dat je niet voortijdig naar beneden valt.

Hoe zorg je dat je als transgender niet voortijdig aan je einde komt? Het antwoord is heel simpel, denk ik. Door net als een piloot niet af te gaan op je onderbuikgevoelens, maar je -- door God / de Natuur gegeven -- verstand zo goed mogelijk te gebruiken.

Bo heeft het voordeel dat ze een behoorlijke maatschappelijke positie heeft, dat ze een vrouw heeft en dat ze al behoorlijk oud is (59). Normaal duurt het meestal wel een jaar of tien voordat de problemen zo groot zijn, dat de transgender het niet meer ziet zitten. Mocht het misgaan, dan verliest ze maar een beperkt aantal levensjaren, zou je cynisch kunnen zeggen.


Een reeks problemen

Wanneer je de zaak verder doordenkt, zie je een aantal problemen. Bo kiest op emotionele gronden ervoor om verder als vrouw door het leven te willen gaan. Ik weet niet, wat dat precies betekent 'als vrouw door het leven gaan' (hoewel ik op dit punt heel wat meer ervaring heb dan Bo) en Bo weet dat in nog veel mindere mate.

Ze kiest dus op emotionele gronden voor iets, waar ze geen idee van heeft. Wanneer je als piloot niet naar beneden wilt vallen, is het verstandig eerst te leren vliegen. Maar Bo denkt die fase over te kunnen slaan. Spring in de kist, start de motor en vlieg heerlijk de wijde hemel in.

Vliegen zonder iets te weten over de grondbeginselen van vliegen, kan echter zwaar tegenvallen. Op de bodem van de Atlantische Oceaan ligt een Air France toestel met een groot aantal slachtoffers, omdat de piloot even kwijt was, wat hij moest doen bij een 'stall warning'.

Iets dat andere mensen leren achter hun computer, waarop ze Flightsimulator draaien. De betreffende piloot zag dat vermoedelijk als een kinderachtig spelletje. Zo voelde hij dat nu eenmaal. Mede doordat hij dat zo voelde, ligt er nu helaas een hele collectie mensen begraven ergens in de diepte van de oceaan. Als piloot moet je dus wat voorzichtig zijn met het volledig afgaan op je gevoelens. Precies zoals Berlijn opmerkte.

Bo heeft nog nooit gezwommen, maar springt wel in het diepe. Er gaat niets boven jezelf willen zijn! Dat is echter nog niet alles. Want iemand die in het diepe springt, kan er soms op eigen kracht uitkomen of gered worden door iemand anders. In dit geval zal dat echter niet lukken.

In de virtuele wereld waarin Bo een groot deel van haar tijd doorbracht, waarin alles draait om emoties, is Bo over zichzelf gaan denken als vrouw. Denken staat vrij, maar in dit geval zijn die gedachten bekrachtigd door zaken die sterk positieve emoties opriepen. Het idee van Bo, ik ben vrouw, is daardoor voor Bo een onweerstaanbaar, aantrekkelijk idee geworden. Niks mis mee, moet kunnen.

Het gevolg van dat emotioneel positief geladen idee, is echter dat Bo voelt, dat ze in transitie moet. Vrouw worden lijkt prachtig en medisch gezien, lijkt het te kunnen. Dus, wat is het probleem?

Bo meldt zich aan bij het genderteam, dat geen enkel probleem ziet en staat te popelen. Het is per slot van rekening hun vak en hun broodwinning. Hoe meer, hoe beter! Bo voelt geen probleem en het genderteam ziet geen probleem.

Bo begon met één probleem: haar sterke gevoelens bij het idee 'ik ben vrouw'. Inmiddels is ze erin geslaagd -- zonder veel inspanning en in korte tijd -- vier extra problemen te scheppen.
1. Ze komt als openlijk transgender terecht in een wereld waar ze geen idee van heeft.
2. Ze zit met de lichamelijke en overige problemen van de transitie.
3. Ze kan -- hoe je ook draait of keert -- niet meer terug. Het is nu zwemmen of verzuipen.
4. En tot overmaat van ramp, heeft ze zichzelf -- door het jarenlange verblijf in de kast -- een manier van reageren aangeleerd, die ze om te overleven in deze nieuwe wereld, juist niet moet hebben.

Ze heeft namelijk haar emotionele alfakant, die bij Bo als journalist toch al sterk ontwikkeld was, nog verder versterkt en haar rationele kant geminimaliseerd. Ze heeft kans gezien door haar jarenlange verblijf in de kast, haar alfafactor stevig te verhogen.

Ze kan niet vliegen, maar ze gelooft dat haar grote wens om te vliegen, haar op magische wijze zal behoeden voor neerstorten. Dat haar vliegtuig zich misschien niets van haar extreem sterke gevoelens en haar heilige geloof zal aantrekken, ontgaat haar even.


Een boosaardig licht aan de horizon

Dat zijn vier extra problemen die er niet om liegen. Er gloort echter een boosaardig licht aan de horizon. De sterk positieve emoties die aan het idee 'ik ben vrouw' waren gekoppeld door het jarenlange verblijf in de kast,  . . .  die gaan helaas verdwijnen. Dat gaat niet snel, maar het gebeurt wel.

Transgenders die jarenlang in de kast geleefd hebben, weten één ding heel zeker: die gevoelens gaan nooit weg. En dan, na een transitie, gebeurt het onvoorstelbare, tergend langzaam. De sterk positieve gevoelens bij het idee 'ik ben vrouw', verdwijnen.

Transgenders geven dat niet graag toe. Want die gevoelens waren de enige reden om in transitie te gaan. En dan valt de motivatie voor die ingrijpende beslissing weg. Hoe moet je zoiets uitleggen? Dat valt niet uit te leggen.

Stel je de situatie voor. Je had sterke gevoelens voor het idee 'ik ben vrouw'. Door die gevoelens ben je uit de kast gekomen en in transitie gegaan. En nu zijn die gevoelens weg, maar ben je wel uit de kast en kun je de lichamelijke aanpassingen niet meer ongedaan maken.

Sommige transgenders willen dan terug. Ze hebben spijt, het zijn spijtoptanten. Maar hoe je het ook draait of keert, er is geen echte weg terug. Zelfs zonder lichamelijke aanpassingen zal je verleden bekend zijn en je blijven achtervolgen.

Wat moet je in dit geval als transgender doen? De enige oplossing is de nieuwe situatie te accepteren. Dat betekent twee dingen.
1. Je zit nu als openlijk transgender, in een totaal andere wereld dan eerst. Realiseer je voortdurend dat je in een gevaarlijke wereld zit, waarin voor transgenders totaal andere normen gelden dan voor gewone mensen.
2. In een gevaarlijke wereld kun je je niet laten leiden door je emoties, maar moet je je verstand gebruiken als je wilt overleven.

Als ik het zo opschrijf, klinkt het simpel. In werkelijkheid is het dat niet. Transgenders leven in een roze wereld. Of ze leven vooral in de kast en doen dan waar ze zin hebben. Of ze stappen stoutmoedig uit die kast in de verwachting dat het allemaal wel mee zal vallen.

Het probleem is dus dat een transgender door uit de kast te komen, zijn denkwereld volledig moet omgooien. In de kast was hij God en Koning, buiten de kast is hij onderworpen aan een harde sociale werkelijkheid waarin de meeste mensen hem of haar zien als vuil. Dat tijdig omgooien van de denkwereld lukt doorgaans niet.

Vergelijk het met de aankomst van Viktor Frankl in het concentratiekamp. Daarvoor was hij arts, hoofd van de kliniek en werkte hij aan een voor zijn idee uiterst belangrijk boek. Na zijn aankomst is hij een smerige Jood, die ieder moment om niks naar de gaskamer kan worden gestuurd.

Frankl beschrijft hoe veel van zijn mede gevangenen die omschakeling geestelijk en emotioneel niet kunnen verwerken (hier). Ze  worden 'muzelman' en vallen niet meer te redden. Zelf interpreteert hij de omschakeling echter positief: hij krijgt de unieke kans menselijk gedrag onder extreme omstandigheden te kunnen bestuderen.

Wie er als transgender wel in slaagt om te schakelen, hij of zij leeft in een gevaarlijke wereld waarin je voor alles je verstand moet gebruiken, verandert het nadeel uiteindelijk in een voordeel. Die wereld zorgt ervoor dat je gedwongen wordt, je brein optimaal in te zetten. Iets waar je anders nooit de motivatie voor zou kunnen opbrengen. 


Wat moet je als transgender in de kast doen?

Sommige mensen slagen erin met die combinatie van travestie en in de kast blijven, oud te worden. Lijkt me niks mis mee, mits het lukt.

Het is echter een gevaarlijke combinatie, die tenslotte nog al eens uit de hand loopt. De oplossing is dus, indien stabiel houden niet lukt, om één van de twee componenten te schrappen.

Met travestie buiten de kast, schep je wel problemen voor jezelf, maar altijd nog minder dan met travestie in de kast, die tenslotte uitmondt in een transitie. Dus travestie is prima, maar niet in de kast.

De oplossing om met de travestie in de kast te stoppen, blijkt in de praktijk niet haalbaar. Vroeg of laat bezwijkt men toch weer voor de verleiding en ziet dat bezwijken dan onmiddellijk als een vrijbrief om volledig los te gaan. Wanneer men niet bezwijkt voor de verleiding, blijkt men vaak over zichzelf te gaan fantaseren als vrouw. Waarna tenslotte ook weer een transitie volgt. De enig werkende oplossing is dus vaak: doe het, maar niet in de kast.

Verder compliceren lichamelijke aanpassingen de boel alleen maar, kunnen die altijd nog en zijn die doorgaans nergens echt goed voor. Voor transgenders is het leven, zonder lichamelijke aanpassingen, al moeilijk genoeg, blijkt in de praktijk steeds weer.

De juiste attitude is niet: 'Lieve Heer, waarom ben ik geen vrouw? Wat behandelt u mij toch slecht!' De juiste attitude is: 'Lieve Heer, wat fantastisch dat ik er nog ben.' De juiste reactie is te leren denken als een bèta. De juiste reactie is je alfafactor omlaag proberen te brengen.