Wat is een 'Joodse ziel' precies?

Wat zeker lijkt te zijn, is dat Joden in de loop der geschiedenis bovenmatig vaak vervolgd zijn. Het empirische discriminatie- en agressieonderzoek zocht de verklaring voor discriminatie en vervolging in de eerste plaats bij de daders. Die zoektocht is ook succesvol geweest. De mensen die de alfacultuur vormen bezitten bepaalde kwalijke kenmerken (autoritarisme en sociale dominantie die samen resulteren in bevooroordeeldheid) waardoor ze geneigd zijn tot het 'kwade'. Maar waarom focussen de daders zo vaak en graag op Joden?

Wanneer de daders vooral alfa's zijn, althans mensen behorend tot de alfacultuur, dan zou je verwachten dat de mensen aan de andere kant van de alfa-bètafactor de stereotiepe slachtoffers moeten zijn. Op grond van het soortenmodel verwacht je dat alfa's een focus hebben op bèta's als ideale slachtoffers.

De vraag is dus, gaat dat inderdaad op voor Joden. Hebben Joden inderdaad vaker een bèta-instelling dan mensen van andere groepen? Tot nu toe hebben we op dat punt twee concrete aanwijzingen, dat dit inderdaad het geval is. Allereerst is er het Gallup-onderzoek waaruit blijkt dat Amerikaanse Joden in doorsnee niets moeten hebben van een strongman als Trump, terwijl dat voor andere religieuze groepen in de VS precies omgekeerd ligt. Ten tweede is er de verhouding tussen het aantal Joodse Nobelprijswinnaars Literatuur versus Natuur- en Scheikunde (13 tegen 76). Joden zijn dus vooral goed op het gebied van natuur- en scheikunde. Deze twee punten wijzen er op dat Joden inderdaad vaker dan andere groepen een bèta-instelling bezitten. Dat levert dus het antwoord op de vraag: waarom de Joden?

In de vorige blogpost kwam echter de diapresentatie van Lea Farkash Waarom de Joden? (hier) ter sprake. Farkash voert het begrip 'Joodse ziel' op als verklaring. Hitler zou gesteld hebben: "Zelfs als er nooit een synagoge, een Joodse school of het Oude Testament zou bestaan dan blijft de Joodse ziel bestaan die zijn omgeving beïnvloed[t]." Het probleem met de Joden, gezien vanuit de optiek van Hitler, waren niet de Joden, maar de Joodse ziel die in hen school.

Een Engelstalige Joodse site die hetzelfde citaat vermeldt, is Aish.com (hier). "Even had there never existed a synagogue or a Jewish school or the Old Testament, the Jewish spirit would still exist and would exert its influence. It has been there from the beginning, and there is no Jew ― not a single one ― who does not personify it." (Ook deze site vermeldt geen bron voor het citaat. Het blijft dus onduidelijk of Hitler dit inderdaad zo gesteld heeft.)

Kan een 'Joodse ziel' of 'Joodse geest' inderdaad verklaren, waarom Joden wereldwijd zo gehaat werden en worden? Met andere woorden: wat is een 'Joodse ziel' precies? En valt het bezit daarvan inderdaad samen met een bèta-instelling?

In een reactie op het artikel dat Aish.com geeft, vat Ira Kasper de strekking kernachtig samen: "Anti Semitism comes from the simple fact that prior to Judaism princes and kings were absolute monarchs. Judaism brought ethics morality and the concept of monotheism. It brought a Right and Wrong that went beyond your station in life. The kings were no longer absolute monarchs because there were rules. The kings and princes (and politicians) hate this and looked for and still look for any and every reason to accuse Jews and Judaism of any crime possible and to stir up the ignorant (and some times educated) against us." Dat is precies de essentie van de alfa-bètafactor.

Een andere ingang leverde het woordenboek van het Meertens Instituut (hier). Het Jiddische woord voor ziel is: 'nesjomme'. In dat verband geven ze: "Een 'VERLOREN nesjomme' valt daarbuiten" (buiten de bundel van het eeuwige leven). Daarmee wordt gedoeld op iemand, die niet voldoet aan de eisen van de Joodse godsdienst. "Dij steurt zok nait aan God en gebod, das 'n verloorn nesjomme." Een Joodse ziel is dus iemand die zich probeert te houden aan Gods geboden. Niet alles kan, niet alles mag. In termen van de alfa-bètafactor: het is een bèta.

InfoNu.nl levert een stukje over de Goddelijke ziel van de Jood (hier). Een Jood zou twee zielen hebben: een dierlijke en een Goddelijke. Dat onderscheid doet sterk denken aan de twee 'denksystemen' die mensen bezitten (Daniel Kahneman: Thinking Fast and Slow). Het snelle babbelsysteem is gericht op onmiddellijke behoeftebevrediging, het trage systeem van gericht, kritisch nadenken is gericht op het doorgronden van de Natuur, de hogere macht of G-d. Alfa's zijn de specialisten van het snelle denken, bèta's zijn de meesters van het trage denken.

Wat het stukje dan oplevert, is dat Joden het trage denken kennelijk zien als Goddelijk (men probeert de Natuur, G-d, te doorgronden. Tegelijkertijd ziet men dat mensen ook over de andere reactie beschikken. Die ziet men echter nadrukkelijk als 'dierlijk', dat wil zeggen: als lager.

Ter illustratie laat ik een relevante passage volgen: "De tweede ziel is letterlijk (mamash) verbonden met God. Dit is feitelijk de eerste ziel qua grootheid en verhevenheid. Maar het is de tweede ziel omdat de goede neiging pas na de slechte neiging kwam bij de geboorte. De Goddelijke ziel moet de dierlijke ziel verfijnen en verheffen en daarom wordt het de tweede ziel genoemd. [ . . .] De ziel wordt vaak beschreven als de “adem” van God."

Een helder stuk vond ik dat van rabbi Dr. Nathan Lopes Cardozo: The Paradox of Who Is a Jew (hier). Hij schrijft ondermeer dit:

"To create in ourselves Jewish vibrations we need to see the world sub specie aeternitatis (from the perspective of eternity). We must be able to step out of the box of our small lives and hold the cosmic view, while at the same time not losing the ground under our feet but dealing with our trivial day-to-day endeavors and sanctifying them. Not by escaping them through denial or declaring them of no importance, but by actually engaging them and using them as great opportunities to grow. As one painstakingly discovers this, one slowly becomes a Jew.
   Some of us have to struggle to attain this; others seem to be born with it. They possess a mysterious Jewish soul that nobody can identify, but everyone recognizes it is there. It has something to do with destiny, certain feelings that no one can verbalize.
   What is at work is the internalization of the covenant between God, Abraham and, later, Sinai. It is in one's blood even when one is not religious. It murmurs from the waves beyond the shore of our souls and overtakes our very being, expanding our Jewishness wherever we go.
   Most Jews "have it," but so do some non-Jews. They know they have it. It is thoroughly authentic. They are touched by it as every part of one's body is touched by water when swimming, its molecules penetrating every fiber of one's being. Nothing can deny it.
   These are the authentic Jews, but not all of them belong to the people of Israel. Some are gentiles with gentile parents; others are children of mixed marriages. If they should wish to join the Jewish people they would have to convert in accordance with Halacha, although they have been 'soul Jews' since birth."

Volgens hem is het dus van bovenaf naar de wereld kijken. Het Goddelijke perspectief kiezen. Niet denken wat je wilt of voelt, maar je denken laten bepalen door de objectieve werkelijkheid. Buiten je eigen ik treden. Maar die manier van kijken, heeft niet iedereen en de mensen die hem wel hebben, zijn niet altijd erkend Jood. Tussen de groep Joden en tussen de mensen die het Goddelijke perspectief kunnen hanteren, zit daardoor altijd een verschil.

Maar niet voor iedereen is de zaak zo helder. Ik vond hier een stukje van Nina Amir: I Met a Person with a Jewish Soul… Ze schrijft dit:

"The other day, I found proof (not that I needed any) that Jewish souls exist in non-Jewish bodies. I met Dalana Castrell. She informed me that despite her non-Jewish upbringing and heritage, she dreams in Hebrew and paints Jewish symbols. She has a deep desire to learn about Judaism, and she calls God, Ha Shem, which means The Name. (Since observant Jews do not speak the name of God, this is the name they use.) If ever a Jewish soul existed, this she possesses one.
   Dalana was born in South America and grew up in Queens, NY. There are a lot of Jews in Queens. Maybe her soul pushed her towards an area of the world with more Jews… She started dreaming in Hebrew, however, while on the Island of Bermuda. She told me, “I lived on estate called Southlands. This is where I started to paint my dreams; the symbols became the thread in the Image. The first series of work was called ‘Southlands the Passage.' 
   Dalana’s art, which she calls 'Ionic Futurism', feels and looks to me as if it flows out of a Jewish soul. I see Jewish stars, the Torah, a menorah, rebbes, and the like."

Ze denkt dus een Joodse ziel ontmoet te hebben. Maar wie haar stukje analyseert, ziet dat het sterk gaat om haar eigen gevoelens. Ze voelt dat ze een Joodse ziel ontmoet heeft. Waarom denkt ze dat en voelt ze dat? Omdat de desbetreffende persoon in het Hebreeuws droomt en Joodse symbolen schildert. Maar de Friezen sloegen in de Slag bij Warns de kop eraf bij iedereen, die niet kon zeggen: "Bûter, brea en griene tsiis, wa't dat net sizze kin is gjin oprjochte Fries." Op dat moment misschien heel praktisch, maar met Goddelijk heeft het mijns inziens weinig van doen. Mijn inschatting is dat Nina Amir misschien wel heel erg Joods is, maar dat ze de helicopterview nog wat mist.

Er zijn echter meer mensen die denken dat je Jood bent, als je je maar emotioneel verbonden voelt met Joden. Deze mevrouw trok naar het lege en barre Alaska om daar haar Joodse ziel te vinden, althans dat schrijft ze (hier). Daar ergens in de wildernis van dat grote Alaska lag haar 'Joodse ziel' stilletjes op haar te wachten, klaar om gevonden te worden. In werkelijkheid vond ze aansluiting bij andere Joden.

Het probleem dat Cardozo beschrijft, keert hier dus in alle hevigheid terug. Als je uitgaat van het Oude Testament vind je daarin een duidelijke bèta-gerichtheid. Het is boerenfilosofie. Als boer heb je in de eerste plaats te maken met een almachtige Natuur. Maar in rijke samenlevingen vormen mensen groepen. En die groepen bezitten de absolute macht. Binnen zo'n groep heeft die boerenfilosofie nog maar beperkt nut en nemen groepsprocessen het denken over.

Bèta's definieren de 'Joodse ziel' daardoor als een manier van denken, een manier van bestaan, terwijl alfa's de 'Joodse ziel' zien zoals fascisten bruinhemden zien met glimmend gepoetste laarzen: daar lopen ons soort mensen! Zij horen bij ons. Zij zijn oké.

Natuurlijk kun je goed argumenten geven, waarom een 'Joodse ziel' vooral het ene zou zijn en niet het andere. De Engelstalige Wikipedia geeft bijvoorbeeld (hier) dit: "Judaism relates the quality of one's soul to one's performance of the commandments (mitzvot) and reaching higher levels of understanding, and thus closeness to God."

Je mist dan echter het punt waar het om gaat. Het begrip 'Joodse ziel' is niet operationeel gedefinieerd. De een zal er dus dit onder verstaan, maar de ander dat. Dat er echter een koppeling ligt tussen de Joodse leer (zoals die bijvoorbeeld via het Oude Testament tot mij is gekomen) en de alfa-bètafactor lijkt onmiskenbaar.

Hitler concretiseerde zijn Duivel door die af te schilderen als de Eeuwige Jood. Maar in werkelijkheid waren zijn aartsvijanden, die verdomde bèta's. Zijn vijand was de rationeel denkende mens. Zonder wie de alfa-samenleving gedoemd is ten onder te gaan.