Het verschil tussen Taylor Swift en Jonathan Haidt

In mijn vorige blogpost ging het over het 'fascisme' van Jonathan Haidt dat via zijn boek (The Righteous Mind, Why Good People are Divided bij Politics and Religion) op drie verschillende manieren was vastgesteld. Ik bedoel daarmee dat de man alfa is, hij is extreem bevooroordeeld (vooringenomen). Vervolgens rees de vraag: wat betekent die uitkomst precies?

In dat kader vergeleek ik het boek van Haidt met de videoclip Look What You Made Me Do van Taylor Swift (hier). Die clip is bedoeld Swift en haar muziek te promoten. Ze probeert de aandacht te trekken en positieve associaties te koppelen aan haar muziek en zichzelf. Het uiteindelijke doel is haar muziek en optredens te verkopen.

Je zou kunnen zeggen: op vergelijkbare manier probeert Haidt in zijn boek de niet-kritische lezer over zijn bol te aaien en te vertellen, wat die graag wil horen. Hij probeert bij zijn lezers een goed gevoel op te roepen en dat te koppelen aan zichzelf als de grote goeroe. Zijn boek is als het ware slimme marketing. Hij laat je betalen voor de reclame die hij maakt om zichzelf en zijn verhaal aan te prijzen.

Toch zit er voor mijn idee een belangrijk verschil tussen beiden. Taylor Swift verkoopt uiteindelijk door haar gezongen liedjes. Je houdt van die nummers of je vindt ze niks. Maar er is verder geen verborgen agenda. Ze maakt reclame voor wat ze levert. Niet meer en niet minder.

Jonathan Haidt zit je echter subtiel te veranderen. Om zichzelf als de grote goeroe te kunnen presenteren, speelt hij handig in op de vooroordelen van zijn publiek. Hij komt met een verhaal dat er bij de meeste mensen in gaat als koek. Ergens hadden ze het altijd al gedacht, maar nu is er een beroemde 'wetenschapper' die hun vooroordelen bevestigt.

De veranderingen die iemand als Haidt aanbrengt bij zijn publiek, dat leest op de automatische piloot, zijn niet onschuldig. Wanneer je een prachtig verhaal ophangt, dat er in werkelijkheid op neerkomt dat zaken als de Holocaust een unieke menselijke prestatie zijn, culturele hoogtepunten, dan ben je behoorlijk de weg kwijt. Dan spoor je niet helemaal. Dan spoor je -- in mijn opinie -- van geen kant.

Sommige mensen zullen echter vinden dat in de clip van Swift ook nog al wat 'foute elementen' zitten. Ook door het kijken naar haar clip, verander je subtiel. Neem de scene (op 1:50) waar Swift als een soort sexy BDSM-meesteres voor een enorm leger van BDSM-girls staat in hoge lieslaarzen. Sommige mensen zullen die scene wel geestig vinden, maar meer conservatieve geesten zullen die scene vermoedelijk zien als helemaal fout. Dat is niet hoe een vrouw zich behoort te kleden en niet, hoe een vrouw zich dient te gedragen.

Door het kijken naar de clip ga je zonder dat je je dat zo bewust bent, dat soort beelden en dat soort scenes normaler vinden. Iets dat deze mensen als een volledig foute ontwikkeling zullen zien. Ik begrijp die manier van denken en mogelijk is dat een terecht punt. Door te kijken naar zulke beelden ga je ze normaler vinden.

Zelfs iemand als Taylor Swift draagt een bepaald wereldbeeld uit en wanneer dat wereldbeeld voor jouw idee fout is, zie je haar clip als gevaarlijk. Het verschil zit dan misschien in de aard van de boodschap die wordt uitgedragen.

Swift speelt in die scene de rol van de fascistische dictator. Maar ze doet dat op zo'n manier, dat het een soort parodie wordt. Ze roept niet op tot het vervolgen van minderheden. Ze is geen man (dictators zijn bijna altijd mannen), maar vrouw. En ze ziet er niet heel erg beangstigend uit, maar meer als een sexy poes.

Wanneer je naar geschreven teksten kijkt, lijkt die alfa-bètavariabele bij de beoordeling altijd overweldigend aanwezig te zijn. Alfa's vinden totaal andere literatuur belangwekkend, dan bèta's. Filosofische verhandelingen en romans zijn in de ogen van bèta's doorgaans niets, terwijl alfa's er mee weg kunnen lopen. Vanuit dat gegeven valt niet uit te sluiten dat de alfa-bètavariabele ook het verschil in waardering tussen Swift en Haidt kan verklaren.

In dit verband moet ik denken aan Starship Troopers, de sf-film van Paul Verhoeven, die de fascistische denkwijze op indringende wijze in beeld brengt. Het Amerikaanse publiek, inmiddels al behoorlijk opgeschoven in fascistische richting, kon die film helemaal niet waarderen (hier). De koppeling van de eigen lust naar geweld met het foute fascisme, was niet leuk, maar irritant. Noem een fascist nooit een 'fascist', want dat is niet hoe ze zichzelf willen zien.

Gisteren (15 juni) zag ik op een van de MTV-kanalen de clip Nothing Breaks Like a Heart van Mark Ronson met Miley Cyrus. Het ging om de 'Official Video' zoals die ook op YouTube te vinden is (hier). Wat me in de clip op MTV opviel, was dat er in geknipt was. Bepaalde scenes had men eruit geknipt. In de clip kruipt Miley bijvoorbeeld in de vluchtauto van de voorbank naar de achterbank. Bij die scene komt haar fraaie bilpartij een moment duidelijk in beeld. De MTV-versie bevatte die scene niet. Op dezelfde manier waren twee Rooms-Katholieke geestelijken die op bezoek zijn in een seksclub en daar met open monden naar de blote dames kijken, weggeknipt.

De werkelijkheid moet zijn, zoals men die zich voorstelt. Alle 'foute' elementen in een clip moeten daarom zorgvuldig verwijderd worden. Een bekende reactie bij mensen die slechts gevoelsmatig evalueren.

Wat beweerde ik in mijn vorige blogpost over het verschil tussen Swift en Haidt precies? Het onderstaande.

"Dat betekent echter ook dat de betekenis van Haidt zijn boek niet een tact is, maar een mand. Vergelijk het met een clip van Taylor Swift (hier), het is slechts een manier om bij het publiek een goed gevoel op te roepen en dat te koppelen aan zichzelf. Bij de clip van Swift zie je en hoor je vreemde dingen. Maar we weten: dit is slechts een clip. Het is slechts entertainment. Bij het boek van Haidt is dat echter voor veel mensen niet meer duidelijk. Het klinkt serieus, het wordt gebracht als  wetenschap."

Dat lijkt me wel te kloppen. Je kunt de clip van Swift helemaal fout vinden, maar je kunt moeilijk denken dat haar clip een documentaire is over de situatie in Noord-Korea. Haidt presenteert echter veel diepzinnig geleuter als wetenschappelijk vaststaande feiten. Het is een foute dominee die voor de gelegenheid een witte jas heeft aangetrokken.