Op maandag, 27 november 2023, zag ik in de Volkskrant drie verschillende stukken staan, waarin de journalist of schrijver zijn mening gaf over de oorzaak voor het grote succes van de PVV van Wilders.
Het eerste stuk was van Sander Schimmelpenninck. Het was getiteld:
'De kiezer stemt uit verveling op een grote bek zonder ideeën'.
De PVV-stemmers zouden volgens velen echte noden en zorgen hebben, maar volgens hem is dat onzin. Ons land is welvarend, de werkeloosheid laag , we werken weinig vergeleken met andere landen en ga zo maar door. Hij denkt dus dat de keuze voor de PVV niet rationeel was, maar irrationeel. Deze mensen zijn geconditioneerd door de sociale media. Ze hebben het niet slecht, ze hebben het juist veel te goed!
Zijn betoog doet denken aan de beruchte opmerking van Clinton over de 'deplorables'. Daarna moesten de Trump-stemmers helemaal niets meer van haar hebben, en dat is misschien begrijpelijk. Toch heeft ze het op een bepaalde manier goed gezien. Met Trumpstemmers is iets aan de hand, is iets mis, en als je verstandig bent, heb je die kwaal zelf liever niet.
Zo is het ook met het betoog van Schimmelpenninck, op veel plaatsen lijkt hij de persoonlijkheid van de PVV-stemmer wel goed geschoten te hebben. Ik ga dan uit van wat we weten over mensen, die sterk bevooroordeeld zijn. De variabele die verklaart of iemand op Trump (of een andere strongman) stemt.
Daarna kwam een column van Teun van de Keuken, getiteld:
'Lachend hadden ze het over Geert Milders. Jongens, wat een grap!'
Van de Keuken wijt het succes van Wilders aan de manier waarop alles op tv kwam. Het moest allemaal leuk, snel, flitsend en oppervlakkig zijn.
Ik denk dat zijn argument hout snijdt. Als je zoiets op tv brengt, wordt het bijna automatisch amusement. Het verwachte gevolg is dan inderdaad dat mensen eerder met hun onderbuik gaan stemmen. Ze schakelen niet hun systeem 2 in -- als ze dat al kunnen --, maar alles gaat via systeem 1, het emotionele systeem.
Tenslotte kwam een column van Arie Elshout, getiteld:
'Als het links-intellectuele milieu zegt dat immigratie geen probleem is, dan is het geen probleem. Zelfkritiek, ho maar'.In zijn optiek is 'links' het contact met de kiezers kwijtgeraakt. Men leeft in zijn eigen fraaie droomwereld, maar heeft niet langer oog voor wat er leeft bij bepaalde groepen.
Ook die kritiek lijkt me terecht. 'Links' kwam inderdaad bijzonder zelfingenomen over, men was soms erg met zichzelf bezig.
De grote vraag die achter deze drie columns zit, is: waarom stemde de PVV-kiezer op Wilders? Op die vraag heeft het empirische discriminatie-onderzoek na meer dan 75 jaar onderzoek ondertussen een duidelijk antwoord.
Als voor de stemmers op Wilders hetzelfde opgaat als voor de stemmers op Trump, dan is er één grote, duidelijke variabele die hun stemgedrag verklaart. Dat is bevooroordeeldheid (prejudice), het instemmen met populaire slogans die niet gebaseerd zijn op harde evidentie.
Waarom zijn mensen bevooroordeeld? Ook dat weten we vrij goed. Er zijn twee verschillende drijfveren om bevooroordeeld te zijn. De eerste drijfveer is 'rechts autoritarisme'. Men wil bij de groep horen, de groep biedt veiligheid en structuur. De tweede drijfveer is 'sociale dominantie'. Men denkt in groepsverschillen en wil zelf zo hoog mogelijk komen in de eigen superieure groep.
Wilders speelt daarop handig in met kreten, die goed klinken. Deze mensen geloven die kreten maar wat graag en zien hem daardoor als Redder en Verlosser. Hitler deed het niet anders. Trump deed precies hetzelfde. Het is het vaste recept, dat iedere strongman volgt.
Naarmate de samenleving rijker wordt, zal de mate van bevooroordeeldheid toenemen (de beheersing van systeem 2 denken neemt af). Waar leidt dat toe? Dat leidt tot toestanden zoals nu in de Gaza-strook. Oorlog en geweld, gekoppeld aan armoede.
Kan bevooroordeeldheid beïnvloed worden? In beginsel is het een persoonseigenschap, een karaktertrek. Nee, dus. Maar je zou verwachten dat onderwijs waarbij je effectief systeem 2 traint en gebruikt (het logisch, rationele denksysteem om harde problemen op te lossen) bevooroordeeldheid naar beneden drukt. Of dat echt zo is? Dat is bij mijn weten nog niet bekend.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten