Waarom de slavernij is afgeschaft

Laatst aangepast 10/1/2018 om 0:37.


In de Volkskrant van 2/1/2018 stelt Sebastien Valkenberg het onderwerp slavernij aan de orde met de titel: Stel eens de échte vraag over slavernij. De vraag waar het volgens hem om moet gaan, is: waarom is de slavernij op een bepaald moment overwegend afgeschaft?

Hij merkt terecht op dat slavernij in de geschiedenis altijd de norm was. Het was niet de uitzondering, maar de norm. Het is dus niet iets, dat dateert uit de tijd van het kolonialisme.

Het is ook niet iets dat alleen gekleurde mensen trof. Wie de bijbel naslaat, vindt daar al hele verhandelingen over de omgang met slaven. 

De indruk die deze passages op mij altijd gemaakt hebben, was dat men (in die tijd, in die cultuur) slavernij accepteerde, maar er tegelijkertijd ook huiverig voor was. Het was aan strikte regels gebonden. Men zag toen al het problematische ervan. 


Hoe zit het precies met slavernij?

Slavernij dateert van na de uitvinding van de landbouw. Jagers/verzamelaars zijn doorgaans egalitair. Ze schieten met een slaaf ook weinig op. Die kan zo in het oerwoud een andere kant uitlopen.

Na de uitvinding van de landbouw verandert dat om een of andere reden. Waarom? Vrijwel zeker weten we inmiddels de reden: sociale dominantie. De baas willen zijn. Na de uitvinding van de landbouw wordt het moeite waard om baas te zijn over een groep mensen.

De strongman verovert met zijn leger niet alleen voorraden, maar ook mensen. Hij kan die mensen doden, maar heeft er dan niets meer aan. Hij kan ze ook proberen te gebruiken als slaaf.

Volgens het soortenmodel moet de strongman eerst een leger van volgelingen/gelovigen hebben, die voor hem de kastanjes uit het vuur halen. De slaven mogen dus het werk doen, waar de volgelingen/gelovigen geen zin in hebben.

Het zwaarste werk vroeger, was vermoedelijk iets als het land bewerken. Men zet dus slaven in om het land te bewerken en ander zwaar en vervelend werk te doen.

Maar in het soortenmodel vinden we onderin qua status de double-lows. Dat zijn akelig rationeel denkende mensen die met weinig tevreden zijn (ze zijn niet agressief) en die bovendien ook nog eens zeer op hun vrijheid gesteld zijn. Dat waren dus geen slaven, maar kennelijk boeren en eventueel ambachtslieden.

Waar blijven de slaven dan, die de strongman heeft veroverd? Het lijkt moeilijk voorstelbaar dat die slaven onmiddellijk toetreden tot zijn elite. De slaven komen dus in hetzelfde hokje als de gewone volgelingen/gelovigen. Misschien komen ze helemaal onderin dat hokje terecht, maar als ze niet vluchten of weglopen, dan komen ze daar terecht.

Waarom laat men de slaven niet gewoon het land bewerken? Dat is vele malen geprobeerd bij mijn weten. Als ik het goed heb, kwamen ook de Romeinen op dat schitterende idee. Ze vervingen de freemen, de boeren, door slaven. Dat leek voordeliger. Kortgeleden heeft men in communistische landen iets soortgelijks geprobeerd. Wat is het probleem? De productie stort in.

Probeer eens een boerderij te runnen met ambtenaren. Dat wordt niks. Met slaven wordt het nog minder.

Slaven zijn qua productie dus slechts beperkt inzetbaar. Voor een optimale productie moet men enerzijds vrij zijn, anderzijds positief gemotiveerd zijn. Beide zaken zijn precies, wat slaven niet zijn.

Voor slaven zijn er dus uiteindelijk maar twee opties. Of ze vluchten met succes en worden vrij en zelfstandig. Of ze worden volgeling/gelovige.


Het effect van slavernij

Beide opties hebben grote gevolgen. Slaven die gegrepen worden na hun vlucht, zullen in veel gevallen ter dood worden gebracht, na eerst te zijn gemarteld, om een afschrikwekkend voorbeeld te stellen. Slaven die na hun vlucht niet gegrepen worden, verwijderen zich zo ver mogelijk.

Het gevolg is dat het percentage double-lows (de mensen die vrijheid omarmen) in de samenleving terugloopt. Maar zonder double-lows kan een samenleving niet goed bestaan. Zij moeten de productie op gang houden en de zich voordoende problemen oplossen.

De slaven die berusten in hun lot, bevinden zich in een hiërarchische relatie tot hun Heer. Hij kan met hen doen en laten, wat hij wil. Om te overleven moeten ze zich dus volledig concentreren op het niet ontstemmen van hun Heer en op het overnemen van zijn manier van denken, zijn denkbeelden en zijn gewoontes.

Het niet ontstemmen van hun Heer is in de praktijk niet altijd eenvoudig is, omdat slavenhouders vaak double-highs of alfa's zullen zijn. Dat betekent dat ze uitermate agressief en impulsief zijn, niet in staat zijn goed te kijken, niet in staat zijn zorgvuldig onderzoek te doen en niet in staat zijn tot rationeel denken om maar enkele van hun geestelijke beperkingen te noemen.

De reden waardoor slavenhouders vaak alfa's zullen zijn, is dat ze aan de ene kant te maken hebben met een groep en aan de andere kant de baas moeten blijven over die groep. Aan de ene kant moeten ze autoritarist zijn, aan de andere kant moeten ze sociaal dominant zijn. Deze twee kenmerken impliceren ook dat ze uitermate agressief zijn.

Welke optie een slaaf dus ook kiest, voor de samenleving die slavernij omarmt, is het resultaat altijd hetzelfde. De cultuur verschuift belangrijk naar de alfakant.


De dodelijke omhelzing

Een alfacultuur kan echter alleen goed bestaan op basis van een productieve onderlaag waarvan de productie wordt afgeroomd. Er zijn dus altijd zelfstandige bèta's nodig, wil een alfacultuur kunnen gedijen. Door de verschuiving naar de alfakant worden die bèta's schaarser en komen de nog wel aanwezige bèta's nog sterker onder druk te staan.

Er ontstaat een cultuur waarin het gaat om macht en status en waarin discriminatie en geweld wordt gezien als de methode om alle problemen op te lossen. Doordat vrijwel niemand meer in staat is tot rationeel denken, worden problemen niet meer aangepakt en opgelost. De productie wordt een steeds groter probleem en stort tenslotte in.

De slavenhouder is aan een onderneming begonnen, waarvan hij zelf de consequenties in de verste verte niet overziet. Tussen de slavenhouder en zijn 'volgelingen/gelovigen' heeft zich een kwaadaardige band ontwikkeld die beide partijen gevangen houdt. Op termijn levert dit een dodelijke omhelzing op.

De slavenhouder produceert mands, commando's, en gaat daardoor in mands denken. Zijn 'volgelingen/gelovigen' vinden alles prima, zijn het overal mee eens, mits ze maar te eten krijgen. Verder nemen ze de manier van denken, die hun Heer hanteert, over.

Beide partijen worden autoritaristisch en sociaal dominant. Daarmee worden ze ook bevooroordeeld, agressief en irrationeel. Hoe hoger men binnen de groep komt, hoe beter men het krijgt. De woorden die men produceert, zijn volledig gericht op een maximaal sociaal effect, maar komen steeds verder los te staan van de realiteit.

Bij beide partijen raakt het denken gecorrumpeerd. Beide partijen gaan in mands (commando's) denken in plaats van in tacts (beschrijvingen). Hierdoor wordt informatie uit de externe wereld die binnenkomt, niet langer bewust verwerkt.

In plaats daarvan ontstaat een virtuele wereld. Men gelooft, wat men elkaar vertelt, en wat men gelooft, is heilig en moet verdedigd worden. Men past zich niet langer aan, aan de de externe wereld, maar gaat leven in de eigen virtuele wereld van zijn geloof.

Tenslotte worden de problemen met de externe wereld zo groot, terwijl men niet in staat is via gerichte acties die problemen rationeel aan te pakken, dat de cultuur instort.


Verwoestende uitwerking

Wat voor verwoestende uitwerking een alfacultuur heeft op de menselijke geest en op de moraal, kan men zien in de lijst van 12 kenmerken die Altemeyer heeft gevonden via valideringsonderzoek voor autoritaristen (hier).

Mijn lijst met tien kenmerken van de alfafactor (hier), inmiddels uit te breiden met een elfde punt: het verschil in informatieverwerking (hier), is al even weinig opwekkend.

Het valt ook rechtstreeks te zien, zonder onderzoek te doen. Het resultaat van een alfacultuur valt te zien in bijvoorbeeld Haïti. Eén van de armste, meest corrupte en meest gewelddadige landen ter wereld. Niet omdat de natuur tegenwerkt, niet omdat het klimaat tegenwerkt, maar omdat er met de mensen die hier tenslotte zijn overgebleven, in doorsnee iets fundamenteel mis is.

Haïti is niet het enige land in de wereld waar het resultaat van een alfacultuur zichtbaar is. Wie  op de globe iets meer naar links gaat en iets omhoog, ziet de VS liggen. Een extreem gewelddadig land dat tegelijkertijd extreem religieus is. Een land waar een extreem groot deel van de bevolking zit opgesloten. Een land met een fascist aan het roer.

Wie in de VS echter nauwkeuriger kijkt, ziet dat de ellende zich concentreert in bepaalde gebieden, terwijl er kleine vlekjes op de kaart zijn waar het nationale inkomen wordt verdiend. De gebieden waar de problemen niet worden aangepakt, hebben voor Trump gestemd. Hij moet als een soort wijze vader de problemen maar krachtdadig oplossen, vindt men. Dat geloof suggereert dat er met de informatieverwerking van de betrokkenen iets grondig mis is.

De reden om slavernij af te schaffen en in plaats daarvan over te gaan op loonslaven, is dus uiteindelijk welbegrepen eigenbelang. Loonslaven werken altijd nog een stuk beter dan echte slaven. Althans dat is mijn idee, maar mogelijk zien alfa's dit meer in moralistische termen.

Nog slimmer zou zijn, het te verrichten werk volledig uit te besteden. Maar nu zit er een belangrijke adder in het gras. Een schilder die per uur betaald wordt, heeft de neiging veel langer over de klus te doen, dan een schilder die een afgesproken bedrag krijgt.

Beter is dus om de schilder te betalen op grond van zijn product en prestaties. Bij een boer is dat relatief simpel, bij een schilder kan dat best lastig zijn. 


Conclusie

Wie de kwestie van slavernij rationeel probeert te bekijken, ziet dat er steekhoudende argumenten zijn om alles dat riekt naar slavernij (en andere onnodige en overbodige hiërarchische relaties), zo volledig mogelijk uit te bannen.

Slavernij en alle andere zaken waardoor de alfafactor toeneemt, is voor een samenleving tenslotte de dood in de pot. Het gaat ten koste van de productie, de kwaliteit van het denken en ten koste van het normbesef. Tegelijkertijd nemen zaken als discriminatie en agressie sterk toe.

Het levert een stagnerend en arm land op, waar mensen niet in staat zijn scherp te denken, met veel corruptie en vergaande agressie.

Tot overmaat van ramp zijn die zaken -- voor zover tot nu toe bekend -- niet eenvoudig terug te draaien.

Achteraf valt natuurlijk nooit met zekerheid te zeggen, waarom men slavernij officieel heeft afgeschaft. Maar dat het rationeel gezien een uitermate verstandige beslissing was, lijkt me onmiskenbaar.