De onwerkelijke stilte voor de corona-storm

Laatst bijgewerkt: 4-4-2020 om 4.23


De krantenkop die me vandaag (donderdag, 2 april 2020) het meest opvalt, staat in het Dagblad van het Noorden: Virus zwakt af, zorg om Pasen. Dat klinkt hoopvol, maar lijkt niet te kloppen met wat ik een paar uur eerder vond.

Gisteravond heb ik zitten lezen en rekenen. Volgens het RIVM zou de R0 (spreek uit: R-nul) nu belangrijk gedaald zijn. Als empirisch wetenschapper reageer je dan met: waar zijn de data? Mag ik de data even zien? Dat blijkt niet zo simpel te zijn. Hoe ik ook zoek, de data waaruit zou blijken dat de R0 gedaald zijn, blijken zo goed verstopt te zijn, dat ze niet meer te vinden zijn. Een hoopvolle bewering, maar geen data. Vreemd.

Ik kijk daarom naar de data die wel te vinden zijn. De beste data zou het aantal geconstateerde besmettingen moeten zijn. Dat levert de grootste en dus meest stabiele getallen. Verder is die maat het meest rechtstreeks. (Het RIVM focust bij voorkeur op mensen die op de IC worden opgenomen, maar die groep is veel kleiner. De getallen zijn dus minder stabiel. En die maat loopt iets van twee tot drie weken achter. Iemand die zo'n maat kiest, snapt er kennelijk niet al te veel van. Een ander probleem van die maat is dat IC's een beperkte capaciteit hebben. Je maat gaat dus al snel steeds moeilijker omhoog, ongeacht het aantal werkelijke besmettingen.)

De meest simpele manier om het verloop van een epidemie te karakteriseren, is dan te kijken naar de groei van het aantal besmette mensen. Vandaag zijn er 14.697 besmettingen bekend volgens het RIVM. Gisteren waren dat er 1.083 minder. Dat waren er dus: 13.614. Wanneer we 14.697 delen door 13.614 vinden we: 1.079. Afgerond betekent dat een groei van 8 procent in één dag.

Maar gisteren maakte ik dezelfde berekening en vond ik een veel hoger percentage. Eigenlijk is het dus beter over een week te kijken. Vroeger kon je die informatie nog vrij simpel vinden bij het RIVM, maar sinds kort niet meer. Je kunt echter de getallen van het RIVM ook bij de grote internationale corona-websites vinden, bijvoorbeeld die van het John Hopkins (hier).

Wanneer je Nederland aanklikt, zie je rechts onderin keurig hoe de epidemie (eigenlijk: pandemie) in Nederland verloopt. De laatste week loopt de curve in een vaste hoek omhoog. Voor 1/04 vermeldt deze site 13,7 k. Een week eerder, op 25/03, was de omvang van de epidemie 6,4 k. In een week tijd is de omvang 2,14 keer zo groot geworden. Iedere week wordt de epidemie meer dan 2 keer zo groot. Dat komt -- als je een tijdje probeert met de Google-calculator -- overeen met een groei van 11,5 procent per dag.

Hoeveel besmettingen hebben we nu? Volgens het RIVM een 15.000. Maar het beleid was om zo min mogelijk te testen. In de praktijk werden dus alleen echt zieke mensen getest voordat ze naar het ziekenhuis gingen. Dat betekent dat in werkelijkheid het aantal besmettingen dus ongeveer 5 keer zo groot is. Verder werden huisgenoten niet getest, maar wel verondersteld besmet te zijn. Een gemiddeld gezin is snel 3 tot 4 personen. Het getal van 15.000 moet je dan eerst vermenigvuldigen met 5 en daarna het resultaat nog eens met 3,5.  Ik kom dan uit op 262.500. Met andere woorden: op dit moment moeten er een kwart miljoen besmette Nederlanders rondlopen.

Maar als we weten, dat de epidemie iedere dag met iets van 11,5 procent groeit, hoe lang duurt het dan voordat 17,5 miljoen Nederlanders besmet zouden kunnen zijn? Dat betekent dat de epidemie nog 70 keer zo groot moet worden. Bij een groei van 11,5 procent per dag duurt dat volgens de Google calculator minder dan 6 weken. En natuurlijk zullen er sommige gelukkigen zijn die de dans weten te ontspringen, maar of het er veel zullen zijn, is nog zeer de vraag.

Wat betekent dat? Wanneer je naar de cijfers van Bergamo kijkt, zal de mortaliteit minimaal iets van 5 procent bedragen. Dat is ook het percentage waar het RIVM, hoewel goed verstopt, vanuit gaat (de pdf staat hier). Als het tegenzit, bijvoorbeeld doordat er geen medische hulp meer beschikbaar is, zou dat percentage nog wel eens kunnen verdubbelen, maar laten we voorlopig uitgaan van het 'optimistische' scenario.

Een uiterst besmettelijk virus dat vrijwel iedereen in de bevolking besmet met een mortaliteit van 'slechts' 5 procent. Laten we veronderstellen dat uiteindelijk 90 procent van de bevolking besmet raakt. Dan kom ik uit op, afgerond, 0,79 miljoen doden. Zeg voor het gemak: 800.000 doden.

Maar anders vallen er natuurlijk ook doden. De normale sterfte in Nederland bedraagt -- door de bevolkingsopbouw -- minder dan 0,9 procent. Hier praten we over een extra sterfte van 4,5 procent. Dat is vijf keer zoveel. Het idee dat door veel kranten gepropageerd is, het zou slechts gaan om een onschuldig zomergriepje, is dus misschien toch niet helemaal juist.

Is het idee dat de mortaliteit wel eens belangrijk hoger dan 5 procent zou kunnen uitvallen, realistisch? Wie het RIVM-verhaal voor de Tweede Kamer bestudeert, ziet dat naar verwachting van het RIVM 14 procent niet dood zal gaan, maar wel ernstig ziek zal worden. Wanneer echter heel veel mensen tegelijkertijd ernstig ziek worden, is de medische hulp -- wat je ook doet -- altijd ontoereikend om al die zieke mensen, die allemaal tegelijkertijd ziek worden, op te vangen. In de praktijk lijkt de mortaliteit in dat geval dus heel goed ver boven die 5 procent uit te kunnen komen.

Hoe doen we het in vergelijking met andere landen? Wie hier kijkt, ziet dat we qua aantal doden per miljoen inwoners de vijfde plaats bezetten. De landen die voor ons komen, zijn: Italië, Spanje, België, Frankrijk. Op dit moment zitten wij op 78 doden per miljoen inwoners. In Italië is dat 230. Over enkele weken zitten wij daar vrijwel zeker ook.

Werken de maatregelen van de 'intelligente lock-down'? De site van het John Hopkins vermeldt voor Italië op 1/04 een aantal van 110,6 k besmettingen. Op 25/03 was dat: 74,4 k. In een week tijd is de epidemie daar 49% groter gegroeid. Maar bij ons is de epidemie in dezelfde tijd 114% groter gegroeid. We doen het dus meer dan twee keer zo slecht als de Italianen. Strenge maatregelen hebben kennelijk effect, maar wij geloven voorlopig liever dat dat allemaal niet nodig is.

Het artikel in het Dagblad van het Noorden -- prominent op de voorpagina -- heeft het over: 'Dit kan erop duiden dat het virus langzaam uitdooft, maar Van Dissel waakt voor te veel optimisme.' Het virus zou kunnen uitdoven? We hebben hier te maken met een uiterst besmettelijk virus, dat ook nog eens behoorlijk dodelijk is, en hier heeft een krant het over het 'uitdoven van het virus'. In de trant van: de brandstof is op en ja, dan gaat het vuur natuurlijk uit. Maar als je even om je heen kijkt, met de ogen van het virus, dan zie je om je heen meer dan zeventien miljoen nog niet besmette, smakelijke hapjes. Dat virus waant zich in een McDonald's, waar niet hoeft te worden afgerekend.

Later op de dag zie ik de Volkskrant. Harde gegevens over het verloop van de epidemie ontbreken. Men ziet als het ware geen kans om door de bomen heen, het bos nog te zien. Men kwettert vrolijk door. Op de voorpagina een kop: De grote gelijkmaker? Het socialistische ideaal is een meer gelijke samenleving -- op zich niets mis mee. Dat ideaal komt in confrontatie met het virus naar boven: misschien levert het allemaal wel iets moois op. Maar een virus dat een bepaalde groep in je samenleving elimineert, of in ieder geval zwaar uitdunt, is niet een virus dat de gelijkheid echt groter maakt. En natuurlijk zal het virus de armen en de zwakken het zwaarst treffen, zoals altijd.

Even verderop een kop: Geleidelijk aan raken minder mensen met het virus besmet. Iets dat volstrekt onmogelijk is, maar waarvan men zichzelf de onmogelijkheid kennelijk niet realiseert. Is het alleen de kop die de fout ingaat? Nee, het artikel begint: 'Sinds twee weken raken er niet steeds meer, maar geleidelijk minder mensen besmet met het virus. Dat zou deze ziekte op termijn kunnen uitdoven in Nederland.' Iets dat zelfs communistisch China niet voor elkaar kreeg, lukt die geniale Nederlanders. De curve gaat niet horizontaal lopen, zoals in China, iets dat in werkelijkheid vermoedelijk al niet echt te realiseren valt, nee, in Nederland gaat hij gewoon naar beneden. De wetenschap staat nog even voor een raadsel. Tot nu toe was dit nog nooit in het universum waargenomen, maar volgens dit artikel kan het hier in Nederland echt.

Hoe komt een journalist bij dit soort wilde ideeën? Ze blijken afkomstig te zijn van het RIVM. Men heeft kennelijk bepaalde veronderstellingen in zijn hoofd over hoe het virus zich zal gedragen. Op basis van dat geloof heeft men vervolgens bedacht, dat het aantal Nederlanders dat nog besmettelijk is, naar beneden moet gaan. Maar hoe weet je, of dat echt zo is?

Dan veronderstel je dus, dat je ideeën de werkelijkheid zijn. Je redeneert dan niet meer als een empirisch wetenschapper vanuit de empirie, maar als een geesteswetenschapper vanuit je ideeën. Wij vinden dat het virus zich zus en zo dient te gedragen. Als het dat niet doet, is het een fout virus, dat er gewoon niet zou moeten zijn en er misschien ook wel niet is. Tja... Ik vrees dat het virus er voorlopig toch echt is en zich bitter weinig aantrekt van al die prachtige RIVM-veronderstellingen.

Dat laat ook zien, wat er mis is met het RIVM. Het zijn kennelijk gelovige goeroes, die zichzelf verkopen als 'wetenschapper'. Volgens het soortenmodel de gevaarlijkste menssoort op Aarde. Sociaal handige mensen, belust op status en macht, die lak hebben aan de ellende die ze aanrichten bij het bereiken van hun doel.

Verder lezend, je kunt niet zeggen dat de Volkskrant vandaag geen aandacht aan het virus besteedt. Dat doen ze wel. Maar het is steeds over zaken die er op een of andere manier zijdelings mee te maken hebben. Of nog erger: het zijn slechts wilde meningen. Het is alsof de essentie van het virus niet over is gekomen. Men babbelt er vrolijk op los.

Ben ik te somber over het RIVM? Ik hoop het, maar ik vrees van niet. Werken mondkapjes? Ik heb een Chinese hoogleraar gehoord, die op dat punt heel beslist was. De cijfers wezen het uit. Geen twijfel mogelijk! Ik heb een Belgische viroloog gehoord, eigenlijk anderhalf uur internet-college gekregen van die man, een expert op het gebied van SARS, met precies hetzelfde verhaal. Iedere virologische sukkel weet dat mondkapjes werken. Wanneer jezelf een keer bent aangehoest vlak in je gezicht door een baldadig kind of een volwassene die grappig wil doen, snap je waarom.

Ook het RIVM zou dat moeten weten en wist dat ook (hier). Maar om een vreemde, irrationele reden is dat simpele feit niet in staat geweest, het heilige geloof van het RIVM op dit punt te wijzigen. Wie mijn bron raadpleegt, ziet dat ze het 12 jaar geleden al wisten, maar daarna kennelijk gewoon weer uit hun geheugen gewist hebben. De informatie paste niet bij de 'prachtige' ideeën die er al in zaten. Dat bevestigt dus precies mijn eerdere punt.

Terug naar de verhalen in de kranten. Wat eraan komt is niet bepaald niks. Daarom krijgen we verhalen over een afzwakkend virus. Over een virus dat de samenleving -- door heel veel onschuldigen te doden -- belangrijk gelijker zal maken. En over een virus dat vroeger inderdaad mensen besmet heeft, maar dat nu op wonderbaarlijke wijze -- vermoedelijk doordat we erin geslaagd zijn de tijd even achteruit te laten lopen -- steeds minder mensen besmet blijkt te hebben. Nog even wachten en dan is dat hele rottige virus er zelfs nooit geweest. De moderne wetenschap staat nu eenmaal voor niets, gelooft men kennelijk.

Het doet me denken aan de documentaire De Ramp. Het water klotst al over de plinten, maar mensen zijn druk bezig de kippen in veiligheid te brengen en het huisraad naar zolder te sjouwen. Dat even later de hele woning in elkaar zal donderen, is iets, dat ze zich zo vlak voor de naderende dood, niet  kunnen voorstellen.