Allemaal slechts 'onheilspellende borrelpraat', al die verwachte corona-doden

Het Greta Thunberg-effect

Op zaterdag, 21 maart 2020, waren er in Nederland inmiddels volgens het RIVM (hier) 3.631 mensen positief getest op het nieuwe coronavirus (SARS-CoV-2). In werkelijkheid vormt dat getal een ernstige onderschatting. Door gebrek aan testkits worden veel mensen, waarvan men veronderstelt dat ze besmet zijn, niet langer getest. Het totale aantal corona-doden in Nederland is op die dag opgelopen tot 136.

Een dag eerder, op vrijdag, deden de Brabantse ziekenhuizen een noodoproep: 'we gaan plat en hebben hulp nodig' (hier). Het aantal corona-patiënten dat dringend naar de intensive care (IC) moest, was zo groot geworden, dat men geen plaats meer had.

De dag daarvoor (op donderdag) trad minister Bruins van Medische Zorg af. Een dag eerder was hij letterlijk neergestort na een kritische vraag van Geert Wilders over mondkapjes, die vrijwel op waren. De officiële reden voor zijn aftreden: door de voortdurende stress van zijn functie kon hij het lichamelijk niet langer aan.

Inmiddels zijn de scholen en universiteiten gesloten, hoewel het kabinet dat aanvankelijk niet nodig achtte. De universiteiten hebben al laten weten, dat ze dicht blijven tot september.

Wie bij Kruidvat een flesje shampoo wil halen, wordt geacht eerst zijn handen te desinfecteren met vloeibare gel. Wie de supermarkt binnengaat, dient dat -- blijkens een groot bord -- alleen te doen en minimaal 1,5 meter afstand te houden tot andere klanten en medewerkers. Wie wil betalen, wordt door een plastic scherm afgescheiden van de vrouw of man die de pinbetaling in ontvangst moet nemen. Betalen met contant geld kan in veel winkels niet langer. De klant die een kassabon wil, krijgt deze niet overhandigd, maar de bon wordt neergelegd. Dit om lichamelijk contact met de hand van de klant uit te sluiten. De dame of heer die de kassa bedient, draagt witte latex handschoentjes, want je bent besmet voordat je het weet. Op de grond is met tape de anderhalve meter aangegeven die je verwijderd dient te blijven van de klant voor je.

De situatie in de rest van Europa is soms nog belangrijk ernstiger. The Guardian schreef op haar website dit (hier):

"As Europe’s governments ramp up already draconian restrictions to curb the coronavirus, authorities in Rome on Friday announced 5,986 new cases and a record 627 new deaths, raising the totals to 47,021 infections and 4,032 fatalities."

Je zou dus denken dat mensen zo langzamerhand wel behoorlijk doordrongen zijn van de ernst van de situatie. Merkwaardig genoeg is dat lang niet altijd het geval. Het is alsof al die onheilspellende berichten in de media over het oprukkende virus bij sommige mensen niet overkomen.

Ik noem dat wel het 'Greta Thunberg-effect', omdat zij als een van de eersten die waarneming duidelijk beschreven heeft voor het klimaatprobleem. Er is een ernstig probleem, maar iedereen doet alsof er niets aan de hand is. Het is alsof de betekenis niet overkomt.

Ik kan op dit punt inmiddels putten uit enige eigen ervaringen, maar het is misschien overtuigender om een algemene bron te noemen. De NOS meldt op nos.nl grote drukte aan het strand en op sommige markten (hier). De site van The Guardian (theguardian.com) en de site van de BBC en CNN geven soortgelijke berichten. Pubs die overvol zijn en niet willen sluiten. Studenten in Amerika die het nieuws over corona maar onzin vinden en willen feesten.

Het is kennelijk aantrekkelijker om te geloven dat er niets aan de hand is, dan om bij het zien van de brand in actie te komen. In termen van Greta: het huis staat in brand, maar mensen feesten nog even door. Wij doen nog even hardnekkig alsof er helemaal niets aan de hand is.


Gevaarlijk en kwalijk nepnieuws produceren over het corona-virus

Het idee dat er weinig tot niets aan de hand is, is uitvoerig gecommuniceerd door de Nederlandse media. Nepnieuws natuurlijk, maar wel nepnieuws dat ongetwijfeld veel doden zal veroorzaken. De hoeveelheid misleidende berichten op dit punt is bijna onvoorstelbaar. Laat ik naar (nog) een van die artikelen kijken.

Op donderdag, 19 maart 2020, publiceerde het Dagblad van het Noorden een groot verhaal over het aantal te verwachten corona-doden. Je zou denken: een goede zaak. Maar het artikel bestond vooral uit een poging om de lezer met allerhande nep-argumenten ervan te overtuigen, dat het allemaal wel meeviel. Iets dat we graag willen geloven, maar niet erg realistisch is.

De titel van het artikel luidt: Doemscenario's? Volgend weekeinde weten we meer. (Op Blendle staat het hier.) Het is geschreven door Niels Klaassen en Sander van Mersbergen. Relevant is misschien in dit verband op te merken dat het om journalisten gaat, niet om medici of andere mensen die echt verstand van zaken op dit gebied hebben.

Het artikel begint met te stellen dat we in Nederland 17 miljoen epidemiologen hebben. Met andere woorden: we hebben allemaal een andere mening over het te verwachten aantal corona-doden. De strekking is: iedere verwachting van het aantal doden is slechts een mening en niets meer dan dat. Het heeft dus allemaal niets met de harde realiteit te maken.

Daarna buigen beide journalisten het hoofd over een voorspelling van burgerrechten-organisatie Privacy First (hier). Eigenlijk is dat wat optimistisch geformuleerd, want ze hadden kennelijk al een mening. Ik geloof niet dat ze de voorspelling echt bestudeerd hebben. Ik denk dat ze de uitkomst van de voorspelling emotioneel negatief evalueren en daaruit concluderen, dat de voorspelling dus niet kan kloppen.

Volgens de voorspelling van Privacy First moet Nederland  rekening moet houden met 336.000 tot 700.000 doden. Wat vinden beide journalisten van deze voorspelling?

Volgens hun artikel is het slechts 'gegoochel op de achterkant van een bierviltje'. Sommige wetenschappers maken berekening niet eens op een bierviltje, maar slechts in hun hoofd. Zijn berekeningen opeens een stuk waardevoller als je ze op een computer doet?

Als je denkt dat een voorspelling niet klopt, iets wat heel goed kan, dan moet er in alles wat onder die voorspelling zit, ergens een fout zitten. In de praktijk is dat bijna altijd: een foute en verborgen assumptie.

Maar beide journalisten spannen zich op geen enkele manier in om aan te tonen dat een van de assumpties in de voorspelling vermoedelijk fout is. In plaats daarvan plakken ze op het totaal een denigrerend label. Het typische gedrag van bevooroordeelde personen.

Hebben ze meer argumenten, waarom deze voorspelling niet zou deugen? Ja zeker, volgens hen is het 'onheilspellende borrelpraat'.  Pardon, ik vroeg om een argument. Dit is weer een negatief label dat op een model wordt geplakt, kennelijk omdat de uitkomst verontrustend is. In plaats van met argumenten te komen, gaan ze schelden en blijven ze schelden.

De redenering van Privacy First staat hier. En luidt als volgt.

'Een kleine rekensom voor Duitsland vanuit de huidige gevallen betekent 56 miljoen besmettingen waarvan 4-6% (Italië) overlijdt. Dat komt dus neer op 1,7 tot 3,4 miljoen doden, voornamelijk ouderen. [. . .] In Nederland zou het gaan om 336-700.000 doden'.

Privacy First gaat uit van 4 tot 6 procent doden. En dat 70% van de bevolking het virus krijgt. Ik kom dan uit op maximaal 735.000 doden. Kennelijk hebben de mensen van Privacy First de uitkomst gemakshalve maar wat naar beneden afgerond. Dat is natuurlijk niet helemaal, zoals het hoort. Verder lijkt me niets mis met die schatting. Zo'n 4 tot 6 procent doden is wat je op dit moment minstens moet verwachten, uitgaande van de gegevens van China.

Wat is er verder mis volgens beide journalisten met deze schatting?

"Experts waarschuwen voor zulk nattevingerwerk, dat vol zit met aannames en projecties en verder geen rekening houdt met alle onzekerheden."

'Experts' zijn mensen waar Einstein stelde een grote hekel aan te hebben. Ik ook. Iedereen die zich 'expert' noemt, is geen serieuze, empirische wetenschapper. Iedereen die zich beroept op experts, snapt er niets van. In de empirische wetenschap is het autoriteitsargument niet toegestaan. Punt! Basta! Voor veel journalisten lijkt dat echter iets te zijn, dat ze in geen duizend jaar in hun kop krijgen.

Is de voorspelling 'nattevingerwerk'? Al weer een denigrerende term, in feite een scheldwoord. Nee, het is slechts een simpel model om het aantal doden te schatten. Het model zit dus ook niet vol aannames en projecties. En geen enkel goed model, houdt rekening met alle onzekerheden. Dat is niet de taak van modellen. Een model is juist een vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid.

Dit soort tendentieuze beweringen gaan zo bijna een hele bladzij door, hoewel de illustratie ook de nodige ruimte in neemt. Je hebt een ernstige ziekte, die veel slachtoffers kan veroorzaken en hier komen twee journalisten de onwetende lezers even stevig op het verkeerde been zetten. Waarom doen mensen zulke verwerpelijke dingen? Waarom is het, alsof deze journalisten de kwalijke consequenties van hun woorden niet zien?


De verklaring voor dit laakbare gedrag

Mijn simpele verklaring is dat ze hoog scoren op -- wat ik noem -- de 'zooifactor'. De variabele die staat voor de productie van (rot)zooi en andere ongemakken, zoals discriminatie, geweld, oorlog en genocide. Andere benamingen voor het zelfde zijn: bevooroordeeldheid, etnocentrisme, discriminatie, agressie, irrationaliteit, fascisme, strongman-variabele, alfa-bètavariabele.

Als mijn idee klopt, verwacht je dat het gaat om 'men of words' gaat (alfa's, double-highs). Mensen die een 'mooi' verhaal ophangen om zich op die manier zelf sociaal te verbeteren. En dan bedoel ik met 'verbeteren' niet dat het daarna betere mensen zijn geworden, maar dat ze meer geld hebben, meer status of een grotere populariteit bij de leden van hun groep.

'Men of words' (het kunnen natuurlijk ook vrouwen zijn, hoewel het veel vaker mannen zijn) hebben in beginsel drie specifieke eigenschappen. Ze zijn autoritaristisch, ze zoeken dus hun toevlucht, veiligheid en bestaan in een machtige groep en zijn bereid zich volledig te onderwerpen aan de leider van die groep. Verder zijn ze ook volop bereid tot het plegen van agressie, zodra hun leider daartoe oproept of het groene licht geeft.

Een tweede eigenschap is dat ze sociaal-dominant zijn. Ze zijn letterlijk tot alles bereid om de sociale top te bereiken, om in status te stijgen.

Een derde eigenschap is dat ze extreem agressief zijn, hoewel ze dat uiteraard in veel gevallen handig zullen weten te verhullen, doordat ze sociaal vaak uitermate handig zijn.


Al eerder nepnieuws geproduceerd

Klopt mijn verklaring?  Even zoeken op internet levert in ieder geval voor één van de twee bevestiging op. Van Mersbergen blijkt een sensationeel, maar nogal misleidend artikel geproduceerd te hebben op basis van een oud BBC-artikel. Hij heeft dat nepnieuws verkocht als opzienbarend nieuws aan het AD en een reeks andere kranten.

De titel van mijn bron luidt: Zo maakt het AD non- en nepnieuws rond Anne Franks brieven (hier). Het is geschreven door Bart F.M. Droog. Ik citeer:

"Om een onverklaarbare reden misbruikte de Nederlandse journalist Sander van Mersbergen het BBC-verhaal om er een sensationeel artikel uit te brouwen, waarin hij suggereert opzienbarend nieuws te brengen. Dat werkte, want eerst het AD en enkele dagen later ook andere kranten, trapten in zijn bedrog en schotelden hun lezers Van Mersbergens non- en nepnieuws voor."

Dit ondersteunt dus mijn veronderstelling. In ieder geval één van beide auteurs maakt zich eerder ook al schuldig aan onjuistheden en onwaarheden. Ook toen focuste hij kennelijk op een maximaal effect bij zijn publiek en vond hij feitelijke juistheid een onbenullig iets. Ook toen koos hij voor een 'mooi' verhaal en niet voor een feitelijk kloppend verhaal. 


De techniek van de Grote Leugen hanteren

Tenslotte is er nog een interessant punt. De journalisten bestempelen het simpele model van Privacy First als 'borrelpraat'. Degenen die hier echter in werkelijkheid borrelpraat zitten te produceren, zijn zij. Je doet zelf iets dat niet door de beugel kan, maar je gaat heel hard roepen dat iemand anders doet, wat jij op dat moment aan het doen bent. De dief roept heel hard: 'Hou de dief!'

Dit is een bekend verschijnsel bij mensen die hoog scoren op de zooifactor. Bij alfa's (men of words). Het volledig omkeren van de werkelijkheid.

Hitler noemde deze communicatie-techniek: 'de grote leugen'. Als je slim was, loog je zo groot, dat niemand meer kon geloven, dat je loog. Je moest nooit klein liegen. Als je liegt, moet je de werkelijkheid volledig op zijn kop zetten. Uiteraard beschuldigde Hitler de Joden van die techniek, maar in werkelijkheid hanteerden de nazi's deze techniek vaak zelf.

Dat de techniek van de Grote Leugen ook hier gehanteerd werd, is verdere steun voor de gegeven verklaring. Dit artikel is kennelijk geproduceerd door in ieder geval een iemand die hoog scoort op de zooifactor.