Corona-virus: wat gaat er mis in de VS?

Laatst bijgewerkt: 3-5-2020 om 0.11


Als je wilt weten, hoe productie van zooi gaat, levert de bestrijding van het corona-virus in de VS een goed voorbeeld op.


Een positief voorbeeld

Laat ik eerst een voorbeeld geven van Nederlandse bodem over, hoe het ook kan kan en hoe het in beginsel goed kan. Toen de Nederlandse supermarkten van de overheid te horen kregen, dat er een groot probleem was met het corona-virus en dat het gevaar voor doorgeven van het virus zoveel mogelijk beperkt moest worden, ging het opeens heel snel.

In korte tijd maakte men afspraken over hoe het winkelen verder moest. Winkelwagentjes werden verplicht om al te wilde klanten af te remmen en het aantal klanten dat op een bepaald moment in de winkel was, te beperken. Wagentjes werden opeens voortdurend gedesinfecteerd, althans men deed dat op zijn manier zo goed mogelijk. Bij de AH bij mij in het dorp verscheen opeens een hele wasstraat voor winkelwagentjes. In de winkels kwamen looproutes. Met plakband op de vloer werd aangegeven dat je afstand moest houden van de andere klanten. De medewerkers kregen vestjes aan, met het verzoek anderhalve meter afstand te houden. Geld als betaalmiddel werd tegengegaan, men wilde bij voorkeur een pinbetaling. En dan liefst contactloos. Bij de kassa's kwamen grote doorzichtige kunststofschermen om de medewerker te beschermen. En zo ging het door.

In korte tijd werden een groot aantal maatregelen doorgevoerd om de verspreiding van het virus tegen te gaan. Natuurlijk is het niet zo, dat iedere maatregel automatisch echt effectief is. Ik zie nu bijvoorbeeld bij de plaatselijke Jumbo soms rijen mensen voor de kassa staan, terwijl je vroeger altijd onmiddellijk kon afrekenen. Maar in totaliteit wisten de Nederlandse supermarkten in korte tijd een groot aantal maatregelen door te voeren om de verspreiding in te perken.

De supermarkten verloren zich dus niet in wilde bespiegelingen en boos gekakel. Nee, in korte tijd namen ze een groot aantal doelgerichte maatregelen om de dreiging te beteugelen. Het waren als het ware wonderen van rationeel handelen. Er werd nagedacht en vervolgens ging men over tot gerichte actie.


Wat gaat er mis in Amerika volgens de critici van Trump?

Laten we nu kijken naar de VS. Wat gaat daar bij de bestrijding van het virus mis? Je bent geneigd te zeggen: bijna alles, maar dat is een antwoord waar we niet echt mee op schieten. Mijn eerste bron op dit punt is een citaat dat Seth Meyers gebruikte in zijn tv-programma over het corona-virus en Trump (hier, op ongeveer 3.00).

Eerst deed Trump wekenlang niets, volgens hem was er geen virus of was het niet gevaarlijk. En toen het virus er eenmaal duidelijk wel was, ging Trump af op zijn 'intuïtie'. Meyers citeert op dit punt een arts die onder andere Obama adviseerde. Deze arts omschreef het eerste punt als: de rookmelder in je huis gaat af, maar eerst ga je niets doen, pas als het huis afgebrand is, ga je de brandweer bellen. Het tweede punt omschreef hij als: 'Piloten kun je vertellen wat er gebeurt als een bemanning beslissing neemt op basis van intuïtie in plaats van wat hun instrumenten hun vertellen.'

John Oliver beschrijft het zooimechanisme in zijn tv-presentatie misschien nog duidelijker (hier). Hij laat eerst zien dat de mensen die tegen de beperkende maatregelen protesteren vaak geen flauw idee hebben, waar ze het precies over hebben. Ze geloven dat het virus een 'hoax' is om president Trump te beschadigen. Ze denken dat het om een soort griepje gaat. Ze geloven dat het virus door grote bedrijven geconstrueerd is om geld aan te verdienen (in de clip op ongeveer 2.00).

Het probleem ontstaat volgens Oliver doordat veel mensen allerhande onzin geloven en overweldigd worden met misleidende informatie. Volgens een Gallup-poll gelooft 40% van de Amerikanen dat het virus niet dodelijk is dan de griep.

Olliver laat vervolgens de tele-evangelist en 'private jet farmer' Kenneth Copeland zien en horen (op 3.36). Copeland maakt met veel misbaar duidelijk dat hij schijt heeft aan dat hele rottige virus en dat hij het beveelt om nu weg te gaan. Iets dat uiteraard niet erg effectief is, maar doordat Copeland er min of meer bij spuugt en blaast, wel een ideale kans voor het virus om zich verder te verspreiden. Oliver besteedt vervolgens aandacht aan het geloof dat 5G-netwerken het virus zouden verspreiden (op 4.59).

Waar komen die verhalen en geruchten vandaan? Oliver noemt als bron de rechtse media in de VS. Zo vertelde Rush Limbaugh, de presentator van een conservatief praatprogramma via de radio, op 11 maart -- een moment dat de epidemie al stevig op weg was -- zijn luisteraars dat het virus een gewoon verkoudheidsvirus was. Het heette volgens hem COVID-19, omdat er al 18 andere (soortgelijke) coronavirussen zouden zijn. (Iets dat niet klopt, de '19' in de naam staat voor het jaar van ontdekking: 2019.)

Oliver laat vervolgens zien, dat de conservatieve tv-zender Fox-news het aantal doden ten gevolge van het virus systematisch voorstelde als onbetekenend vergeleken met de jaarlijkse griep.

Vervolgens komt Trump in beeld. Trump pikt uit de tv-uitzendingen die hij volgt, fragmenten op en gebruikt die daarna zelf opnieuw. Hij gaat dus niet af op adviseurs die er verstand van hebben en er rationeel over praten, nee, hij vertelt zijn publiek wat ze al gehoord hebben via Fox-news. Oliver geeft als concreet voorbeeld de slogan 'the cure is worse than the disease' die gebruikt werd als argument om de beperkende maatregelen in te trekken en de economie te herstarten. Die slogan werd eerst op Fox-news gebruikt in een uitzending en even daarna door Trump, die er vervolgens niet genoeg van leek te kunnen krijgen. Steeds werd die slogan weer herhaald.

Een volgend item in de show van Oliver gaat over chloroquine. Een anti-malariamiddel dat een remedie zou vormen tegen het corona-virus. Fox-news verzon op dit punt een heel onderzoek, compleet met een Harvard-wetenschapper die bij Harvard niet als zodanig bekend was. Volgens Fox-news was het wetenschappelijk aangetoond: het middel was 100% effectief. Dit zou zijn gebleken in een 'random controlled trial'. In werkelijkheid -- dat wist Oliver toen nog niet -- is het middel vrijwel zeker niet effectief tegen corona. Het gevolg van het item op Fox-news was dat Trump even later chloroquine (hij verhaspelde de naam) probeerde aan te bevelen als oplossing voor het corona-probleem. Het resultaat was dat patiënten die het wel nodig hadden voor andere klachten, het opeens niet meer konden krijgen, omdat veel mensen dachten dat chloroquine moest werken.

Ook Brian Stelter op CNN.com (hier) denkt te zien dat Trump het virus meer ziet als iets dat als politiek verkoopargument gebruikt moet worden, dan als iets dat werkelijk bestreden moet worden.

Laat ik de voorgaande punten van kritiek proberen samen te vatten:
- niets doen met betrekking tot het virus, omdat het zogenaamd onschadelijk zou zijn;
- als men zich realiseert, dat het virus een probleem vormt, niet rationeel handelen, maar afgaan op zijn 'intuïtie';
- slecht geïnformeerd zijn;
- vreemde veronderstellingen over het virus geloven;
- misleidende informatie 'heerlijk' vinden en klakkeloos geloven;
- emotioneel reageren op de dreiging van het virus en dat als de juiste reactie zien;
- je toehoorders voeren met vooroordelen, die ze graag willen geloven;
- berichten verzinnen en vervolgens presenteren als waar;
- in confrontatie met het virus niet overgaan tot rationele bestrijding, maar door blijven gaan met het rondstrooien van pr-praatjes over zichzelf.
Dit zijn dus enkele punten die critici van Trump aanvoeren. 


Wat vindt de Trump-aanhang van het gevoerde beleid?

De basis van zooiproductie is die merkwaardige hiërarchisch-emotionele koppeling tussen de volgelingen/gelovigen en de strongman. De koppeling die de basis vormt voor wat Bob Altemeyer de 'lethal union' noemde. De onkritische gelovigen zijn bereid alles te geloven dat hun redder, hun zaligmaker, hun Grote Leider hun vertelt. Terwijl de Grote Leider maar één alles overheersend doel heeft: zijn volgelingen/gelovigen volgzaam en onderworpen te houden, door ze te vertellen wat ze graag willen horen en geloven.

De basis van zooiproductie is dus niet de toevallige strongman of de toevallige tv-zender. De basis van zooiproductie zijn de vooringenomen, bevooroordeelde geesten die hun bewuste denken nooit ontwikkeld hebben (of dat uitgeschakeld hebben) en volledig of vrijwel volledig denken via het automatisch werkende emotionele systeem. De grote vraag is dus: hoe zien de Amerikanen in doorsnee het optreden van Trump?

De wekelijkse Gallup-peiling staat hier. Op 22-3 stemde 49% van de ondervraagden in met het beleid van Trump en 45% keurde het af. Op dat moment dacht een meerderheid van de Amerikanen, die een oordeel hadden, dat Trump het prima deed. Enige tijd later zakte dat percentage iets, maar ook toen bleef een groot deel van de Amerikanen achter Trump staan. Het probleem is dus niet Trump, maar dat grote deel van de bevolking dat hem steunt.

Wanneer je afgaat op de drie commentaar leverende journalisten, ben je geneigd te denken dat Trump het probleem is. In werkelijkheid is het probleem: dat grote deel van de Amerikaanse bevolking dat hem -- ongeacht wat hij werkelijk doet -- blijft steunen. Trump is als het ware vervangbaar door een andere strongman die al in de coulissen zijn kans staat af te wachten. Het echte probleem is deze grote groep Amerikanen.


Een persoonlijkheidsprobleem of een denkprobleem?

De kenmerken van deze groep weten we. Ze zijn extreem bevooroordeeld, dat betekent ook dat ze autoritaristisch en sociaal-dominant zijn. (Bevooroordeelde mensen zijn of autoritaristisch, of sociaal-dominant, of beide tegelijk.) Het autoritarisme betekent dat ze veiligheid (en vermoedelijk ook: brood en spelen) zoeken in de groep van de Grote Leider. In ruil daarvoor willen ze hem blindelings gehoorzamen. De sociale-dominantie betekent dat ze een alles overheersende drive hebben om sociaal hogerop te komen. Ze focussen op status.

Vervolgens kunnen we een stap verder gaan. Hoog scoren op bevooroordeeldheid staat ook voor een bepaalde manier van denken. Het staat voor denken via het automatisch werkende emotionele systeem. Het borrelpraat-systeem. Eigenlijk mag je het dus geen 'denken' noemen. Deze mensen leuteren, babbelen en kletsen. Ze zijn nooit gedwongen geweest hun rationele denken te ontwikkelen en beheersen die vaardigheid daardoor niet of amper. Het echte probleem is deze grote groep -- in vooroordelen denkende -- Amerikanen.

Wat betekent dat? Dat betekent dat dit probleem met het denken bij een groot deel van de Amerikaanse bevolking het echte probleem is. Ook al zou dit virus er niet zijn, dan krijg je vervolgens toch weer op andere gebieden soortgelijke problemen. Men kan als het ware niet langer rationeel reageren op de problemen die de natuur ons toewerpt. Er is een fundamenteel probleem met de manier waarop men informatie verwerkt.

Het idee van Bill Gates om zo snel mogelijk op grote schaal een vaccin tegen het virus beschikbaar te hebben, lijkt misschien wel mooi, maar zal dit probleem -- het corrupte denken  -- niet oplossen.

Ik zie het als een probleem met het denken, maar de auteurs van The Authoritarian Personality zagen het vroeger (rond 1950) als een persoonlijkheidsprobleem. Mensen hadden door hun erfelijkheid, opvoeding en ervaring een bepaalde foute karakterstructuur ontwikkeld. Wanneer je het echter omschrijft als een denkprobleem, is het -- in beginsel -- een probleem dat door oefening en training opgelost zou moeten kunnen worden. Of dat echt mogelijk is, weten we nog niet.