Vrouwelijke SS'ers: "Gewone vrouwen, die duivelse dingen deden"

 

Wie zijn de mensen die discrimineren? Op de nieuwssite van de BBC kom ik een artikel tegen over de vrouwelijke bewaaksters van concentratiekamp Ravensbrück (hier). De titel is: Nazi Ravensbrück camp: How ordinary women became SS torturers.

Het artikel wordt voorafgegaan door een zwart-wit foto: een stel jonge vrouwen, in uniform, die dicht bij elkaar vrolijk door de sneeuw lopen. Eén van hen loopt iets voor het stel uit met haar Duitse herder. De foto is gemaakt rond 1940.

Hoe werden deze vrouwen geworven? Het artikel begint met de tekst van een advertentie. "'Healthy, female workers between the ages of 20 and 40 wanted for a military site,' reads the job advertisement from a 1944 German newspaper. Good wages and free board, accommodation and clothing are promised."

Wie waren de vrouwen die in het kamp werk vonden? Het artikel meldt: "Many of the young women came from poorer families, left school early and had few career opportunities. A job at a concentration camp meant higher wages, comfortable accommodation and financial independence." En: "It was more attractive than working in a factory," says Dr Genest [de directeur van het kamp-museum]. Many had been indoctrinated early in Nazi youth groups and believed in Hitler's ideology. 'They felt they were supporting society by doing something against its enemies,' she said."

Het artikel eindigt met een foto van een stuk papier waarop de pasfoto's van jonge vrouwen zijn geplakt. Sommige knap, andere minder knap. Onder de foto's is steeds een naam en een plaats geschreven, als ik het goed zie. Die teksten zijn lastig leesbaar. Uit het bijschrift van de illustratie begrijp ik dat het om foto's van de voormalige bewaaksters gaat.

Waren dit inderdaad keurige jonge dames die gewoon op zoek waren naar een goede baan en daardoor toevallig bij de SS terecht kwamen of is er meer aan de hand? Halverwege het artikel schakelt de schrijver over naar de 98-jarige Selma van de Perre, die als Nederlandse Jodin en verzetsstrijdster gevangen zat in Ravensbrück. Hoe ziet Van de Perre deze mensen?

"Het waren verschrikkelijke mensen," zegt ze.  Ze is dus bepaald niet positief over deze keurige dames. Waarom waren deze mensen zo verschrikkelijk?

Ze zegt: "They liked it probably because it gave them power. It gave them lots of power over the prisoners. Some prisoners were very badly treated. Beaten."

Waren deze keurige jonge dames inderdaad zo agressief? De schrijver van het artikel, BBC-correspondent Damien McGuinness, meldt: "They [de gevangenen] were treated brutally by many of the female guards - beaten, tortured or murdered. The prisoners gave them nicknames, such as bloody Brygyda or revolver Anna."

Waren deze keurige jonge dames in werkelijkheid duivelse monsters? Van de Perre zegt hierover: "I think they were ordinary women doing diabolical things. I think it's possible with loads of people, even in England. I think that can happen anywhere. It can happen here if it's allowed."

Wat kunnen we leren uit dit verhaal?

Laten we eerst focussen op wat Van de Perre zegt. "They liked it probably because it gave them power. It gave them lots of power over the prisoners." Mensen die gefocust zijn op macht en het verkrijgen daarvan scoren hoog op sociale dominantie. Eén van de twee basis variabelen die bevooroordeeldheid/agressie aanstuurt.

Wat zegt Van de Perre daarna? "Some prisoners were very badly treated. Beaten." Dit waren dus vaak uiterst agressieve mensen. Mensen die hoog scoren op de maat daarvoor: bevooroordeeldheid.

Wat zegt Van de Perre nog meer? "I think they were ordinary women". Het waren 'gewone' vrouwen. Maar welke mensen willen uit alle macht 'gewoon' zijn? Dat zijn rechtse autoritaristen (RWA+). De mensen die we aanduiden als 'volgelingen/gelovigen'. Ze voelen zich pas veilig in een grote groep en willen ten koste van alles zo goed mogelijk in die groep passen.

Hebben we nog meer evidentie dat het in dit geval ging om volgelingen/gelovigen? Laten we eens terugkijken naar de eerste foto. Een clubje vrouwen, in uniform, die innig gearmd met hun honden door een sneeuwlandschap marcheren. Heel gezellig, vrolijk en keurig gekleed. En ook nog eens: uniform gekleed.

Het artikel bevat slechts enkele opmerkingen van Van de Perre. Maar in die paar opmerkingen komen alle drie variabelen terug waar het soortenmodel op gebouwd is. Wat zegt het soortenmodel?

De geneigdheid tot discriminatie en agressie meten we via bevooroordeeldheid. Bevooroordeeldheid wordt aangestuurd door twee variabelen: sociale dominantie (SDO) en rechts autoritarisme (RWA). Het eerste is het streven naar macht. Het tweede is het streven om veiligheid te zoeken in een machtige groep.

Wat betekent dat? De leden van de machtige groep willen macht en willen perfect in de groep passen. Verder zijn ze uitermate agressief en gewelddadig, zodra ze van hun leiders de kans krijgen.

Wat is er volgens Van de Perre nodig om deze gewone, keurige mensen te veranderen in duivelse monsters? Wat is er nodig om hun agressie naar buiten te laten spuiten? Ze zegt:

"I think it's possible with loads of people, even in England. I think that can happen anywhere. It can happen here if it's allowed." 

Vertaald: "Ik denk dat het mogelijk is met heel veel mensen, zelfs in Engeland. Ik denk dat het overal kan gebeuren. Het kan hier gebeuren, als het wordt toegestaan."

Conclusie? Aan de ene kant zie je dat Van de Perre kennelijk scherp heeft waargenomen. Aan de andere kant zie je dat haar waarnemingen bevestigen, wat we via het soortenmodel al dachten te weten.