In een eerdere post (https://stopdiscriminatie.blogspot.com/2024/03/3-waarom-eten-mensen-ongezond-ligt-het.html) stelde ik de vraag: "Waarom eten mensen ongezond?" Ik veronderstelde dat dat onder andere ook iets te maken moest hebben met de 'persoonlijkheid' van de mensen.
Ik vind die laatste term een wat vaag woord, maar de ene mens is inderdaad de andere niet. Die verschillen tussen mensen in gedrag en karakter kunnen we soms meten en dat geeft een indicatie van hun persoonlijkheid.
Ik dacht in het geval van gezond/ongezond eten aan de variabele die centraal staat in deze blog over discriminatie: bevooroordeeldheid. Bevooroordeeldheid komt in twee smaken. Ik dacht dat het vooral om de smaak 'rechts autoritarisme' moest gaan. Iets dat we kunnen meten met de RWA-schaal (Right Wing Authoritariansm-schaal) van wijlen Bob Altemeyer.
Wat is 'rechts autoritarisme' precies? Altemeyer heeft zich veel moeite gegeven dat begrip inhoudelijk af te bakenen. Hij schrijft daar in zijn boek The Authoritarians (2006) over op pagina 9:
"Psychologically these followers have personalities featuring:
1) a high degree of submission to the established, legitimate authorities in their society;
2) high levels of aggression in the name of their authorities; and
3) a high level of conventionalism."
Hoe moet je dat samenvatten? Dit zijn uiterst onderworpen, uiterst agressieve mensen, die het liefst volledig verdwijnen in hun groep van soortgelijken.
Wat voor mensen? Ogenschijnlijk keurige, aardige, sociale mensen. Maar in werkelijkheid: op bloed beluste monsters. Dit zijn 'the dogs of war'. Dit zijn de vechthonden van de strongman, ongedurig trekkend aan hun riem. Klaar om onheil, chaos en vernietiging te zaaien. Dit zijn de soldaten van de strongman. Deze mensen vormen aan de ene kant zijn voetvolk, de basis van zijn macht en zijn leger. Maar deze mensen vormen ook zijn inner circle, zijn élite.
Verder dacht ik in dit verband een tweede variabele te zien: het omgaan met problemen. Je hebt mensen die ieder mogelijk probleem zelf bij de kop pakken en je hebt mensen die bij ieder mogelijk probleem luidkeels gaan klagen en de hulp van hun sociale omgeving eisen.
In het Engels heet dat 'coping ability' en je kunt het meten met een vragenlijst als bijvoorbeeld 'neuroticisme' (een schaal van de ABV) maar dan omgekeerd. De mensen die laag scoren op neuroticisme zijn de grote doehetzelvers op het gebied van probleem oplossen. Deze koele kikkers formuleren het probleem, bestuderen het, verzamelen informatie en houden vol tot het probleem eindelijk echt is opgelost. De neurotici (de mensen die hoog scoren) gaan daarentegen luidkeels klagen. En hopen vervolgens dat hun sociale omgeving het probleem zal oplossen.
Bestaat het voetvolk van de strongman uit zulke erkende probleemoplossers? Dat lijkt uiterst onwaarschijnlijk. Het voetvolk (de volgelingen/gelovigen) verwacht dat de strongman op bovennatuurlijke wijze al hun problemen zal oplossen. Iets dat in de praktijk natuurlijk niet echt gaat gebeuren, integendeel.
Ik verwachtte dat die twee variabelen een rol zouden moeten spelen, zodra je zelf je eten moet kiezen uit een groot aanbod van gezond eten en veel lekker, maar ongezond eten. Wat doe je dan? Kies je voor lekker nu of voor gezondheid later? Kies je op de korte termijn of focus je op de lange termijn?
Je verwacht dus dat de persoonlijkheid van mensen met overgewicht een belangrijke rol moet spelen. Maar het vreemde is, dat je dat nooit in rapporten en artikelen terug ziet komen. Ik sloot die post daarom zo af:
"En dat is een punt dat je in de rapporten en artikelen hierover bij mijn weten nooit terug ziet komen. Men legt tot nu toe vrijwel nooit een verband met de persoonlijkheid van mensen die ongezond eten, terwijl die duidelijk wel een belangrijke rol lijkt te spelen."
Klopt mijn veronderstelling dat mensen de persoonlijkheid van dikkerds niet wil zien als belangrijke factor?
Op maandag, 4 maart 2024 kwam ik in de Trouw (op pagina 3) een stuk tegen over hetzelfde onderwerp. De titel: 'De strijd tegen overgewicht kun je niet aan de markt overlaten'. Dat verhaal had ik amper gelezen of ik kom op dinsdag, 5 maart 2024, in de Volkskrant op pagina 10 een vrijwel soortgelijk artikel tegen. De titel: Nederlanders hebben steeds vaker overgewicht, want (ongezond) eten is overal.
Dat leek me een beetje veel toeval. Ogenschijnlijk was de aanleiding voor beide artikelen het CBS dat cijfers over het toegenomen overgewicht op maandag publiceerde. Maar beter lezen leerde dat beide artikelen zijn ingestoken door het Partnerschap Overgewicht Nederland (PON) dat volgens een van de twee artikelen een organisatie is 'die de overheid adviseert over obesitas'.
Wat is het PON? "Het PON heeft als missie een Nederland zonder overgewicht en obesitas", aldus haar website. Dat klinkt goed!
Wat is eigenlijk het verschil tussen overgewicht en obesitas? Met dat laatste woord blijkt 'ernstig overgewicht' bedoeld te worden. Het klinkt een beetje alsof deze blog zou heten: Stop Disciriminatie en Ernstige Discriminatie! Als je discriminatie stopt, stop je volgens mij ook ernstige discriminatie.
Maar gelukkig heeft het PON ook een 'visie'. En wel deze:
"De visie van PON is het streven naar het verbeteren van de aanpak van overgewicht en obesitas, waaronder een stevige verbinding tussen het sociale en medische domein; het verbeteren van de gezondheid, kwaliteit van leven en verhogen van maatschappelijke participatie van personen met overgewicht en obesitas. De vier vormen van preventie (universeel, selectief, geïndiceerd en zorggerelateerd) zijn hierbij noodzakelijke randvoorwaarden."
Bij het stoppen van discriminatie zie ik persoonlijk nog wel wat problemen, maar het PON lijkt al een heel uitgewerkt plan te hebben op welke manier het probleem van overgewicht volledig en voorgoed opgelost kan worden.
Laten we eens kijken. De aanpak van overgewicht en obesitas moet verbeterd worden, althans daar zegt het PON naar te streven. Mijn buurman is te dik, daar moet ik dus nodig wat aan doen. Maar dat is nog niet alles. Het sociale en het medische domein moet stevig verbonden worden! Het wat? Wat moet ik me daarbij precies voorstellen?
De gezondheid moet verbeterd worden. Men bedoelt vermoedelijk: van mensen met overgewicht. De kwaliteit van het leven moet verbeterd worden. Je zou denken: van alle Nederlanders, maar vermoedelijk is PON er alleen voor de echte dikkerds onder ons. De niet-dikkerds hebben gewoon het nakijken. Die moeten niet zo zeuren. Ik begin bijna mijn buurman te benijden.
Dan komt er een interessant stukje visie. De 'maatschappelijke participatie' van de dikkerds moet worden verbeterd. Wat bedoelt men? Ik denk: ze moeten dus meer uitgaan, ze moeten zich in het straatbeeld nadrukkelijker manifesteren en ze moeten vooral hun mond vaker en nadrukkelijker opentrekken. Kortom, het PON heeft een hele agenda klaar met punten, die men wil realiseren.
Laten we nu naar de cijfers van het CBS kijken. Allereerst valt me op dat het in Trouw vermeldde niet klopt. Men stelt dat het percentage met obesitas (gedefinieerd via het BMI) verdrievoudigd is. In werkelijkheid liep het op van 5,4 procent naar 15,6 procent. Het is bijna verdrievoudigd.
Dan is er iets vreemds met die cijfers. Nederland scoort als een van de laagste landen in Europa. Er zijn een paar landen die nog lager scoren, maar dat zou ook kunnen komen doordat men daar zijn statistieken niet helemaal perfect op orde heeft. Hoe je het ook draait of keert: vrijwel geen enkel land in Europa heeft in verhouding zo weinig mensen met overgewicht als wij!
Maar het wordt nog gekker. In mijn eerdere post vermeldde ik dat al. Bepaalde landen en gebieden in de wereld hebben veel dikke mensen, maar Europa juist niet. En vervolgens behoren wij in dat Europa dus tot een van de drie landen met de minste dikkerds. Met andere woorden: vrijwel geen enkel land ter wereld heeft zo weinig dikkerds als Nederland. Een uitkomst die het PON kennelijk liever niet hoort.
Dat slaat in feite de grond onder beide artikelen behoorlijk weg. Niet dat obesitas geen probleem zou zijn voor sommige mensen. Maar vergeleken met andere landen eten de mensen in doorsnee vrijwel nergens zo matig als in Nederland!
Wat moeten we doen om het overgewicht nog drastischer terug te dringen?
Volgens het Trouw-artikel is de belangrijkste oorzaak: de ongezonde omgeving waar Nederlanders dag in dag uit in verkeren. Supermarkten bieden vooral ongezond eten aan, alcohol koppelen we aan gezelligheid, en er wordt volop fastfood aangeboden en verkocht. Dan is er ook nog al die tv-reclame voor chips en hamburgers.
Welk mensbeeld heeft men? Dit:
"Het is sowieso al ontzettend moeilijk om je gedrag aan te passen, maar de maatschappelijke context maakt het bijna onmogelijk. We zijn feitelijk de hele dag bezig om ongezonde verleidingen te weerstaan. Daarom zou de overheid veel harder moeten ingrijpen."
Belangrijk meer dan 80 procent van alle Nederlanders heeft geen overgewicht en kan alle verleidingen tot nu toe dus kennelijk prima weerstaan. Maar om de dikkers die al dat lekkers niet kunnen weerstaan, te redden van een wisse dood, moet de overheid de supermarkten gaan voorschrijven, wat die nog mogen aanbieden aan gezond eten. Alle fastfood moet verboden worden, evenals alle alcohol. TV-reclame voor snoep en fastfood is natuurlijk ook fout en moet ook verboden worden. Een aantal mensen in Nederland is te dik en nu moet de overheid haar verantwoordelijkheid nemen en alle Nederlanders voorschrijven, wat ze nog mogen eten.
In Europa is een vernietigende oorlog aan de gang, waar de NATO en Nederland ook tot over hun oren bij betrokken zijn, die tot nu toe uiterst slecht voor de NATO en ons verloopt, omdat er vrijwel geen leger meer is en ook geen munitie. Het toeslagenschandaal ligt net achter ons en is nog lang niet opgelost. Het luchtalarm is ondertussen ook afgeschaft, want dat was ook maar onnodig duur. Kortom, de overheid maakt er een gigantische puinzooi van, maar dat verhindert het PON niet met in haar kielzog beide kranten, om enthousiast te pleiten voor meer overheidsingrijpen.
Op een bepaald punt hebben we een lichtend voorbeeld. Hoogleraren die ter zake kundig waren, stelden in de tijd toen ik ging studeren (rond 1970) openlijk dat het drugsbeleid van de overheid net zo werkte als de beruchte drooglegging in Amerika. Men schiep een probleem, waar het eerst niet was. Inmiddels zijn we 50 jaar verder en is dat probleem alleen maar belangrijk groter geworden. Het is een soort verdienmodel voor overheidsinstanties geworden, die de burger moet onderhouden en bekostigen. Maar voor het PON en deze kranten is dat allemaal niet voldoende. De chaos mag nog best wat groter!
Wat valt me op in beide verhalen? Die arme, domme burger kan er zelf absoluut niets aan doen. Het is een willoos slachtoffer van het militair-industrieel complex, de markt, de economie, de supermarkten en de reclame. Hier ligt een taak voor de overheid! Het PON heeft al een heel stappenplan klaar. Verbieden al die rotzooi!
Het Volkskrant-verhaal begint zelfs met een pertinente onwaarheid:
"Er is geen bewijs dat de mensen die vandaag de dag met overgewicht kampen over minder zelfdiscipline beschikken dan de mensen die begin jaren tachtig nog op gewicht waren."
Maar als er nu bijna driemaal zoveel dikkerds zijn als toen, dan moet er toch iets drastisch veranderd zijn? In de voorstelling van het PON wordt er nu als het ware driemaal zoveel zoet en vet eten aangeboden als toen. Maar dat klopt natuurlijk niet, want in 1980 kon je ook al overal snacks kopen en ook toen hadden mensen al behoorlijk wat te besteden.
Er blijft dus maar één mogelijkheid over. Een mogelijkheid waar het PON beslist niet aan wil. De mensen hebben in die ruim 40 jaar, in doorsnee, een stuk minder zelfbeheersing gekregen!
Dat klopt precies met wat ik in deze blog al vele malen heb betoogd. De mate van bevooroordeeldheid neemt steeds verder toe. Mensen worden steeds meer alfa (bevooroordeeld) en steeds minder bèta (onbevooroordeeld). Men gaat steeds meer denken vanuit de onderbuik (systeem 1). Vanuit zijn wensen, gevoelens, geloof en ideeën in plaats van dat men probeert te denken vanuit de harde feiten (systeem 2).
Er zijn talloze tekenen die daar op wijzen. Die extreem verminderde zelfbeheersing als het om eten gaat, past daar perfect bij.
Verder is het is ook wat je op grond van het soortenmodel (de theorie) moet verwachten. In moderne samenlevingen (waar de voedselvoorziening gebaseerd is op landbouw en dergelijke) wordt de alfa-bètafactor (bevooroordeeldheid) geleidelijk aan steeds hoger. De klassen met de meeste status en macht, zijn het minst productief, maar het meest consumptief. Het gevolg is dat steeds meer mensen zo hoog mogelijk in de sociale pikorde proberen te komen.
Dat proces valt in de praktijk niet eenvoudig te stoppen. De geschiedenis leert dat dat proces uiteindelijk verwoestende en vernietigende gevolgen heeft. Een dergelijke samenleving (cultuur) vernietigt of uiteindelijk zichzelf of wordt vernietigd door een externe factor.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten