Laatst bijgewerkt: 6/4/2024 om 23.03
De uitspraak "Door gevaarlijke gekken omringd" is van W.F. Hermans. Hij gebruikte die uitspraak als titel voor een bundel van columns en andere stukken. (Niet ieder stuk in die bundel is even lezenswaardig, maar de stukken over het literaire wereldje dat hij goed kende, zijn dat wel.)
Zijn onderbouwing van die uitspraak was dat je in het verkeer soms situaties meemaakte, die je ernstig deden twijfelen aan de psychische gesteldheid van je mede weggebruikers. Ik formuleer het in mijn woorden.
De vorige post onderbouwt de bewering van Hermans met cijfers. Een groot deel van de bevolking lijkt het normaal te vinden om onder het autorijden, fietsen of lopen de telefoon nog even te gebruiken voor van alles en nog wat.
De jeugd lijkt daarbij in overgrote meerderheid geen enkel probleem meer te zien in dat soort gedragingen.
We zijn dus inderdaad letterlijk omringd door levensgevaarlijke idioten. Mensen waarvan het rijbewijs onmiddellijk zou moeten worden ingetrokken, als we verstandig waren. Mensen die beter nooit weer een fiets zouden kunnen aanraken.
Maar op grond van het besproken onderzoek weten we nu ook meer. Allereerst gaat het niet om iets dat specifiek te maken heeft met het verkeer, maar wel met de personen in kwestie. Het gaat om een persoonseigenschap.
Ten tweede lijkt duidelijk dat die persoonseigenschap te maken moet hebben met bevooroordeeldheid. Een kenmerk dat een centrale rol speelt bij discriminatie en agressie (en in deze blog al vaak aan de orde is geweest).
Wat betekent bevooroordeeldheid precies? Je zou het kunnen vertalen als wij-zij denken. Bevooroordeelde mensen zijn groepsmensen, die alleen hun sociale werkelijkheid zien. Die ten koste van alles lid van hun groep willen zijn en ten koste van alles in die groep zo hoog mogelijk proberen te komen.
Dat heeft gevolgen voor het cognitieve functioneren. In sociale situaties gebruiken we normaal vooral systeem 1, het automatisch werkende emotionele systeem. En niet systeem 2, het moeizame nadenken via de prefrontale cortex.
Bevooroordeelde mensen hanteren dus vrijwel voortdurend systeem 1 ('babbelen') en zijn vaak niet goed in systeem 2 denken (gericht nadenken).
De resultaten van het onderzoek naar telefoongebruik in het verkeer hebben dus belangrijk verder strekkende implicaties dan alleen het rijgedrag.
Ik denk ook, dat Hermans de sterke neiging naar irrationaliteit in de samenleving en in zijn omgeving waargenomen moet hebben. Hij koos de titel voor zijn bundel natuurlijk niet alleen op grond van wat hij zag als verkeersdeelnemer. Het was meer zo, dat hij op die manier zijn keuze op een eenvoudige manier kon verdedigen.
Al met al is het in de vorige blogpost besproken onderzoek naar het telefoongebruik in het verkeer een verdere aanwijzing dat de samenleving steeds hoger stijgt op de alfa-bètafactor. Men wordt steeds irrationeler, men wordt steeds bevooroordeelder. Of om het in politiek jargon te zeggen: men wordt steeds rechtser.
Maar laten we proberen het neutraal te formuleren. Mensen worden steeds simpeler van geest. Ze vallen steeds meer terug op hun emotionele systeem en krijgen steeds meer moeite met serieus nadenken.
Wat betekent dat? Dat voorspelt voor de toekomst weinig goeds. Dat wat mensen vooral tot mensen maakte, was dat ze beter dan alle andere bekende diersoorten, hun brein wisten in te schakelen. Nu dat vermogen steeds verder verloren gaat, wordt de mens steeds meer een normaal dom dier. Met alle kwalijke gevolgen, die dat heeft.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten