Lang leve het fascisme! Pardon, lang leve de woede

 

We hebben een klimaatprobleem. Dat probleem proberen we vooral op te lossen door wilde plannen te spuien over wat we in de toekomst allemaal voor geweldigs gaan doen. We vertonen dus een systeem 1 reactie in een situatie die toch echt vraagt om grondig en diep nadenken met daarna effectieve actie. Een situatie dus die opgelost moet worden via systeem 2 denken. Niet babbelen, maar doelgericht, zakelijk denken.

We hebben een uitstervingsprobleem. De biologische soorten sterven uit in een tempo waar je misselijk van wordt, als je snapt wat het betekent. Helaas begrijpen de meeste mensen die eenvoudige mededeling niet langer. Ze denken via systeem 1 (babbelen) en hebben nooit geleerd te denken via systeem 2.

Dan hebben we ook nog een ongelijkheidsprobleem. In Nederland valt dat voor de inkomens nog wel mee, zegt men. Als krantenbezorger verdien ik ongeveer 2 euro en 20 cent  (en dan neem ik het ruim) met een kleine anderhalf uur werken. Voor het geld hoef ik het gelukkig niet te doen, maar voor sommige van mijn collega's ligt dat anders. Als je dan ziet dat een of ander talking head uit de zorg maandelijks 15.000 opstrijkt en voor dat geld kans ziet een niet functionerend IC-structuur op te zetten, dan lijken de verschillen me toch wel behoorlijk groot.

Maar in Nederland zit het echte verschil in de verdeling van het bezit. Een kleine kliek bezit heel veel, de grote massa bezit amper iets.

De basis van die ongelijkheidsproblemen is weer dat systeem 1 denken. Naarmate een samenleving ongelijker is, denkt men meer via systeem 1. Tot de samenleving/cultuur ten onder gaat.

Dan zitten onze handjes ook nog eens steeds losser aan het lichaam. Opnieuw een teken dat men via systeem 1 denkt en nooit heeft leren denken via systeem 2.

Loop eens door een bos of ander stuk natuur. Het duurt niet lang voordat je het eerste stuk zwerfafval ziet liggen. Opnieuw een teken van uitbundig denken via systeem 1 en een onderontwikkeld systeem 2.

Dus, als je al deze waarnemingen samenvoegt, is het misschien helemaal niet zo verwonderlijk, dat we in de NRC van 30 december 2021 een stuk van een of andere roeptoeter kunnen aantreffen met de titel:  Woede als onmisbare morele motor.*

De schrijver van het stuk is: vrouw, blond en knap (ik baseer me op de begeleidende foto). Ik denk niet dat we daaruit moeten afleiden dat alle knappe blonde vrouwen leeghoofden zijn, maar sommige -- in de betekenis van minstens één -- onmiskenbaar wel.

De diepe emoties van Adolf Hitler als het woord 'Jood' op tafel kwam, zullen algemeen bekend zijn. De nazi's omarmden emotionaliteit en zagen rationaliteit als hun grote vijand. Op die manier kwamen ze tot een volstrekt irrationele moord op 6 miljoen 'Joden', die ze voor hun krijgsbedrijf eigenlijk heel hard nodig hadden. Ga maar na: slim, hard werkend en moedig. Gelukkig scoorde Hitler op die eerste eigenschap niet al te hoog en was hij zo 'slim' dat gigantische 'Rusland' binnen te vallen. Het begin van het einde.

Is woede inderdaad een morele motor? Als ik eerlijk ben, weet ik niet precies wat er met dat laatste precies wordt bedoeld. Wat is een 'morele motor'? Iets dat je drijft om moreel te handelen? En wat is dan precies 'moreel handelen'?

De nazi's zagen het uitmoorden van 6 miljoen Joden als een gigantische bijdrage aan het welzijn van de wereld. In hun optiek werden alle problemen in de gehele wereld veroorzaakt door 'Joden'. Als je die factor dus kon elimineren, bleef er daarna een volmaakte wereld over.

Die manier van denken is niet gebaseerd op harde feiten. Het is niet de manier waarop een systeem 2 denker denkt. Het is allemaal geleuter. Het is allemaal vooroordeel. Het is allemaal geloof. Het is allemaal gevaarlijke onzin.

Maar doordat een belangrijke minderheid van de Duitsers Hitler blindelings geloofde, kon die ramp zich voltrekken. Strikt genomen was dat lang niet het enige dat mis ging. In totaal vielen er zo'n 65 miljoen slachtoffers en lag aan het einde van de oorlog Duitsland bijna volledig in puin. Dat is wat door emoties geleid systeem 1 denken kan opleveren. Onvoorstelbare ellende en rotzooi.

Wat is het argument van de schrijfster, filosoof en journalist Fleur Jongepier, voor de stelling dat woede zou fungeren als motor voor fatsoenlijk handelen? Ze beweert het, ze gelooft het, ze verkondigt het en ze beroept zich op literatuur.

Het lijkt dus onmiskenbaar dat we hier te maken hebben met een druk aan de weg timmerende volgeling/gelovige. Een zogenaamde double high, iemand die hoog scoort op rechts autoritarisme (RWA) en ook hoog op sociale dominantie (SDO). Mensen die niets liever doen dan vooroordelen de wereld in te pompen om op die manier zelf sociaal te scoren. De koppeling met fascisme die ik dacht te zien, is dus bepaald niet uit de lucht gegrepen.

Ze beroept zich op de autoriteit van een boek dat ze gelezen zou hebben. Het laatste betwijfel ik, want het is bekend dat volgelingen/gelovigen niet echt actief lezen. Ze pikken wat fragmenten die voor hun idee goed klinken en gaan die vervolgens zelf enthousiast rondbazuinen. Wat die fragmenten precies betekenen, weten ze niet en dat interesseert ze ook geen snars. Ze zijn volledig gericht op het sociale effect dat hun woorden opleveren.

Goed, welk boek en van wie? De titel is: The Case for Rage. De auteur is: Myisha Cherry. Zoeken op Amazon.nl levert op dat de volledige titel luidt: The Case for Rage: Why Anger Is Essential to Anti-Racist Struggle. De beschrijving op Amazon.nl begint met deze vetgedrukte zin: "When it comes to injustice, especially racial injustice, rage isn't just an acceptable response-it's crucial in order to fuel the fight for change."

Ik ken die opvatting. Anti-racisme activisten geloven dat de woede die ze voelen, de basis vormt van hun strijd voor een rechtvaardiger samenleving. Maar anti-racisme activisten zijn, zodra je je wat verdiept in hun denken, ook onmiskenbaar fascistisch. Dat bevestigt dus ook weer mijn eerdere punt.

Klopt dat idee? Iemand die ooit naast Maarten Luther King in het vliegtuig zat, zei tegen hem: Jullie zoeken het in strijd voor een rechtvaardiger wereld, maar jullie investeren niet in jezelf. Met andere woorden: strijd is kostbaar, zorg eerst dat jezelf een goede positie krijgt. Dat je kennis verzamelt, dat je spaart, dat je je ontwikkelt.

Joden zijn vermoedelijk de meest vervolgde etnisch-religieuze groep ter wereld. Maar ze zoeken het normaal niet in strijd, maar in kennis. Het zijn ook de mensen met in verhouding de meeste Nobelprijzen voor harde vakken. Wie wil overleven in een harde wereld, maakt zichzelf onmisbaar door zijn kennis en vakmanschap.

Op discriminatie/agressie kun je dus op twee verschillende manieren reageren. Via systeem 1 met diep gevoelde woede. En via systeem 2. Nog tijdens de Tweede Wereldoorlog betaalden de Amerikaanse Joden enkele wetenschappers om te zoeken naar de oorzaken van de Holocaust. Dat onderzoek vormt de basis van deze blog.

Wie via systeem 1 denkt, wil macht. Maar zodra men die macht heeft, begint alles opnieuw. Een zwarte machthebber is niet beter dan een blanke. Een Joodse machthebber is niet beter dan een niet-Jood. Macht corrumpeert en absolute macht corrumpeert volledig. 

Kortom, het idee dat diep gevoelde woede tot iets moois zou leiden, is onzin.

Wat zeggen de lezers op Amazon over dit boek van Myisha Cherry. Er blijkt slechts één iemand geweest te zijn, die een beoordeling heeft uitgebracht. Die mevrouw zei: "Loved this book. Powerful book. I couldn’t put it down." Met andere woorden: er is geen enkele evidentie dat ze het echt gelezen heeft. In ieder geval is er kennelijk niets, maar dan ook helemaal niets van blijven hangen.

Wanneer je op Amazon verder gaat zoeken naar Myisha Cherry vind je een boek: The Moral Psychology of Anger. Door hoeveel mensen gelezen/beoordeeld? Door één! Dit gaat dus over 'morele psychologie'. De grote naam op dat gebied is Haidt. Iemand waarvan ik eerder al liet zien, dat het een warhoofdig denker is met onmiskenbare fascistische trekken. En van origine afkomstig uit de antropologie. Een studierichting die op dit punt ook nog in een kwade reuk staat/stond.

Is dit zorgwekkend? Mensen die fascistische stukjes schrijven in de NRC? Oordeel zelf.

 

 

 

 

 

* Hier: https://www.nrc.nl/nieuws/2021/12/29/woede-als-onmisbare-morele-motor-a4073665

De film 'Don't look up!' niet begrijpen is een systeem 1 reactie

 

De film Don't look up! vertelt het verhaal van twee astronomen die een grote komeet ontdekken die op ramkoers met de Aarde ligt. Maar niemand wil hun verhaal horen. En wanneer ze tenslotte wel min of meer gehoor krijgen, komt men niet tot effectieve actie. Dat is in het kort het simpele verhaal van deze film.

Eigenlijk is het dus een rampenfilm. De Aarde wordt bedreigd en vervolgens gaat het vreselijk mis. Maar de meeste rampenfilms tonen de ramp. Deze film toont vooral wat er aan de ramp vooraf gaat. En dat is niet echt leuk en opwekkend.

Waarom vinden de twee astronomen niet of nauwelijks gehoor? Wel, mensen zijn druk. Mensen willen goed nieuws, geen vreselijk nieuws. Mensen staan kortom in de evaluatieve modus (systeem 1) en kunnen niet overschakelen naar de rationele overlevingsmodus (systeem 2).

Wat vinden mensen van de film? Hier wordt het interessant. Film-journalisten vinden de film vaak  niks.*  Maar een klimaatwetenschapper vindt de film geweldig: het is precies zoals het gaat als je een naderende ramp ontdekt (hier: https://www.theguardian.com/commentisfree/2021/dec/29/climate-scientist-dont-look-up-madness).

Wat vind ik van de film? Inderdaad, het is precies zoals het in werkelijkheid gaat. Mensen zijn volledig van lotje getikt, snappen volledig niet wat hun boven het hoofd hangt. Kortom: we leven in een bezeten wereld en natuurwetenschappers weten het, maar het publiek kennelijk niet.

Wat de film dus beschrijft, is die merkwaardige response. Men krijgt feitelijke informatie over een naderende ramp, maar reageert via systeem 1. Het is niet leuk, we willen een ander kanaal. Wij willen lol, geen gezeik! Men is druk aan het borrelen en heeft geen zin in de naderende prairiebrand. Men slaagt er niet in systeem 2 te activeren.

Waarom vinden filmjournalisten de film vaak niks? Ze zien de film als film. Ze willen de film dus als film beoordelen volgens hun criteria daarvoor. Ze missen dus volledig de strekking van de film. Ze zien het als een product dat 'mooi' zou moeten zijn, maar het niet is. Maar de strekking van de film is natuurlijk slechts te laten zien, hoe het in werkelijkheid gaat. Op dat punt is de film helaas akelig realistisch.

Het interessante punt hier is dus dat wat de film beschrijft (reageren via systeem 1 op feitelijke informatie die negatief geladen is in plaats van systeem 2) ook precies de reden is waarom filmjournalisten de film niet begrijpen. Ze hanteren systeem 1 in plaats van op te schakelen naar systeem 2. Er is amper een betere demonstratie denkbaar van het fenomeen dat de film beschrijft dan dit.

 

 

 

-----

* Hier: https://www.theguardian.com/film/2021/dec/08/dont-look-up-review-slapstick-apocalypse-according-to-dicaprio-and-lawrence

* Hier: https://www.theguardian.com/film/2021/dec/12/dont-look-up-review-leonardo-dicaprio-jennifer-lawrence-meryl-streep-cate-blanchett-mark-rylance

* Hier: https://www.theguardian.com/film/2021/dec/27/look-away-why-star-studded-comet-satire-dont-look-up-is-a-disaster

 

Schrijven over de overbodige dood van een wappie

 

Op de site van de Volkskrant kom ik (30/12/2021) het bericht tegen dat Robin Fransman, boegbeeld van Herstel-NL, aan corona is overleden. De Volkskrant schrijft: "Fransman was bewust ongevaccineerd – hij dacht dat hij tot de minder kwetsbaren behoorde." Tja, waarom ook niet. We zijn allemaal sterfelijk, maar iedere motorrijder gelooft dat de ongevalsstatistieken niet voor hem gelden.

Goed, Fransman dacht en het virus (of de harde Natuur) had lak aan die 'prachtige' gedachte. Tja, zo gaan die dingen. De Natuur is bikkelhard en trekt zich geen sikkepit aan van al onze prachtige gedachten. Het zou anders moeten zijn, maar de Schepper trok zich op dit punt niets van onze opvattingen aan.

Met andere woorden: Robin Fransman was een wappie. In dit geval: een virus-wappie. Wat is een 'wappie'? Wel, we hebben dat prachtige liedje en dat beschrijft het vrij aardig, denk ik. Maar laat ik het formeler omschrijven. Met een 'wappie' bedoel ik een volgeling/gelovige. Dus iemand die hoog scoort op rechts autoritarisme. De persoonlijkheid-eigenschap die we het liefst met de RWA-schaal (Right Wing Authoritarianism scale) meten.

Strikt genomen, weet ik niet zeker hoe Fransman op die schaal scoorde. Maar we weten veel over de mensen die wel hoog op die schaal scoorden. Dus op basis daarvan lijkt het plausibel dat Fransman dat ook deed.

Afgaande op de rest van het artikel in de VK scoorde hij ook hoog op die andere kwalijke eigenschap, sociale dominantie en was het dus vermoedelijk een 'dubbel high'. Maar die zijn ook 'autoritaristisch' (volgeling/gelovige) en daar gaat het me in dit geval om.

In het kader van corona heb je aan beide kanten wappies. Je hebt dus wappies die zeker weten, dat je je niet moet laten inenten. En je hebt wappies, die heel zeker weten, dat je je wel moet laten inenten. Daar zit het verschil dus niet. Het punt is dat ze dat denken, omdat het de heersende opvatting in hun sociale groep is. Hun leider beweert het. Of zij willen leider zijn en zeggen het zelf.

Deze wappie had pech. Hij volgde zijn heilige geloof en moest dat met de dood bekopen. Zulke dingen gebeuren nu eenmaal. Dat hoort bij het leven. Wappies zijn vaak vreselijk aardige mensen, maar tja ..., ze geloven de meest vreemdsoortige zaken.

Mijn vader zat tijdens de oorlog in een knokploeg en speelde daarin een bescheiden rol. Aan de andere kant had je natuurlijk ook kennissen en vrienden die enthousiaste NSB'ers waren. Mijn vader omschreef die mensen als: niets mis mee, vreselijk aardige mensen, maar met een kronkel in de kop. In hun hoofd ging er ergens iets mis, waardoor ze de werkelijkheid niet zagen, zoals die was. Dat is wel een aardige omschrijving van een wappie, denk ik.

Maar wat me in dit geval opvalt, is niet het vreemde denken van de wappies. Maar de manier waarop er over de dood van deze wappie wordt geschreven.

Iemand gaat volstrekt onnodig dood, omdat hij zichzelf verheven ziet boven zo'n stom virus. Ik zou zeggen: heel menselijk misschien, maar ook behoorlijk stom. Geen recept dat navolging verdient. Dat iemand idioot handelt is één ding, maar als schrijver zou je dat toch niet volledig met de mantel van de liefde moeten proberen te bedekken. Er zijn immers heel veel levenden over en het zou mooi zijn, als die niet dezelfde stommiteit zouden uithalen.

Wel, voor de Volkskrant is dat -- althans op die manier gesteld -- een brug te ver. Het verhaal ademt erg de sfeer van: geweldige man. Misschien: een geloofsgenoot? Of niet?

Maar ook de NRC besteedt aan het verscheiden van de man aandacht (hier: https://www.nrc.nl/nieuws/2021/12/29/robin-fransman-initiatiefnemer-van-herstel-nl-overleden-aan-covid-19-a4073516). En dat verhaal is zo mogelijk nog ingekleder.

Ik denk dat je de feiten moet respecteren en dat je als journalist je hoogdravende meningen maar even voor je moet houden. De feiten spreken een duidelijke taal. Dit voorbeeld verdient geen navolging!

Wappies heb je tegenwoordig overal

 

Ik kom in de NRC (4/11/2021) een ingezonden brief tegen van een intensivist. Jij vroeg je af: wie is de schuld van de corona-epidemie in Nederland? Dat is natuurlijk een foute vraag, want er is niemand schuldig. Zo iets gebeurt en heeft niet een enkele oorzaak.

Maar deze brief laat volgens mij wel zien waar een groot deel van het probleem zit. In het denken van moderne mensen gaat vaak fundamenteel iets mis. En dat valt in deze brief ook te zien.

Ik laat de brief hier volgen. Ik ben zo vrij geweest de ondertekening in te korten tot de initialen.

 

---

We zijn overbelast

Sinds anderhalf jaar staat het werk in het ziekenhuis en op de intensive care in het teken van het coronavirus. In het voorjaar van 2020 hebben wij gezamenlijk enorme aantallen coronapatiënten kunnen helpen, tot wel het dubbele van de reguliere bezetting. Daar zijn we heel trots op. Het betekende een periode van heel hard werken, maar het betekende ook dat wij mensen zonder corona die onze zorg eveneens nodig hadden niet goed hebben kunnen helpen. Dat heeft ons veel pijn gedaan. Maar wij gingen door.

Inmiddels is de situatie helemaal anders. Alle zorgmedewerkers zijn moe en tot wel 20 procent van hen is om allerlei redenen niet meer inzetbaar. Er zijn veel (virale) luchtweginfecties, vooral bij longpatiënten. Er zijn negatieve gevolgen van uitgestelde zorg. Ten slotte is er minder begrip voor de overbelaste zorgmedewerkers.

Minister Hugo de Jonge (VWS, CDA) sprak over een verdubbeling van de zorgcapaciteit, maar ik vrees dat wij hem moeten teleurstellen. Zoveel zorg kunnen wij niet meer leveren. Wij stevenen af op een situatie waarin artsen de belangen van verschillende patiënten tegen elkaar moeten afwegen. Dat willen wij niet. Wij willen iedereen helpen die onze zorg nodig heeft. Dat kunnen wij niet meer waarmaken, niet in dit seizoen waarin het altijd relatief druk is in het ziekenhuis en ook daarbuiten.

N.F.
intensivist

---

Ogenschijnlijk een heel normale, aardige brief. Maar als je de brief actief en kritisch leest, zie je dat er iets mis gaat in het denken.

Als intensivist moet je zorg leveren op de IC. Dan komt de corona en gaan ze opeens twee keer zoveel zorg leveren als normaal. Dat is heel lief, maar kun je dat aan? Ben je daarvoor aangenomen? Nee, dus. Je kunt als mens nooit meer doen, dan je best. Beroerd, maar het is niet anders.

Door al die extra zorg zijn veel IC'ers weggevlucht of ziek geworden. Verder is de reguliere zorg niet geleverd. Met andere woorden: men heeft de hele zaak in de soep laten draaien toen het coronavirus zich aandiende. Men was helemaal de kluts kwijt.

Moet je daar trots op zijn? Het lijkt me eerder vrij dom.

 

Meer in het algemeen is het natuurlijk zo, dat je als arts of hulpverlener nooit meer zorg en hulp kunt leveren dan je op dat moment beschikbaar hebt. Misschien wordt er over 5 jaar een behandeling ontdekt, die het probleem in no time met amper kosten oplost. Maar als hulpverlener heb je daar niets aan. Je moet handelen met de middelen en mogelijkheden die je op dat moment hebt.

 

Met andere woorden: men geloofde kennelijk als we er maar heel hard tegenaan gaan, komt het wel goed. Als we maar heel hard willen, is ons de overwinning. Dat idee. Wel, het verloop van de Tweede Wereldoorlog zou toch geleerd moeten hebben, dat je er alleen met heel hard willen niet altijd komt. En dat rationeel nadenken toch echt onmisbaar is. Maar kennelijk is die kostbare les inmiddels weer aardig weggezakt.

Dat er inderdaad via systeem 1 gedacht is, kun je ook zien aan: "Daar zijn we heel trots op.", "Dat heeft ons veel pijn gedaan."

 

Het impliciete idee is kennelijk dat men iedere patiënt volmaakte zorg wil leveren. Een weinig realistisch idee. De werkelijkheid in ziekenhuizen is naar mijn ervaring belangrijk anders. Men denkt dus vanuit een volledig onrealistisch idee.

En natuurlijk kun je wel het aantal bedden verdubbelen, maar niet zo simpel de hoeveelheid IC'ers. Dus dat wilde plan van de minister zal ook niet lukken.

Iets niet zien, terwijl je het wel zou moeten zien

 

We hebben een tweede autootje. Om precies te zijn: een Mitsubishi Colt. De reden voor de Colt is dat de andere Mitsubishi wat erg veel benzine verbruikt. Bij de huidige benzineprijs een kostbare zaak.

De Colt is oerdegelijk en heeft juist daardoor een eigenschap waar je even aan moet wennen. De zijstijlen aan de voorkant zijn behoorlijk dik. Het hangt er een beetje vanaf, hoe de stoel van de bestuurder staat, maar het kan gebeuren bij een kruising dat er achter die stijl een fietser blijkt schuil te gaan. Een fietser dus, die je als bestuurder niet ziet.

Deze kwaal heeft een simpele oplossing. Even je hoofd bewegen. Even kijken of er iets achter die stijl verborgen zit. Maar in het begin weet je dit niet en kan het dus gebeuren, dat je een fietser van rechts niet ziet en dreigt overhoop te rijden.

Als bestuurder geeft dat je even klamme handen. Je had die fietser moeten zien, maar je zag hem niet.

Is er een woord voor dit euvel? Ik heb ernaar gezocht, maar kon het niet echt vinden.

Het fenomeen waar het me dus vandaag om gaat, is iets niet zien, terwijl je het wel zou moeten zien. Als je het wat algemener stelt, krijg je: informatie niet zien, terwijl je die wel zou moeten zien.

Op het moment zitten we nog in een corona-golf. De snelste manier om informatie te krijgen over hoe corona zicht ontwikkelt in ons land, is te kijken naar het aantal positieve tests. Dat is vrij simpel, dankzij het corona-dashboard dat de overheid online beschikbaar stelt (hier: https://coronadashboard.rijksoverheid.nl/landelijk/positief-geteste-mensen).

We zijn nu 27 december 2021. In de grafiek zie je, als je alles meetelt, dat dit de zesde golf is. De hoogte van de eerste golf klopt niet helemaal, omdat toen nog maar amper getest werd. Deze zesde golf bereikte -- kijkend naar het 7-daags gemiddelde -- haar hoogtepunt rond 28 november met afgerond een gemiddelde van ongeveer 22.500 positieve tests per dag.

Wanneer je nog wat lager scrolt, zie je daar een figuur die de laatste 7 dagen van dat moment vergelijkt met de 7 dagen daarvoor. Die twee periodes volgen elkaar wel op, maar zijn verder onafhankelijk. Wat je in de eerste periode vindt, zegt niet automatisch iets over de tweede periode. Verder gaat het steeds om 7 dagen. Dat is behoorlijk lang, je hebt dus geen last meer van dagfluctuaties.

In deze grafiek kon je eerder prachtig zien dat de stijging van het aantal besmettingen voortdurend verder terugliep. Het aantal besmettingen steeg nog wel, maar het steeg steeds minder snel. Voordat deze golf haar hoogtepunt bereikte, kon ik daardoor al voorspellen dat deze golf haar hoogtepunt naderde. Die voortdurende systematische afname van het aantal besmettingen kon geen toeval meer zijn.

Maar goed, dat was een voorspelling. En ik mailde die voorspelling rond naar wat bekenden, maar het blijft een voorspelling. Het zou dus kunnen zijn, dat de natuur opeens anders beslist. Je weet het strikt genomen nooit honderd procent zeker. In dit geval kreeg ik echter helemaal gelijk.

We kunnen nu nog zien in de huidige grafiek dat het aantal besmettingen op 1 december inderdaad terugliep.

Daarna werd deze laatste grafiek systematisch blauw. Het aantal besmettingen liep terug. Eerst ging het niet snel, maar tenslotte ging het steeds sneller.

Nu constateerde ik echter iets vreemds. De kranten en overige media bleven rapporteren hoe vreselijk en onheilspellend de epidemie zich ontwikkelde. De cijfers waren duidelijk, maar de media zagen het totaal anders. Ze wisten het volstrekt zeker: het was heel erg en het werd steeds erger.

Pas op 6 en 7 december kwam er verandering. Die verandering kwam doordat Ernst Kuipers aan de media meedeelde dat volgens hem de instroom van corona-patiënten in ziekenhuizen over de piek heen was. De media brachten dat nieuws in de trant van 'Ernst Kuipers zegt ...' (hier: https://nos.nl/artikel/2408462-instroom-van-coronapatienten-in-ziekenhuizen-over-piek-heen). Men keek dus nog steeds zelf niet naar de grafieken. En Kuipers zegde dat wel, maar andere deskundigen zegden dat nog niet en vonden het nog te vroeg. 

Met andere woorden: de media berichten zogenaamd over de corona-cijfers. Maar in werkelijkheid negeren ze de grafieken. Ze maken kennelijk een verhaaltje dat er soepel inglijdt bij het niet al te kritische publiek dat toch nooit de moeite neemt zelf iets te checken. Maar dat je zelf als journalist naar de cijfers zou kijken of naar de grafiek, dat bleek toch echt een brug te ver. Men vaart dus volledig blind op wat 'deskundigen' (of wat men als deskundig ziet) zeggen. Wat de grafiek ook zegt, de gemiddelde journalist ziet het niet en negeert het. Je zou het moeten zien als journalist, maar je ziet het niet. En dat geldt niet voor een enkele journalist, maar in feite voor de hele meute.

Dat ik in onze oude Mitsubishi op een kwade dag een fietser overhoop zou rijden, God verhoede het, valt misschien te begrijpen. We maken allemaal van tijd tot tijd fouten en soms hebben die vreselijke gevolgen. Maar dat een hele beroepsgroep collectief die naderende fietser niet ziet, dat kun je je als mens eigenlijk niet meer voorstellen. Wie de moeite neemt de berichten in de pers vanaf 1 december na te trekken, zal echter precies dat vinden. Het is er, het is er levensgroot, maar men ziet het niet. Men heeft ogen, maar men ziet het niet. Ergens in het brein gaat het mis. Ergens in het brein wordt de visuele informatie weggefilterd.

Onlangs zag ik de film Don't look up. Twee astronomen ontdekken een komeet. Dat is een moment van vreugde, maar die vreugde is van korte duur. De baan van de komeet blijkt de baan van de Aarde te kruisen en wel zodanig dat ze op hetzelfde moment op dezelfde plaats zijn. Een botsing is dus op handen en het moment valt nauwkeurig uit te rekenen. Groot alarm dus. Alleen hoe moet je die boodschap brengen? Of sterker nog: wie heeft er zin in zo'n akelige boodschap? Je wilt lekker tv-kijken, je wilt herkozen worden als president, er is de drukte van iedere dag. Vervolgens zijn er mensen die de naderende komeet willen ontginnen. Het ding bevat zoveel kostbare grondstoffen, het zou eeuwig zonde zijn om dat niet te doen. Mensen moeten de naderende komeet zien en stevig op de rem trappen. Maar ze zijn zo druk met van alles en nog wat, dat ze eigenlijk die hele komeet niet willen zien of niet op de rem willen trappen. De fietser nadert, maar we zien hem niet of we vergeten te remmen.

In mijn vorige blogpost had ik het over wat de auteurs van The Authoritarian Personality in feite hebben gevonden, zonder dat zichzelf te realiseren. Maar in feite is het probleem nog groter. Dat boek verscheen in 1950. Als je nu op Wikipedia gaat kijken, zie je dat we nog steeds niet weten, wat er toen precies gevonden is. Maar inmiddels zijn we meer dan 70 jaar verder! Ondertussen hebben hele collecties wetenschappers de tijd gehad om dat boek volledig te fileren. Als je dan na 70 jaar nog steeds geen stap verder bent, gaat er iets heel erg mis. Er is een fietser, die fietser zit wat verstopt achter heel veel wollige taal, maar verdorie. Na zeventig jaar zou je toch in staat moeten zijn die fietser te zien.

We zijn kennelijk heel erg druk met van alles en nog wat. We zijn zo druk, dat we ons helemaal niet meer druk maken over iets ingrijpends als de Holocaust. Dat was toen, dat was daar, dat was uniek. En we geloven graag, dat het nooit weer zal gebeuren. De zeldzame mensen die de kampen hebben overleefd, wisten wel beter: het kan zo weer gebeuren, het kan overal gebeuren. Maar voor de grote meute geldt: het is er, maar we zien het niet. Misschien moet je wel zeggen: we zien het liever niet.

Dan een volgend punt. Dit is kennelijk een heel algemeen verschijnsel. Er is iets dat we behoren te zien, maar we zien het niet. Dus je zou verwachten dat daar een naam voor is. Dat daar onderzoek naar gedaan wordt. Maar het verschijnsel heeft niets eens een naam. Voor ons idee bestaat het hele verschijnsel niet.

In werkelijkheid is het verschijnsel experimenteel aangetoond. Ash gaf zijn proefpersonen expliciete instructies om te rapporteren, wat ze zagen. Vervolgens deden 3 van de 4 proefpersonen dat soms niet. Drie van de vier zagen soms niet, wat ze wel moesten zien.

Voor het resultaat van Ash is een term: conformity-bias. Je conformeert je aan het standpunt van de groep. Maar door het zo te omschrijven, geef je er een positieve draai aan. Je volgt de groep. Maar dat is strikt genomen niet het probleem. Het probleem is dat je niet ziet, wat er voor je ogen zichtbaar is. Het probleem is niet dat je aardig gevonden wilt worden door de groep. Het probleem is dat je niet doet, wat je zou moeten doen.

Er is iets, en je ziet het niet. Als je gaat zoeken, is er voor dat verschijnsel niet echt een term. Kennelijk is het dus iets, dat we niet willen zien. Onze waarneming faalt volledig, maar wij vinden dat zo moeilijk, wij vinden dat zo akelig, het strijdt zo met ons geloof, dat we liever snel overgaan tot de orde van de dag. Het verschijnsel is er, maar we zien het niet.

 

 

 

 

 

 

Anti-semitisme, vreemdelingenhaat, politiek rechts en fascisme duiden we nu aan als 'bevooroordeeldheid'

'Discriminatie' is een vage term. Wat bedoel je er precies mee? Mensen en dieren discrimineren de hele tijd en moeten dat ook doen. Voor een rood licht moet je stoppen, bij een groen licht moet je doorrijden. Discrimineren (onderscheid maken) is dus een normale activiteit, waar normaal niets mis mee is.

Wat bedoelen we met 'stop discriminatie'? Simpel gezegd: stop met geweld. Kaïn sloeg Abel dood, want Abel was een succesvolle boer en Kaïn niet. Dat was een situatie die Kaïn woedend en jaloers maakte. Dus maakte hij Kaïn een kopje kleiner.

Zo beschrijft het Bijbelverhaal de nieuwe oplossing die de mensheid zo'n 12.000 jaar geleden vond voor het brandende probleem, dat men zich achtergesteld voelde. Sla de ander gewoon dood.

Als de mensen in die tijd verstandig waren geweest, hadden ze gewoon daarna Kaïn een kopje kleiner gemaakt en was het probleem niet verder gegroeid. Maar de mensen waren laks en geloofden het wel. Misschien vonden ze de oplossing van Kaïn ergens wel heel knap. Geen gezeik, gewoon erop los slaan.

Volgens het Bijbelverhaal richtte Kaïn daarna een stad op. Hij werd een belangrijk iemand met zijn eigen hofhouding. Het Kwaad kreeg volop de kans zich te verspreiden en te vermenigvuldigen.

Twaalf duizend jaar na het ontstaan van de irrationele geweld vertelt een halve gare volksmenner zijn volgelingen/gelovigen een 'prachtig' verhaal. Zij zijn geweldige mensen, maar de X deugen niet. De X zijn de bron van alle kwaad. Zijn verhaal leidt tot het uitmoorden van 6 miljoen X'en. Dat is de gekte, de craziness, die we in deze blog bestuderen.

Hoe werd die gekte genoemd? In de Bijbel heet het de zondeval. Dat was vermoedelijk zo'n 10.000 jaar na het ontstaan van het irrationele geweld.

Pas toen de situatie met het vermoorden van zo'n 6 miljoen Joden toch wel wat erg uit de hand begon te lopen (een 12.000 jaar na het ontstaan van de ellende) kreeg een klein aantal wetenschappers van de overgebleven Joden niet de opdracht een massavernietigingswapen te construeren om de foute nazi's voor eens en altijd het zwijgen op te leggen. Nee, ze kregen de opdracht om uit te zoeken, wat er precies mis was met de moordenaars. Misschien kon de wetenschap het probleem waar ze al duizenden jaren mee worstelden, oplossen.

De overgebleven Joden hadden een vreemd idee. Ze dachten, dat die enorme moordpartij misschien helemaal niet zo vreemd was. En misschien helemaal niet zo uniek. En dat het misschien zo weer kon gebeuren. En dat het misschien overal kon gebeuren. Ze dachten, dat het misschien een soort ziekte was in de hersenen van mensen die vrijwel overal voorkwam. Daarom kreeg een handjevol psychologen de opdracht uit te zoeken, wat er precies mis was met de moordenaars.

Welke term gebruikten die onderzoekers van het eerste uur* voor het probleem van het Kwaad? De heilsleer van de moordenaars heette 'fascisme'. Voor veel mensen was dat fascisme kennelijk onweerstaanbaar. Ze werden er door aangetrokken als door een magneet. De onderzoekers wilden daarom dat 'enthousiasme voor fascisme' vaststellen en kunnen meten. Ze noemden dat enthousiasme:  pre-fascisme, aanleg voor fascisme. Maar toen ze de (derde) vragenlijst voor het meten van de zieke persoonlijkheid klaar hadden, noemden ze die simpelweg de F-schaal. De 'F' stond voor fascisme.

Dat was echter al hun derde poging om fascisme te meten. Wat waren de eerste twee? Je wilt fascisme meten, maar hoe doe je dat? Dat is nog niet zo gemakkelijk. Eén ding leek echter duidelijk. Fascisten hebben de pest aan  Joden. Ze hebben geleerd dat Joden de bron zijn van alle kwaad. De eerste poging om iets te meten op dit gebied, begon daarom met het meten van anti-semitisme.

Die poging lukte boven verwachting goed. De vragenlijst die men geconstrueerd had, leverde een  betrouwbare score, kon men vaststellen. Alle vragen leverden soortgelijke uitkomsten op. Maar mat de vragenlijst inderdaad, zoals je op basis van de vragen zou verwachten, jodenhaat? De onderzoekers wilden graag een check, dat ze inderdaad maten, wat ze dachten te meten.

De onderzoekers dachten: jodenhaat is misschien een veel te beperkt begrip. De mensen die antisemitisch waren, toonden niet alleen afkeer van Joden, maar ook van vrijwel ieder andere minderheidsgroep. De onderzoekers maakten hun vragenlijst daarom breder, zodat ook de mening over andere minderheidsgroepen werd gevraagd. Opnieuw bleek dit prima te lukken. Alle vragen bleken soortgelijke uitkomsten te leveren en leverden daarmee samen een betrouwbare score.

Tegenwoordig noemen we zo'n lijst met vooroordelen in het Engels: generalized prejudice. Men haat alles dat vreemd is en afwijkt. In het Nederlands vertalen we dat als: bevooroordeeldheid. Het instemmen met een reeks populaire vooroordelen over minderheidsgroepen.

De onderzoekers van het eerste uur kozen echter een andere term voor deze uitgebreide vragenlijst. Ze noemden dit de Etnocentrisme-schaal. Deze term was bij andere psychologen niet echt bekend en dat leidde er mogelijk toe dat zij zich het grote belang van dit resultaat niet realiseerden. Deze onderzoekers waren er als eersten in geslaagd vreemdelingenhaat te meten. Afkeer voor alles dat niet tot de eigen groep behoort.

Maar is die vreemdelingenhaat (generalized prejudice) inderdaad hetzelfde als fascisme? Om meer zekerheid te krijgen op dit punt bedachten de onderzoekers een tweede vragenlijst: Political Economic Conservatism (de PEC-schaal). Wij zouden nu zeggen: men probeerde met deze lijst de voorkeur voor politiek rechts te meten. Maar is dat inderdaad hetzelfde als bevooroordeeldheid (etnocentrisme)?

De onderzoekers deden hun best, maar waren op psychometrisch gebied niet altijd even goed onderlegd. Ze vergaten daardoor rekening te houden met de onbetrouwbaarheid van hun vragenlijsten. Voor hetzelfde geld kan de score van iemand iets hoger of lager uitvallen. Wanneer je wel rekening houdt met die onbetrouwbaarheid  (via de formule voor 'correction for attenuation') vind je dat de PEC-schaal en de Etnocentrisme-schaal vrijwel perfect correleerden (een soortgelijk resultaat opleverden). Bevooroordeeldheid en politiek rechts, zoals gemeten met deze vragenlijsten, leverden vrijwel dezelfde resultaten op. Met andere woorden: de onderzoekers hadden tweemaal hetzelfde gemeten. Een aanwijzing dat ze inderdaad fascisme hadden weten te meten.

De onderzoekers hadden wee pogingen gedaan om fascisme te meten, maar dachten zelf niet echt geslaagd te zijn. Dus ondernamen ze een derde poging. Dit keer wilden ze geen vooroordelen jegens minderheidsgroepen meten en geen voorkeur voor politiek rechts. Nee, ze wilden rechtstreeks de persoonlijkheid checken. Ze dachten de punten te weten, waarop de persoonlijkheid van een fascist anders moest zijn. Dit leverde de eerder genoemde F-schaal op. Deze F-schaal bleek betrouwbaar, maar mat hij inderdaad fascisme?

Een eerste probleem met de F-schaal was dat de vragenlijst 9 sublijsten had. Maar de scores op die 9 sublijsten correleerden onderling maar matig. Het was dus niet zo dat iedere sublijst duidelijk dezelfde factor mat. Met andere woorden: die hele indeling in sublijsten leek niet te kloppen. Maar die indeling was juist gebaseerd op de 'theorie' die men bedacht had over hoe een fascist in elkaar zat. Met de theorie die men had, was dus kennelijk iets grondig mis.

Om ondanks dit probleem toch ondubbelzinnig aan te tonen dat de lijst fascisme mat, hadden de onderzoekers een tweede maat nodig, bedoeld om fascisme te meten, die hetzelfde zou opleveren. Die hoog zou correleren met deze maat. Wel, ze hadden de twee eerdere maten (PEC en Etnocentrisme).

Maar nu deed zich het eerdere probleem opnieuw voor. De onderzoekers vergaten te corrigeren voor de onbetrouwbaarheid van hun instrumenten. Ze zagen dus geen kans echt aan te tonen, dat ze inderdaad fascisme gemeten moesten hebben.

Aan de andere kant was duidelijk dat de drie vragenlijsten onderling wel duidelijk correleerden. Alle drie vragenlijsten leken enigszins dezelfde factor te meten. Je kon dus ook niet stellen dat hun onderzoek volledig geflopt was. Kennelijk hadden ze wel iets als fascisme gemeten, maar waren die metingen niet echt helemaal gelukt (onvoldoende betrouwbaar).

Hoe los je zo'n probleem op? In dit geval ging in ieder geval één van de onderzoekers stevig opscheppen over de geweldige kwaliteiten van de F-schaal. Alleen was dat verhaal natuurlijk gebaseerd op drijfzand. En het gevolg was dat het hele onderzoek in een kwade reuk kwam te staan. Veel geblaat, weinig wol. Dat idee.

Wanneer we echter wel rekening houden met de onbetrouwbaarheid van de verschillende vragenlijsten, vonden de onderzoekers in werkelijkheid driemaal dezelfde factor. Alle drie variabelen die bedoeld waren fascisme te meten, correleerden onderling hoog, mits men rekening hield met hun onbetrouwbaarheid. De onderzoekers hebben -- achteraf gezien -- driemaal op verschillende manieren 'fascisme' gemeten.

Wat is nu de beste benaming voor deze variabele? Anti-semitisme is duidelijk te beperkt. Politiek rechts is vaag, want iedereen kan daar iets anders onder verstaan. Fascisme is ook vaag, want iedere historicus heeft daar zijn eigen opvattingen over.

Het meest in aanmerking komt dan de term 'bevooroordeeldheid' (generalized prejudice).We meten deze eigenschap immers door een reeks vooroordelen voor te leggen. De standaard maat voor de neiging onterecht te discrimineren en ook de standaard maat om de neiging tot agressie te meten.

Maar 'bevooroordeeldheid' ligt moeilijk in de mond. Is de term die dr. Fauci hanteert, craziness (gekte), niet beter? 

Waar denken Amerikanen aan bij die term? Ik vroeg Wordhippo om de synoniemen. De volgende lijst leverde Wordhippo onder het kopje: The state of being mentally insane or mad.

 ------------
- insanity
- derangement
- psychosis
- psychopathy
- insaneness
- brainsickness
- unsoundness
- mental disorder
- mental illness
- madness
- lunacy
- mania
- dementia
- delirium
- neurosis
- frenzy
- dementedness
- aberration
- hysteria
- phobia
- unsoundness of mind
- distraction
- delusion
- rage
- deliration
- unbalance
- instability
- dotage
- schizophrenia
- depression
- hallucination
- unreasonableness
- irrationality
- disturbance
- inanity
- mental derangement
- mental unbalance
- personality disorder
- loss of reason
- senselessness
- deliriousness
- mental instability
- psychoneurosis
- crazedness
- neuroticism
- recklessness
- illusion
- toxicity
- psychological maladjustment
- psychological disorder
- mental disturbance
- maladjustment
- psychopathology
- paranoia
- delusions
- mental ill- health
- emotional disorder
- troubled mind
- disturbed mind
- loss of mind
- neurotic disorder
- unbalanced mind
- mental sickness
- emotional instability
- sick mind
- nervous disorder
- mental disease
- nervous breakdown
- dingbats
- meshugaas
- hydrophobia
- lycanthropy
- cynanthropy
- zoanthropy
- moon- madness
- wildness
- raving
- violence
- imbalance
- crazy
- psychiatric condition
- incoherence
- calenture
- Alzheimer's
- confusion
- disorientation
- temporary insanity
- temporary madness
- obsession
- fixation
- senile dementia
- Alzheimer's disease
- mental deterioration
- personality change
- mental decay
- softening of the brain
- neurasthenia
- problem
- complex
- idiosyncrasy
- crack- up
- affliction
- hang- up
- abnormality
- breakdown
- quirk
- compulsion
- inhibition
- deviation
- cognitive decline
------------

De lengte van de lijst suggereert dat het fenomeen in de Verenigde Staten veel voorkomt en zeer relevant wordt gevonden. Anders zou je niet zo'n groot aantal termen hebben. Maar de lijst suggereert ook, dat men niet goed weet, hoe men het verschijnsel precies moet labelen.

Ik denk dus dat het wel een soort gekte is, wel een probleem met het denken, maar dat je met een term als craziness (gekte) niets opschiet.

Wat 'bevooroordeeldheid' is, begrijpen we echter steeds beter. Als je iets gevraagd wordt, kun je antwoorden op grond van de harde feiten of je kunt antwoorden op grond van wat men graag wil horen. Mensen die het laatste doen, noemen we 'bevooroordeeld'. Ze zeggen niet hoe het werkelijk is, maar ze bevestigen onze vooroordelen.

Zo simpel is het dus.

Het mooie van 'bevooroordeeldheid' is dat we het prima kunnen meten. Dat we begrijpen, hoe het werkt.

---

* Bedoeld worden de auteurs van The Authoritarian Personality (1950).

Waar gaat deze blog over? A ''kill shot" voor dr. Fauci

 

Dit is een blog zonder leuke plaatjes en zonder leuke clips. En de teksten van deze blog zijn soms best lang. Waar gaat deze saaie blog over?

Natuurlijk, dat vertelt de titel. Het gaat over discriminatie, maar wat is dat precies? Of nog preciezer: hoe kunnen we de behoefte van mensen om te discrimineren en agressie te plegen, verminderen?

Maar hoe kun je dat visualiseren? Misschien zo. In deze CNN-clip (https://edition.cnn.com/videos/media/2021/12/21/fauci-trump-covid-19-booster-jesse-watters-john-berman-intv-newday-vpx.cnn/video/playlists/business-media/) heeft de presentator een interview met dr. Fauci. Een talkshow presentator heeft op Fox News opgeroepen hem een 'kill shot' te geven.

Hierna een plaatje van het beginsscherm van de clip.  Bij klikken op de link hierboven speelt CNN eerst een advertentieclip af.

 

 

 

Want vindt Fauci van die opmerking?  Dr. Fauci vindt het 'vreselijk'. Hij zegt ondermeer:

"I mean, what kind of craziness is there in society these days?"

 

Iets eerder in de clip (rond 8:00) komt naar voren dat oud-president Trump een boosterprik heeft gekregen. Een deel van het publiek jouwt hem daarna uit.

Fauci is blij dat oud-president Trump openlijk bekent gevaccineerd en geboosterd te zijn, maar toont zich verontwaardigd over het boe-geroep. Het laat de verdeeldheid in de samenleving op dit punt zien, terwijl men juist eendrachtig het virus zou moeten bestrijden.

Die 'craziness' is wat deze blog bestudeert. Die craziness is wat deze blog wil inperken en wil tegengaan.

Uiteindelijk kost die craziness belangrijk meer slachtoffers dan het coronavirus ooit zal kosten.

 

 

 

 

 

Wat is fascisme? De verwarde fascisme-expert

 

Laatst bijgewerkt op 20-12-2021 om 2.29 uur

 

De aanleiding voor deze blog is een artikel in de Volkskrant (18 december 2021) over fascisme. Het is een interview met de historicus en publicist Robin te Slaa. De titel luidt: Hoe het fascisme uitgroeide tot containerbegrip. In de online editie luidt de titel een beetje anders: Hoe zinvol en terecht is het om het fascisme overal bij te halen? (hier: https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/hoe-zinvol-en-terecht-is-het-om-het-fascisme-overal-bij-te-halen~b7e09f53/).

Het artikel begint zo: "In het huidige politieke klimaat wordt het fascisme er steeds vaker bijgehaald. Maar wat is fascisme? En wanneer is een historische vergelijking zinvol? NSB-kenner Robin te Slaa legt uit".

Ik verwacht dus in het interview uitleg te krijgen over wat de term 'fascisme' precies betekent. Helaas is die verwachting niet echt uitgekomen. Het totale artikel beslaat, inclusief de foto van de auteur, twee en een halve bladzij. Met grondig lezen ben je dus wel even bezig. Maar wat fascisme nu precies is volgens Te Slaa wordt me niet echt duidelijk.

Wat ik wel begrijp, is dat ik volgens het artikel Te Slaa moet zien als grote fascisme expert. Het artikel, geschreven door Haro Kraak, vermeldt:

"Maar wat is fascisme, weten mensen dat wel? (. . .) Historicus Robin te Slaa (52) is een van de grootste kenners van Nederland op dit gebied. Hij schreef in 2017 het handzame boek Wat is fascisme? Oorsprong en ideologie."

Maar in dit geval lijkt het te gaan om een verwarde expert. Een expert die het overzicht wat kwijt is, die door de bomen het bos niet meer ziet. Dat is niet slechts mijn mening. Het artikel vermeldt:

"'Rechts-populisme is niet hetzelfde als fascisme', schreef Te Slaa in 2018 in de Volkskrant als reactie op een column van historicus Dirk-Jan van Baar, waarin die opperde dat Baudet en Wilders fascisten waren. Deze aanduiding was 'weinig zinvol', volgens Te Slaa. 'Verscheidene fundamentele kenmerken van het fascisme worden daarmee zelfs volledig miskend.'"

De strekking van die reactie was dus dat Baudet en Wilders geen fascisten waren volgens Te Slaa. De lezers dachten hierna dus het standpunt van Te Slaa op dit punt wel te kennen. Helaas bleek dat een misrekening. Want Kraak vermeldt daarna:

"Het wekte, kortom, enige verbazing toen Te Slaa eind november een puntig briefje publiceerde in de Volkskrant. Hij schreef hoe NSB-Kamerleden in de jaren dertig niet schroomden om antidemocratische opvattingen te uiten en om 'collega-parlementariërs en bewindslieden op de meest onbehoorlijke wijze aan te vallen en dreigende taal uit te slaan naar iedereen die niet paste in hun ideaal van een toekomstige, gezuiverde volksgemeenschap'."

"Ook beleden de NSB'ers een ‘zorgvuldig gecultiveerde slachtofferrol: zij presenteerden zichzelf als onverschrokken vrijheidsstrijders die het opnamen tegen de terreur van de democratische staat' en daarbij duistere complottheorieën verkondigden. Te Slaa's conclusie: 'De analogie met het weerzinwekkende optreden van parlementsleden van Forum voor Democratie valt niet te loochenen.'"

Onze fascisme-expert kwam eerst tot de conclusie dat Baudet en het Forum voor Democratie niet fascistisch waren en kwam daarna tot de conclusie dat ze dat wel waren. Kennelijk varieert de invulling van het begrip 'fascisme' voor hem dus met de omstandigheden. Als het zo uitkomt, is iemand beslist niet fascistisch, maar als even later het omgekeerde beter uitkomt, is iemand toch wel fascistisch. Ach ja, waarom ook niet.

Je gebruikt de term 'fascistisch' dan in feite puur als scheldwoord. Als het jou zo uitkomt, is iemand vreselijk fascistisch. Als even later het omgekeerde beter uitkomt, is dezelfde persoon opeens niet meer fascistisch. In het ene geval bedoel je: hij is helemaal oké. In het andere geval bedoel je: hij is helemaal fout.

Met het interview kan ik verder niet veel. Ik kan er niet goed grip op krijgen. Te Slaa leutert lekker weg, maar leutert alle kanten op. Het is alsof hijzelf niet helemaal weet, waar hij het precies over heeft.

Het artikel waar ik in de vorige blogpost aandacht aan besteedde was een column van Martijn Katan. Hoe moet je die man karakteriseren? Je zou kunnen zeggen: hoogleraar, Jood, empirisch wetenschapper. Maar dat raakt niet de essentie van die man, althans niet voor mij. Het bijzondere van de man is dat hij volmaakt heldere columns schrijft, waar geen woord mis mee is. Columns ook die volledig de essentie van harde wetenschap tonen. Dat is tegenwoordig zeldzaam en bijzonder.

Als je dan dit interview met Te Slaa daarnaast legt, lijkt alles precies omgekeerd. Het babbelt maar weg, maar aan het gebabbel zit geen kop en geen staart.

Laat ik een gemene opmerking maken. Stel je bent een warrige denker, die er vrolijk op los babbelt en je krijgt dan te maken met iemand als Katan. Iemand die inhoudelijk goed is, terwijl jij niet eens begrijpt wat 'inhoud' precies betekent. Zou je, als je de kans kreeg en als je omgeving dat goedkeurde, zo'n man niet graag een kopje kleiner willen maken? Zo'n etter, die inhoudelijk aan seconden genoeg heeft om de vloer met je aan te vegen? Zou die wens niet ergens diep in je hart zetelen? Zorgvuldig verborgen, maar klaar om naar buiten te springen, zodra de omstandigheden zich voordoen?

Als ik een warrige denker was, zou ik mensen als Katan graag vermoorden, vrees ik. Gelukkig ben ik dat niet, maar na al die jaren als 'foute' man overleefd te hebben, denk ik wel enigszins te weten hoe mijn tegenstanders geneigd zijn te denken. Van Joden weten we, dat het in doorsnee uitermate scherpe denkers zijn. Maar dan moet je dus verwachten dat warrige denkers iets zullen voelen als intense haat voor alles dat ze zien als 'Joods'.

Terug naar het interview met Te Slaa. Wat is er mis met Baudet? Die tweets getuigen van 'een ernstig gebrek aan empathisch vermogen', vindt Te Slaa. Dat lijkt me een vreemd argument. Juist de nazi's waren de mensen die rationaliteit bestreden en emotionaliteit omarmden. Ze geloofden dat je kon zegevieren als je maar fanatiek genoeg wilde zegevieren. De geschiedenis heeft laten zien, hoe snel je op die manier je eigen graf kunt graven.

Dan is er een volgend punt dat me intrigeert. Waarom mag je zaken niet vergelijken met de Holocaust? Volgens Te Slaa omdat de verschillen zo 'fundamenteel' zijn.

Met andere woorden: de Holocaust was een uniek iets. Het was toen, het was vreselijk, maar het zal gelukkig nooit weer gebeuren. Van dat laatste ben ik niet zo zeker. Natuurlijk zal de Holocaust nooit exact op dezelfde manier opnieuw gebeuren. Maar genocides zijn helaas van alle tijden. En ook grootschalige genocides zijn in de loop van de menselijke historie niet echt bijzonder.

Het idee dat de Holocaust fundamenteel anders is dan alles wat mensen tot nu toe gedaan hebben, wil er bij mij niet in. In wezen is dat argument: is er wel een Holocaust geweest? Men reduceert de Holocaust tot een emotioneel negatief geladen woord, dat verder geen concrete betekenis meer heeft. De Holocaust verklaart men op die manier tot taboe, tot iets dat nooit echt heeft plaatsgevonden. Met andere woorden: in wezen bekent men zich als Holocaust-ontkenner.

Dan is er nog iets, dat me opvalt. Waarom werden de Joden (en anderen die in de ogen van de nazi's minderwaardige waren) massaal vermoord? Te Slaa denkt het antwoord te weten. Joden werden vermoord vanwege hun afkomst. Het waren nu eenmaal Joden.

Het rolt er zo uit. Hij denkt er niet bij na. Hij weet het zeker. Joden werden vermoord, omdat hun afkomst niet deugde. Omdat ze 'Jood' waren.

Hmm, laten we daar even over denken. Om te beginnen: wat is een 'Jood' dan precies? Wie bepaalt, wat wel en niet 'Jood' is? Meer wetenschappelijk geformuleerd: waar is de empirische definitie? Oh, die is er niet! Het begrip 'Jood' kan verwijzen naar een aanhanger van de Joodse religie en het kan verwijzen naar iemand die we zien als een lid van het Joodse volk, maar dat 'Jood' zou refereren aan een hard feit, wil er bij mij niet in.

Dan is er nog iets. Als de Joden vermoord werden, omdat ze 'Jood' waren, waarom werden die andere mensen dan ook vermoord. Dat waren toch duidelijk geen 'Joden'?

Kortom, de nazi-propaganda heeft kennelijk haar kwalijke werk gedaan en Te Slaa is onbekommerd in die zee van kwalijke vooroordelen meegegaan. Waarom zou je moeizaam nadenken als je er lekker op los kunt babbelen?

 

Wat zegt de harde wetenschap inmiddels over deze vraag? Waarom werden de 'Joden' vermoord? Waarom vermoordden de nazi's op grote schaal in hun ogen 'minderwaardige' mensen? Wel, dat weten we vrij precies. De 'minderwaardigheid' zat niet in de slachtoffers, maar in de hoofden van de daders. Met de persoonlijkheid van de nazi's was iets vergaand mis. Wat er mis was, kunnen we ondertussen probleemloos meten en we weten wat de belangrijkste bouwstenen voor het defect zijn.

Het defect is dat men bevooroordeeld denkt. Iets dat we meten door een reeks populaire vooroordelen voor te leggen. De maat heet daarom 'bevooroordeeldheid' (generalized prejudice). Een hoge score geeft aan dat men denkt in vooroordelen en sterk geneigd is tot discriminatie.

De twee belangrijkste bouwstenen van bevooroordeeldheid zijn 'rechts autoritarisme' en 'sociale dominantie'. Het eerste is dat men ten koste van alles lid van een machtige groep wil zijn. Men wil volgeling/gelovige van een machtig leider zijn. Het tweede houdt in dat men ten koste van alles de top van die machtige groep wil bereiken. Men wil zo hoog mogelijk in de groep komen en liefst zelf de Grote Leider worden. Het slechte nieuws is dat bevooroordeeldheid (en haar beide componenten) op grote schaal in alle moderne landbouw-samenlevingen voorkomt. En het nog slechtere nieuws is dat de mate van bevooroordeeld denken in samenlevingen steeds verder toeneemt. Uiteindelijk ontstaat steeds neer geweld, (burger)oorlog en genocide en stort de samenleving/cultuur in.

 

Is dat alles? Laat ik nog even doorgaan. Het interview vermeldt nog dit. Baudet kan volgens Te Slaa zelf niet bedenken:

"'hoezeer hij Holocaust-slachtoffers schoffeert om z’n politieke punt te maken.'"

Baudet zou Holocaust-slachtoffers beledigen om zijn politieke standpunt over het voetlicht te krijgen. Maar je zou denken dat die slachtoffers vrijwel allemaal echt dood zijn. Dus je moet vrezen dat ze die beledigingen niet meer zullen meekrijgen en niet meer zullen voelen.

Met andere woorden: je suggereert met zo'n argument dat de slachtoffers nog kunnen voelen. Dat ze niet helemaal dood zijn. Dat is een staaltje warrig denken, dat je vermoedelijk vooral bij volgelingen/gelovigen zult aantreffen. De mensen die de fascistische strongman in het zadel zullen hijsen, zodra ze de kans krijgen.

We zitten hier met een uiterst warrig verhaal over fascisme. Waarom moet het zo warrig? Is dat alleen het verwarde denken waar deze historicus aan lijdt of is het doel in werkelijkheid de term 'fascisme' leeg en onbruikbaar te maken? Krijgt deze 'fascisme-expert' misschien stiekem een warm gevoel als de strongman zijn volgelingen/gelovigen oproept tot actie?

Twee manieren van praten/denken: systeem 1 en systeem 2. Slechts één van die twee levert harde wetenschap op

 

In de NRC van dit weekend (18 december 2021) lees ik een aardige column van  Martijn Katan. De titel is: De zachte wurggreep van een cadeautje.

Een paar scholieren vragen Katan om advies. Een brouwerij heeft ze gevraagd onderzoek te doen naar de vraag of het verantwoord is alcoholvrije pils aan te bieden aan jongeren. Wetenschappelijk gezien een nogal onmogelijke vraagstelling, denk ik. Want hoe meet je een vaag begrip als 'verantwoord zijn'?

Katan ziet die onderzoeksvraag kennelijk ook niet zo zitten, maar ziet wel een andere interessante vraag. Hij schrijft: "Ik stelde de jongelui een andere onderzoeksvraag voor: wat voor effect op de uitkomst heeft het, als onderzoek gebeurt in opdracht van een bedrijf?"

Hij vervolgt: "Een tijd lang hoorde ik niets. Toen kreeg ik een mail van de opdrachtgever tevens eigenaar van de brouwerij. Hij legde uit dat de leerlingen op zoek waren naar een onderwerp, ze kwamen toevallig bij hem terecht en hij had een vraag over alcoholvrij bier waar hij ze bij kon begeleiden."

En schrijft dan: "Het klonk allemaal vrij onschuldig. Maar intussen is het nog steeds zo dat opdrachtonderzoek te vaak gunstig uitpakt voor de opdrachtgever."

Wetenschappers, artsen en natuurlijk ook andere mensen, laten zich beïnvloeden door hun opdrachtgever. Ze zijn gevoelig voor cadeautjes, geld en andere leuke dingen. Dat strijdt met het basis idee van empirische wetenschap: onderzoek moet objectief zijn. Het oude Nederlandse gezegde luidt: wiens brood men eet, diens woord men preekt. Zo is het maar net.

Een lastige factor daarbij is dat mensen zich doorgaans niet realiseren, hoe subtiel die beïnvloeding werkt. Katan stipt dat punt in zijn column aan, een eenvoudig cadeautje kan al de verkeerde toon zetten. 

Misschien heb je wel een grondige kennis van de gedragsanalyse nodig om het mechanisme enigszins te kunnen doorzien. En dan is het nog niet simpel.

Die sociale beïnvloeding werkt namelijk via twee verschillende systemen. Aan de ene kant gaat het om operationeel gedrag. Dus gedrag dat we doen om iets te krijgen, in dit geval dus iets krijgen op of via sociaal gebied.  De baby krijst, omdat hij melk wil.

Aan de andere kant gaat het tegelijkertijd ook om respondent gedrag. Ons automatisch werkende emotionele systeem leert automatisch nieuwe gevoelens te koppelen door dat wat men om zich heen hoort.

Maar als het basis principe waar is (wiens brood men eet, diens woord men preekt), en je denkt door, dan hebben we een uiterst vergaand principe bij de kop. We hebben dan de basis van subjectief denken gelokaliseerd. Mensen zeggen, wat hun opdrachtgever, hun superieur, hun publiek graag wil horen. Ze leveren het woord dat de verzameling volgelingen/gelovigen graag wil horen.

Dat is echter kennelijk niet altijd het geval. Want we kunnen als mensen ook serieus wetenschappelijk onderzoek doen. Namelijk dan, als we die sociale beloningsfactor op een of andere manier op nul weten te houden. Met andere woorden: als die beloningsfactor niet nul is, is het geen serieuze wetenschap meer.

Kennelijk hanteren we dus als mensen twee totaal verschillende systemen van praten/denken. 1. We produceren het verhaal dat onze sociale omgeving graag wil horen. 2. We produceren het verhaal dat onze sociale omgeving misschien niet 'mooi' vindt, maar dat wel klopt met de harde feiten. Met het oordeel van de harde Natuur.

Het is daarbij niet alleen zo dat er twee soorten denken/praten en dus wetenschap bestaan. Het is ook zo, dat we als mensen niet in staat zijn tot die tweede manier van denken/praten als de eerste manier geactiveerd is. Beide manieren van denken zijn niet compatibel (verenigbaar) met elkaar. De eerste manier krijgt of neemt prioriteit als je ze tegelijk probeert te doen. Je probeert feitelijk te denken, maar de emoties vertroebelen je blik.

Kortom, een mooie column over een principe dat grote implicaties heeft voor ons denken.

Maar als dit zo'n basaal punt is, zou je verwachten dat dat punt terug moet komen in onze metingen. En dat doet het dus ook, want we hebben het hier natuurlijk over de variabele 'bevooroordeeldheid' (prejudice, ook wel: generalized prejudice).

Bevooroordeeldheid meet immers je neiging om met populaire vooroordelen in te stemmen, terwijl de feitelijke basis voor die vooroordelen ontbreekt. Je kletst dapper mee met de borrelpraat van de buurman. Dat idee.

Maar als bevooroordeeldheid de variabele is, die het onderscheid maakt, ligt de zaak dus belangrijk anders dan Katan denkt. Dan gaat het dus niet om het cadeautje dat iemand wel of niet krijgt, maar om het wel of niet accepteren van het cadeautje. Het is niet het cadeau dat het verschil maakt, maar de persoonlijkheid van de onderzoeker.

De goede wetenschapper heeft lak aan het cadeautje. Hij wil weten, hoe het zit. Hoe het werkt. Maar de slechte onderzoeker probeert de opdrachtgever stroop om de mond te smeren, om op die manier zelf hoger in de sociale pikorde te komen.

Het gaat dus niet om het cadeautje maar om het wel of niet accepteren van het cadeautje. Dus om de mate van bevooroordeeldheid van de onderzoeker. Laat de onderzoeker zijn oren hangen naar dat wat het plebs graag wil horen of is hij volledig gericht op het ontraadselen van die gigantische schepping. En erkent hij alleen God of de Natuur als absolute autoriteit voor de juistheid van zijn uitspraken.

Ik denk dus dat niet het cadeautje het verschil maakt, maar de persoonlijkheid van de onderzoeker. En dat we dat simpel kunnen meten via bevooroordeeldheid (generalized prejudice).

De variabele die de onderzoekers van The Authoritarian Personality driemaal operationaliseerden en maten, zonder dat ze zichzelf de uitkomst goed realiseerden. Namelijk dat ze driemaal hetzelfde hadden gemeten op verschillende manieren. Men had driemaal 'fascisme' geoperationaliseerd.

Hun eerste poging was een maat voor antisemitisme. Dat lukte, die vragenlijst werd vervolgens uitgebreid tot -- wat we nu zouden noemen -- generalized prejudice (bevooroordeeldheid). De tweede poging was de PEC-schaal. Deze schaal was bedoeld om politiek economisch conservatisme te meten. De derde vragenlijst was de F-schaal om fascisme als persoonlijkheidseigenschap te meten. Men had het daarom ook wel over 'pré-fascisme': de aanleg voor fascisme.

Bevooroordeeldheid is kennelijk de factor die onze manier van denken en praten bepaalt. Praten we op basis van populaire vooroordelen of praten we de zakelijke  en harde taal van de (empirische) wetenschap. De taal die ook technici, timmerlui, bouwvakkers en boeren voor hun werk hanteren.