Laatst bijgewerkt: 12-5-2023 om 3:07
Wat is 'rechts' precies? Wat bedoel je daar precies mee? Ik herinner me dat ik die vraag ooit stelde aan mijn toenmalige vriend, die het begrip gehanteerd had als een term die iedereen natuurlijk wel kende en begreep.
Ik was toen iets van 15 jaar oud. De uitleg die mijn vriend gaf, vond ik vervolgens niet geheel overtuigend, hoewel die ook niet helemaal fout was.
'Links' en 'rechts' zijn termen die mensen vaak vrij gemakkelijk gebruiken. Zij zijn 'rechts' en de foute mensen zijn 'links'. Of omgekeerd: zij zijn 'links' en de foute mensen zijn 'rechts'.
Maar op basis van welk kenmerk plak je precies dat label 'links' of het label 'rechts' op iemand, vroeg ik me af. Is het alleen een term die we hanteren om het verschil met de tegenpartij aan te geven of is de term ook daadwerkelijk gebaseerd op een waarneembaar onderscheid?
Als ik me goed herinner, legde mijn vriend uit dat het onderscheid terug gaat op de tijd rond de Franse revolutie. De partijen die de koning steunden, zaten rechts van de voorzitter. De partijen die de heerschappij van de koning aanvochten, zaten links.
Daar zit wel iets in, maar die omschrijving stelt je nog steeds niet in staat om voor een specifieke persoon vast te stellen of die 'links' of 'rechts' is. Je kunt het kenmerk nog steeds niet meten.
Recent werd ik opnieuw met die vaagheid van deze begrippen geconfronteerd. Een stuk in de krant beschreef de problemen die de opvang van asielzoekers in de directe omgeving opleveren. Die problemen zijn niet bepaald gering en dat valt natuurlijk ook wel te verwachten. Mensen die zichzelf als 'links' beschouwden, bleken dat stuk 'te rechts' te vinden. Maar klopt dat wel?
Ben je inderdaad 'links' als jezelf denkt dat je 'links' bent, of kun je daar volledig naast zitten? En omgekeerd, ben je inderdaad 'rechts' als je van jezelf denkt, dat je 'rechts' bent, of kun je daar ook volledig naast zitten?
Waar ik aan denk, is de invloed van de twee verschillende denksystemen die mensen gebruiken. Stel je bent een typische systeem 1 denker. Je denkt via je emoties en je kiest onbewust je gedachten zo, dat die in je groep goed vallen.
In je sociale omgeving heb je opgepikt dat 'links' helemaal oké is. De norm in je groep is dus: 'links'. Daardoor ben je dus voor je eigen idee heel erg 'links'.
Maar stel nu, dat de sociale norm in je groep is, dat je 'rechts' moet zijn. Alleen dan ben je echt oké. Als systeem-1-denker geloof je nu oprecht dat je heel erg 'rechts' bent.
Bij systeem 1 denken bepaalt je groep dus of je 'links' of 'rechts' bent. Het label dat je jezelf opplakt, zegt helemaal niets over je persoon.
Wat weten we vanuit het empirische discriminatie-onderzoek? De grondleggers probeerden in The Authoritarian Personality op drie verschillende manieren 'fascisme' te meten. Bij die drie pogingen hielden ze geen rekening met de onbetrouwbaarheid van hun vragenlijsten, daardoor waren hun resultaten onduidelijk. Als je dat echter wel doet, blijken ze driemaal dezelfde variabele gemeten te hebben: bevooroordeeldheid. Wat we nu in het Engels zouden noemen: generalized (social) prejudice.
Het onderzoek dat daarna kwam, leverde tenslotte rechts autoritarisme (RWA) en sociale dominantie (SDO) op als de twee grote 'oorzaken' van bevooroordeeldheid. De maat voor geneigdheid tot discriminatie en agressie. De maat die het enthousiasme voor de strongman meet.
Bevooroordeeldheid (het instemmen met negatieve uitspraken over minderheidsgroepen) is dus de variabele waarmee we meten of iemand rechts is. En dus ook of iemand daadwerkelijk links is.
Maar is het inderdaad altijd nodig een lijst vooroordelen voor te leggen? Vermoedelijk niet, bevooroordeelde mensen denken totaal anders dan onbevooroordeelde geesten. Bevooroordeelde mensen volgen het groepsoordeel, onbevooroordeelde geesten denken zelf, klampen zich vast aan de harde feiten en trekken zich van het groepsoordeel niet al te veel aan.
Op basis van verbale uitingen en korte tekstfragmenten kun je dus al snel vaststellen, wat voor vlees je in de kuip hebt.
Dan is er nog meer. Bevooroordeelde geesten (systeem-1- denkers) geloven en weten zeker. Ze voelen als het ware de waarheid. Dat wil zeggen: hun waarheid. De harde werkelijkheid zien ze niet, of vinden ze niet relevant, want ze focussen op hun groep.
Als je dus een concrete beschrijving van de problemen rond asielzoekers te 'rechts' vindt, ben je dat vermoedelijk zelf.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten