Nederland herdenkt, maar liever niet al te concreet, want dan wordt het akelig

 

Laatst bijgewerkt: 12-5-2023 om 2:35

 

 

Het Dagblad van het Noorden geeft op 4 mei 2023 op de voorpagina onder de kop ''4 mei" de volgende introductie-tekst:

"Nederland herdenkt vandaag de slachtoffers van voorbije oorlogen. In toenemende mate zijn we bevreesd voor een nieuwe, zo blijkt uit onderzoek. Oorlog is ook iets om bang voor te zijn. Dat is de vaststelling bij alle verhalen die nu opnieuw of voor het eerst worden verteld."

Na en naast die tekst vier foto's met daarin de titels/onderwerpen van de vier verhalen die men brengt naar aanleiding van de dodenherdenking.

Het is 4 mei, de nationale dag van de dodenherdenking en dan open je de krant met zo'n tekst. Als je weet waarop je moet letten, lopen de rillingen je over de rug.

Wat is er mis met die tekst? Herdenken we de slachtoffers van alle voorbije oorlogen? Van heel veel oorlogen hebben we geen flauw benul. Of ze liggen veel te ver in het verleden, of ze speelden veraf. Als je je die oorlog niet eens kunt herinneren, hoe kun je je dan die slachtoffers van die onbekende oorlog herinneren? Nee, de dodenherdenking ging over de doden van de Tweede Wereldoorlog. En geloof me, dat waren er meer dan genoeg.

Ging het over alle doden van de Tweede Wereldoorlog? Nee, natuurlijk. Het ging over onze doden. En echt, dat zijn er al meer dan je je als gewoon mens nog kunt voorstellen.

Ik heb het inmiddels over 'doden', maar in de tekst staat 'slachtoffers'. Het aantal gewonden en het aantal ernstig getraumatiseerde mensen was veel groter dan het aantal doden. De mensen die soms voor het leven beschadigd en verminkt waren, waren natuurlijk slachtoffer. Maar ze waren niet dood.

De 'dodenherdenking' was echter specifiek gericht op onze doden van de Tweede Wereldoorlog. Waarom? Dat was niet bedoeld om aan te geven, dat al die gewonden en al die beschadigde en verminkte mensen er niet toe deden. Maar die mensen waren er in eerste instantie nog. De aandacht werd gefocust op de mensen, die gevallen waren, die er niet meer waren.

Waarom? Omdat de doden het eerste uit onze herinnering wegglippen en tegelijkertijd het meest overtuigend de ellende en het wezen van oorlog illustreren.

Neem dan die tweede zin. "In toenemende mate zijn we bevreesd voor een nieuwe [oorlog], zo blijkt uit onderzoek." Uit onderzoek blijkt? Uit welk onderzoek? We zijn steeds banger voor een nieuwe oorlog? Pardon, het is in Europa al oorlog. We hoeven niet langer bang te zijn voor het onweer, want het onweer is er al. Het enige wat ons nu nog rest, is het vege lijf redden.

De conclusie uit al die verhalen in de krant zou zijn: oorlog is iets om bang voor te zijn. Maar klopt die conclusie wel? Angst is een slechte raadgever. Angst maakt dat je wegkijkt, angst is een emotie die je verlamt.

Wie geen oorlog wil of de negatieve gevolgen van oorlog zo beperkt mogelijk wil houden, moet zijn verstand gebruiken.

Vergelijk het met auto rijden. Er kan altijd iets mis gaan. Maar met angst achter het stuur gaan zitten, helpt niet. Wat je moet doen, is de risico's opsporen en die vervolgens zo klein mogelijk maken. Daarvoor moet je je angst overboord gooien, maar je verstand in overdrive zetten.

Die korte tekst waarmee de krant opent, is dus op vrijwel ieder punt een aanfluiting. Als moderne Nederlanders zo denken, kun je er vergif op innemen dat de rottigheid nabij is. En dat klopt ook, want het is in Europa al oorlog.

 

Laten we rationeel naar de Tweede Wereldoorlog kijken. In die oorlog vielen naar schatting meer dan 65 miljoen doden (https://nl.wikipedia.org/wiki/Slachtoffers_in_de_Tweede_Wereldoorlog). Volgens Churchill was die oorlog een volstrekt onnodige oorlog. En hij was niet de enige die daar zo over dacht.

Die oorlog ontstond in feite doordat sommige landen het zochten in bewapening en strijd, terwijl andere landen geloofden dat ontwapening eeuwige vrede zou brengen. Een simpel recept voor een vernietigende oorlog.

Je buurman verzamelt zware knuppels en jij gooit demonstratief alle knuppels weg. Die buurman ziet dat en denkt dan, dat het weinig moeite zal kosten om de baas over je te spelen.

Als we onze doden willen herdenken, moeten we vooral het Nederlandse geloof in het gebroken geweertje van de jaren dertig herdenken. Onze doden zijn het vredesdividend van dat prachtige geloof, dat we toen koesterden.

Maar die simpele waarheid kon ik vandaag niet in het Dagblad ontdekken.

We herdenken op 4 mei enthousiast, maar liever niet al te concreet, want dan wordt het akelig. En daar houden we niet van.

We voelen dat oorlog iets vreselijks is, iets dat we nooit weer willen. We geven onze emoties ruim baan en kijken daardoor continu weg van de oorlog, die in alle heftigheid woedt. Een oorlog waar Nederland op alle mogelijke manieren bij betrokken is. Een oorlog waarvan de afloop Nederland diepgaand zal beïnvloeden.

Wie agressie, discriminatie en oorlog wil overleven, moet niet zijn emoties volgen, maar zijn verstand. Dat is in het kort wat het empirisch onderzoek ons leert.