Feitenvrij leven en rijden

 

In de vorige blogpost ging het er over dat feiten steeds minder belangrijk lijken te worden, althans in de opvatting van mensen.

De verklaring is simpel. In landbouw-samenlevingen, zoals de onze, heb je altijd twee tegenstrijdige culturen. De alfacultuur denkt in termen van macht en status en in termen van 'het juiste zeggen' . Dat zeggen, wat goed overkomt bij je publiek. In de alfacultuur gaat het om sociale waarheid. Wat vinden wij? Wat willen wij? Hoe denken wij?

Maar de alfacultuur moet ook gevoed en gedrenkt worden. Daarvoor heb je productieve mensen nodig die het gevecht aangaan met de harde natuur. Die noeste werkers kopen niets voor mooie gedachten en vergaande wensen. Die hebben te maken met akelige, lastige, weerbarstige feiten. En die feiten zijn voor hen God.

Naarmate de consumptieve cultuur groter wordt en de productie cultuur kleiner (qua aantal mensen dat er deel van uit maakt), worden opinies dus belangrijker en feiten minder belangrijk.

Maar valt dat ook cijfermatig aan te tonen?

In het Dagblad van het Noorden (19/12/2025, p. 9, editie Drenthe) een stuk over de opmars van drank en drugs achter het stuur. Het percentage mensen dat weleens met te veel alcohol op rijdt, steeg volgens onderzoek van 1,4 procent in 2017 naar 2,6 procent in 2024. In 6 jaar tijd bijna een verdubbeling!

Wat is het idee bij rijden met een borrel te veel op? Dat de harde werkelijkheid zich wel zal schikken naar jouw wensen. Dat die harde werkelijkheid er helemaal niet echt toe doet.

Feitenvrij leven en rijden, tot de dood ons inhaalt. 

De waarheid lijkt er steeds minder toe te doen

 

In de Volkskrant van vandaag (19/12/2025, hier: https://www.volkskrant.nl/binnenland/van-al-die-aanvallen-slaap-ik-geen-moment-slechter/) een groot interview met Johan Vollenbroek, de grote stifstof-bestrijder en de voorman van Mobilisation for the Environment (MOB). 

In het interview staat het volgende citaat. Als alles klopt, heeft Vollenbroek het dus letterlijk zo geformuleerd.

 "Wat ik wel griezelig vind, is dat mensen zich steeds minder aan de feiten gelegen laten liggen. Dat Lidewij de Vos van FvD roept: ‘We moeten het stikstofprobleem afschaffen’, waarna boeren op haar stemmen, dat is toch niet te geloven? Of minister van Landbouw Femke Wiersma, die mij tijdens een bijeenkomst het stijgende aantal zelfmoorden onder boeren verweet. Toen ik antwoordde dat uit CBS-cijfers het tegendeel bleek, begon ze maar snel over iets anders. Het geeft aan hoe er met feiten wordt omgesprongen en gemanipuleerd. De waarheid lijkt er steeds minder toe te doen."

Vollenbroek is niet de eerste, die opmerkt dat de waarheid er steeds minder toe lijkt te doen. Ik zou daar graag cijfermatige onderbouwing bij willen hebben, maar om een of andere reden wordt dat bij mijn weten tot nu toe nooit gemeten.

Maar een simpel ander voorbeeld. Ook bij Trumpisten lijkt het weinig relevant wat de feiten precies zijn en lijken vooral de opinies en kreten van Trump de Grote Waarheid. In Nederland zien we iets soortgelijk bij de radicaal rechtse partijen en vermoedelijk ook verder nog wel eens.

Wat betekent dat? Hoe komt dat?

Simpel gezegd het volgende. Uit het empirische onderzoek naar fascisme (strongmen) weten we dat alles draait om bevooroordeeldheid. Wat we vroeger 'fascisme' noemden, meten we als bevooroordeeldheid. Dingen zeker weten, dingen voor waar aannemen, zonder deugdelijke evidentie om aan te nemen dat die dingen echt waar zijn.

In een moderne landbouw-samenleving (als de onze) heb je dus altijd twee verschillende criteria voor waarheid. De mensen die hoog scoren op bevooroordeeldheid (de alfa-factor) geloven in sociale waarheid. Dat wat hun groep en hun leiders waarheid vinden, is de waarheid. Wat wij zien als waar, is de absolute waarheid! Dat idee.

De mensen die laag scoren op bevooroordeeldheid (dus laag op de alfa-factor) zien waarheid in feitelijke termen. Om waar te zijn, moet een uitspraak dan kloppen met de harde feiten. Een totaal ander soort waarheid dan sociale waarheid.

Naarmate een samenleving rijker wordt, worden de feiten minder relevant. Wat men vooral als relevant ziet, is wat men vindt en wil. Niet de feiten ziet men als waar, maar de eigen opinies. Naarmate de welvaart groeit, groeit dus ook de alfafactor. Mensen worden steeds meer alfa en minder bèta.

Immers, om in een rijke samenleving vooruit te komen, moet je vooral de sociaal juiste dingen zeggen. Of die dingen feitelijk kloppen of niet, doet er doorgaans niet toe. Het gaat er niet langer wat is, maar om wat we vinden of denken, dat zou moeten zijn.

Simpel gesteld: de natuur (de harde feiten) moet niet zo zeuren, maar doen wat wij vinden. Helaas trekt de natuur (de harde feiten) zich vaak weinig aan van onze prachtige meningen. Maar voordat wij dat door hebben, zijn we een hele tijd verder.

 

 

 

Stop Discriminatie, deel II

 

In 2014 ben ik gestart met het onderzoek naar discriminatie en later ook fascisme. In eerste instantie resulteerde dat in niets, behalve veel lezen en soms ook nuttige dingen vinden en ontdekken. In tweede instantie, enige tijd later, besloot ik de resultaten in blog-vorm bij te houden.

In 2024 was de blog tot een indrukwekkende lengte (qua tekst) gegroeid en had ik ook zeker een heel aantal nieuwe zaken weten te vinden, maar werd ook duidelijk dat er iets anders nodig was. Iets dat minder omvangrijk was en toch informatief en leesbaar. Denk aan een boekje, waar alles als het ware in staat en dat gemakkelijk leest.

Dat idee is aardig, maar minder simpel te realiseren, dan het misschien lijkt.

Tegelijkertijd merk ik ook dat je soms toch iets nodig hebt als die blog, om aantekening te kunnen maken in een ietwat leesbare vorm. Dus, daarom hier: Deel II van deze blog.