Laatst bijgewerkt 21-9-2018 om 13.53
Voor de NRC is dit De week van het nepnieuws. Vandaag (20 september 2018) verscheen het zesde artikel in deze reeks. Verder maakt men nog een nepvideo. Na het (gedeeltelijke) nepartikel van gisteren niet meer echt nodig, ben ik geneigd te denken.
Dit zesde artikel is getiteld: Meer woorden óver dan daden tégen nepnieuws in Den Haag. Ik geef hier het begin van het artikel. "Aan het Binnenhof wordt al bijna een jaar op hoge toon gedebatteerd over de aanpak van desinformatie, maar harde actie blijft uit. Duitsland heeft al een strenge internetwet, Frankrijk bespreekt wettelijke maatregelen en de Europese Commissie wil een gedragscode voor digitale platformen als Facebook en Twitter. Maar in Nederland is het, onder druk van een kritische Tweede Kamer, vooral gebleven bij een discussie over hoe groot het probleem is en of er wel een rol voor de overheid is."
De opwinding blijkt gestart te zijn door minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken, D66) vlak na haar aantreden 'op grootse wijze'. Volgens haar waren maatregelen tegen Russische manipulatie van het publieke debat nodig, maar ze kon vervolgens amper voorbeelden geven van dergelijke manipulatie. Ze wilde inzetten op een Europese aanpak.
Vervolgens was er de ellende met de website EU vs Disinfo. Deze EU-website merkte ten onrechte vier Nederlandse publicaties aan als 'nepnieuws'. Thierry Baudet, leider van het Forum voor Democratie, scoorde vervolgens met: "Als de overheid gaat zeggen wat waar is en wat nepfeiten zijn, gaat dat in tegen alle beginselen van een vrije samenleving." Hij gaf Ollongren de bijnaam 'Orwellongren'.
Wanneer je het artikel in de NRC leest, krijg je de indruk dat het een nogal emotionele, ondoordachte discussie was. Mijn conclusie is dat de Tweede Kamer die in dit geval toch tot een goed einde heeft weten te brengen.
Het begon met 'Russische manipulatie' en 'nepnieuws'. Via onze onderbuik weten we dat dat helemaal verkeerd is. Als het 'fout' is, dan moet het dus 'verboden' worden. Ik krijg nu associaties met: 'Achtung! Verboten!'
Vervolgens bleek de nieuwe minister eigenlijk niet precies te weten, waar ze het over had. Daarna bleek dat het onderscheid tussen 'goed' nieuws en 'fout' nieuws ook niet altijd even gemakkelijk is. En tenslotte trapte Baudet de bal in het open doel. Het resultaat is dat de politiek zich voorlopig even rustig houdt. Dat lijkt me alleen maar winst, het zal echter vermoedelijk wel tijdelijke winst zijn.
Is er een nepnieuws-probleem? Is er een probleem met Mein Kampf? Mogen gelovigen zelf de Bijbel lezen? Intrigerende vragen. Mogen mensen Das Kapital van Marx lezen? Mogen mensen de informatie op deze website lezen?
Het idee dat er 'foute' informatie bestaat, is een idee uit de alfacultuur. Het is een idee van autoritaristen en double-highs. De gelovigen mogen alleen horen, wat de top heeft goedgekeurd. Er zijn 'goede' boeken en er zijn 'slechte' boeken. Lees alleen 'goede' boeken, dan word je een beter mens en lees geen 'slechte' boeken.
Wat het beschikbare onderzoek echter vertelt, is dat juist double-highs of alfa's mensen zijn die zich van normen niets aantrekken, die gewelddadig zijn, die liegen, die frauderen, die verzinnen, fabuleren en fantaseren (zonder dat er altijd duidelijk bij aan te geven). Kennelijk werkt die strategie dus niet echt.
Het idee van de bèta's is dat er informatie bestaat en dat het hun taak is zelf de juistheid en bruikbaarheid daarvan te bepalen. Bèta's gaan er dus al vanuit dat de meeste informatie wel eens niet zou kunnen kloppen. Je zou kunnen zeggen, een soort vooroordeel, maar vermoedelijk wel een vooroordeel dat gebaseerd is op lange ervaring.
Ik druk me nu eigenlijk te voorzichtig uit. Extreme bèta's gaan er vanuit dat de meeste informatie niet klopt en dat wat mensen beweren en geloven bij onderzoek bijna altijd onwaar blijkt te zijn. Een concreet voorbeeld van iemand die dit wel eens beweerd heeft, is bijvoorbeeld Feynman. Ook Einstein was berucht om zijn vermogen de meest vanzelfsprekend lijkende uitspraken onderuit te halen.
Het probleem is dus niet, dat er nepnieuws bestaat. Het probleem is dat er steeds meer mensen komen die niet de moeite nemen informatie actief te checken en dat vaak ook niet meer kunnen. Het probleem is dat er steeds meer alfa's komen die informatie niet meer actief verwerken, maar slechts passief en emotioneel via hun automatisch werkende systeem 1 (snel denken of babbelen). Korter geformuleerd: mensen worden steeds irrationeler. De alfa-bètafactor (bevooroordeeldheid) loopt steeds verder op. Het probleem is dus niet 'foute' informatie, maar passieve, niet-denkende toehoorders. Valt daar iets aan te doen?
Natuurlijk wel, ben ik geneigd te zeggen. Informatieverwerking kun je leren. Informatieverwerking kun je trainen. Dat zul je dan echter wel moeten doen.
------------------------------------------------------------------
Informatieverwerking kun je leren.
Informatieverwerking kun je trainen.
Dat zul je dan echter wel moeten doen.
------------------------------------------------------------------
Dat betekent allereerst dat je een effectieve methode moet ontwikkelen, die liefst geautomatiseerd werkt. (Onderwijsmethodes zijn vaak niet goed overdraagbaar. Het resultaat dat de ene docent haalt, zegt vaak niets over het resultaat van een volgende docent. Bij geautomatiseerde methodes is dit probleem minder groot, doordat de computer veel van het werk doet.) Vervolgens moet je de effectiviteit van die methode ook nog eens daadwerkelijk aantonen via empirisch onderzoek.
En dan komt het moeilijkste. Die methode moet dan ook nog daadwerkelijk toegepast worden in de onderwijspraktijk, zodat het niveau van de totale bevolking op de alfa-bètafactor daalt. Men moet beter worden in bèta-denken.
Maar misschien loop ik dan wel te hard van stapel. Om kritisch en gericht te kunnen denken, moeten mensen hun eigen taal op een redelijk niveau beheersen. Je moet goed lopende zinnen kunnen schrijven voordat je je in de precieze betekenis van die zin kunt gaan verdiepen. Dat is een basis-voorwaarde die aan kritisch nadenken vooraf gaat.
Voor de elementaire beheersing van het Nederlands heb ik een aantal jaren geleden samen met mijn vrouw het online programma TAVAN ontwikkeld. De effectiviteit van dat programma hebben we via empirisch onderzoek aangetoond. Daarna is die effectiviteit ook in de onderwijspraktijk nog vele malen bevestigd. Om de basale beheersing van het Nederlands te verbeteren bestaat er dus al een online-programma dat aangetoond effectief is. Als bonus blijkt het programma ook nog heel efficiënt te zijn: in korte tijd wordt een groot leereffect gerealiseerd.
Via dit programma valt echter ook het niveau te zien van de hbo-studenten in het eerste jaar. En natuurlijk zijn enkelen bij de start in verhouding al best goed. Voor een groot deel van de studenten gaat dat echter niet op. Het doorsnee beginniveau is dusdanig laag, dat het niet realistisch lijkt om te veronderstellen dat men op dit niveau al met succes de informatieverwerking kan verbeteren. Men zal dus naar verwachting eerst de beheersing van de eigen taal op een redelijk niveau moeten brengen, voordat men zich met succes kan richten op het verbeteren van de informatieverwerking.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten