Laatst bijgewerkt: 22/1/2024 om 2.02
Het begon allemaal met een column van Asha ten Broeke: "Liever keutelen we het ravijn in, dan dat we ons een mooiere wereld voorstellen", die in de Volkskrant verscheen op 19 januari 2024.
Wat moeten we doen om niet het ravijn in te sodemieteren? Het voorstel van Ten Broeke is: ons een betere wereld voorstellen. Dan komt het helemaal goed.
Persoonlijk ben ik daar niet zo zeker van. Als je niet in een ravijn wilt vallen, is het misschien beter om te bedenken, dat op de rand misschien de prachtigste bloemen groeien, maar dat je daar geen sikkepit meer aan hebt, zodra je naar beneden kukelt.
Het is beter om je voor te stellen wat er allemaal mis kan gaan, heb ik als supper en kanovaarder met vallen en opstaan geleerd dan te geloven dat je in een perfecte wereld leeft, waar een alom tegenwoordige God je 24/7 bezig is je te beschermen tegen alle mogelijke onheil. Veiligheid begint met het geloof dat het allemaal heel snel, heel erg mis kan gaan, heb ik geleerd.
Wat is precies het probleem waar we bang voor zijn? In mijn vorige blogpost liet ik zien, dat het verschil tussen een rijke en welvarende democratie, zoals Nederland nu is, en een autoritair bestuurd land dat zijn mensen op grote schaal een zinloze oorlog in stuurt, zoals Rusland onder Poetin, zit in het zwakste element waar een democratie op berust. Namelijk: de gewone burger.
Die gewone burgers moeten zorgen dat het centraal gezag (de regering) doet, wat die moet doen en niet verandert in een op macht en oorlog beluste strongman. Dat is helemaal niet zo makkelijk. Want die gewone burger is natuurlijk maar een van de vele en kan eigenlijk alleen via zijn stem zo af en toe de gang van zaken beïnvloeden.
In een democratie bestuurt uiteindelijk misschien de kiezer, maar die kiezer bestuurt op afstand en op lange termijn. Dat maakt het voor kiezers lastig goed en effectief te besturen.
Dan is er een misschien nog groter probleem. Wat wil de kiezer? Wat wil de gewone burger? Die wil vooral meer. Dat wil zeggen: meer leuke dingen en minder vervelende dingen. Zo simpel is het. En je mag dat kiezers niet eens echt kwalijk nemen, want het lijkt een heel begrijpelijke reactie. Geen gezeik, iedereen rijk!
Als je het zo in globale termen beschrijft, ziet het probleem er dus vrij onoplosbaar uit. Maar gelukkig is er meer bekend.
Laat ik eerst een voorbeeld geven op totaal ander gebied. Als je voor het eerst op een sup stapt, kun je dat in beginsel op twee totaal verschillende manieren doen.
Ik geef een historisch voorbeeld. Je hebt je schooldiploma gehaald en je wilt dat vieren. Met zijn vieren rij je naar een badplaats en daar stap je met zijn vieren tegen het vallen van de avond op twee sups. Omdat je nog nooit gesupt hebt en die planken best wankel zijn, ga je op de sup zitten. Op iedere sup zitten dus twee mensen, in dit geval: een jongen en een meisje. Dan ga je van het strand de zee in.
Helaas staat er een stevige wind, die aflandig is. Binnen drie minuten ben je zo ver op zee dat je niet meer terug kunt komen op eigen kracht. Zo waai je de Stille Oceaan op, waar een grote witte haai verwonderd omhoog kijkt naar die knokige benen en voeten, die er niet echt mals uitzien.
Je kunt het ook anders doen. Je wilt leren suppen, maar je hebt al gehoord dat dat best moeilijk is. Daarom bereid je je eerste keer zorgvuldig voor. Je begint met informatie te zoeken. Met te lezen en te kijken. En met na te denken: hoe kun je op zo'n smalle plank blijven staan? Dan zorg je voor een geschikte sup: breed en lang. Want in het begin is zelfs een stabiele sup nog lastig genoeg. Dan zoek je een veilig plekje, waar het water niet te diep is en je er via de kant gemakkelijk uit kunt komen. En ook een plek waar je onmogelijk weg kunt waaien. Je checkt het weer en de watertemperatuur. Je zorgt voor een zwemvest. En natuurlijk een leash. En je vraagt je af, stel dat het toch mis gaat, hoever is het dan voor de hulpdiensten en hoever is het ziekenhuis. Misschien lijkt het allemaal wat overdreven, maar het is je eerste keer en je weet maar nooit.
Een ander voorbeeld.Warren Buffet werd een van de rijkste mensen ter wereld. Dat werd hij door het lezen van een enkel boek. De strekking van dat boek was dat mensen aandelen kopen op basis van hun gevoel. Ze hebben het gevoel dat onderneming X het heel erg goed zal doen. Buffet trok daaruit de conclusie dat je het dus totaal anders moest doen. Je moest verantwoord investeren. Je moest niet zo maar in het wilde weg aandelen kopen, nee, je moest je huiswerk doen. Het was jouw geld, dat je stopte in een onderneming die gerund werd door andere mensen. Dat moest je niet lichtzinnig doen, maar alleen als je er het volste vertrouwen in had dat het met zo'n onderneming op de lange termijn helemaal goed zou komen.
Het onderscheid tussen beide manieren van beslissingen nemen, staat in de psychologie bekend als het verschil tussen systeem 1 en systeem 2 denken. Bij systeem 1 volg je je emoties, je onderbuikgevoel. Bij systeem 2 probeer je je rationele verstand zo goed mogelijk te gebruiken. Systeem 2 is traag, moeizaam en moeilijk. Systeem 1 is snel, automatisch en doet het vaak best behoorlijk goed. Dat maakt het verleidelijk alles voortdurend over te laten aan systeem 1, maar in gevallen waarin we harde, feitelijke problemen moeten oplossen, gaat dat niet goed.
Als je het zo bekijkt, is het dus allemaal heel simpel te verwoorden. Als we niet samen het ravijn in willen kukelen, moeten we ervoor zorgen dat kiezers hun systeem 2 aanzetten voordat ze het stemhokje ingaan en op basis van dat systeem 2 tenslotte een zo'n goed mogelijke keus maken.
Wel, dat is simpel te verwoorden, maar misschien niet zo simpel te realiseren.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten