Als lezer van meerdere kranten en veel nieuwsbronnen wil ik graag hapklare brokken. Ik wil graag zo snel mogelijk weten, waar een artikel over gaat, wat de inhoud is in het kort en waar het precies op gebaseerd is. Bij wetenschappelijk onderzoek heb je bijna altijd aan de titel en de samenvatting al voldoende om te concluderen, dat je er niets mee kunt. Kranten hebben echter de vervelende gewoonte soms lange artikelen te plaatsen zonder beknopte samenvatting vooraf.
Op dinsdag, 14 augustus 2018, zag ik echter in de NRC een column van Floor Rusman die me door de titel intrigeerde en naar binnen trok. Verder speelde natuurlijk mee dat ze in een eerdere column een rake 'observatie' had beschreven: rechtse denkers leken veel op linkse intellectuelen. Iets dat tot een blogpost op deze blog leidde (hier).
De titel van haar nieuwe column was: "Pleit voor een open debat en je bent een fascist." Het leek dus te gaan over de vraag of iemand wel of niet als 'fascist' betiteld mocht worden. Mijn aandacht was daarmee gewekt.
Bestudering van de column bracht me echter niet veel verder. De eerste alinea van haar column luidt: "Stel, je spreekt je in een interview uit voor gewetensvrijheid, een seculiere staat en een open debat. Een 'wolf in schaapskleren' word je dan genoemd, 'walgelijk', en als je pech hebt waarschuwt er ook nog iemand dat 'fascisme niet altijd in laarzen komt.'"
Kennelijk, denk ik nu, moest mijn reactie iets zijn in de trant van: schandalig, vreselijk, foei! Mijn reactie was echter dat ik graag die commentaren in hun context wilde zien. Dat merkwaardige 'stel' aan het begin van de alinea suggereerde dat het om een denkexperiment ging. Iets waar Einstein beroemd door is geworden. Ging het inderdaad om een fictief probleem?
Verder lezen leerde dat het om een echt probleem ging, dat echter belangrijk minder simpel was dan de eerste alinea suggereerde. Het verhaal bleek, na het nodige zoeken en reconstrueren, te beginnen met het manifest van Vrij Links. Op 17 mei van dit jaar publiceerde (de site?) van de Volkskrant een opiniestuk dat men kort aanduidde als 'Manifest Vrij Links' (hier).
Wie het opiniestuk beter bekijkt, ziet dat het in werkelijkheid in de eerste plaats gaat om (gratis) reclame voor een debat in De Balie te Amsterdam op 22 mei. Verder is het kennelijk een poging de auteurs Asis Aynan, Femke Lakerveld, Eddy Terstall en Keklik Yücel gratis publiciteit te bezorgen. Misschien ben ik nu iets te achterdochtig, maar vermoedelijk niet veel.
Dat doel werd inderdaad volop bereikt. Twee van de auteurs, Eddy Terstall en Keklik Yücel, mochten in een uitgebreid interview tegenover Vrij Nederland hun verhaal doen. Lees: nog meer gratis publiciteit genereren voor zichzelf (hier).
Zit ik op dat punt fout? Ik citeer uit het interview: "Yücel: ‘We zijn de voorhoede [van links].'" En even verder: "Terstall: ‘. . . we zijn een vastberaden rebellenclub, en we zijn nog maar net begonnen.'" Dat klinkt mij behoorlijk propagandistisch in de oren.
Goed, ik moest dus om zelf tot een oordeel te komen twee stukken lezen. Maar dat had alleen zin als ik ook het commentaar kon vinden. Waar was dat commentaar? Dat bleek niet eenvoudig. Sterker nog: het commentaar bleek onvindbaar. Rusman vermeldt over het commentaar slechts: "Veel reacties zeilden ziedend om de inhoud heen, op ten minste vier manieren." Dat zal best, maar waar is dat verd... commentaar te vinden?
Op het einde van haar column blijkt dat ze zich baseert op de reacties van twitteraars. Maar ook dan blijft de vraag: over welke reacties heeft ze het precies? In dit geval kreeg ik een groot aantal wilde, oncontroleerbare uitspraken die ik kennelijk geacht werd voor zoete koek te slikken, omdat de journalist in kwestie dat beweerde.
Verder zoeken leerde me dat een dag eerder, op 13 augustus, ook al een column in de Volkskrant verschenen was (hier) van Jonathan van het Reve over hetzelfde onderwerp. Ik neem het begin van zijn column hierna over. Hij schetst het probleem, zoals hij het ziet, in heldere termen.
------------------------
De bekende filmmaker Eddy Terstall vindt het geen goed idee om kinderen op kosten van de overheid religieus te onderwijzen. Hij wil het liefst dat kinderen goed, neutraal onderwijs krijgen, zonder indoctrinatie van welk geloof dan ook. Van Eddy Terstall mag iedereen geloven wat hij wil, maar kinderen moeten zo vrij mogelijk kunnen opgroeien, zodat ze later zelf kunnen bedenken of ze bij een geloof willen horen. Het lijkt Eddy Terstall daarom ook geen goed idee om meisjes van onder de twaalf al met hoofddoekjes op hun hoofd in de schoolbanken te laten zitten.
Je zou hieruit kunnen concluderen dat Eddy Terstall het beste voorheeft met kinderen, en dat hij de vrijheid van het individuele kind zelfs belangrijker vindt dan het recht van ouders of religieuze organisaties om hun leer al vanaf de kleuterschool in onschuldige hoofdjes te masseren. Dat zou kunnen. Een andere mogelijkheid is dat Eddy Terstall stiekem een racistische fascist is, die onder het mom van linkse progressie probeert om Wilders en Baudet te helpen om Nederland te zuiveren van alles wat islamitisch is.
Toen Eddy Terstall en zijn drie medestanders van ‘Vrij Links’ hun manifest publiceerden (O&D, 17 mei), werd al duidelijk dat aardig wat mensen meer voelen voor de tweede theorie. Maar uit de reacties op het interview van Terstall en oud-PvdA-Kamerlid Keklik Yücel dat afgelopen weekend in Vrij Nederland stond, wordt duidelijk dat er echt iets heel erg verkeerd is gegaan in onze maatschappij. Er blijken namelijk Heel Veel mensen te zijn die oprecht geloven dat een pleidooi tegen religieus onderwijs en hoofddoekjes op de basisschool niet anders bedoeld kan zijn dan als verkapte maatregel tegen moslims.
------------------------
Verder zoeken via Google levert me wel meer soortgelijke reacties op, maar nooit die zogenaamde 'foute' reacties waar men zich zo druk over maakt. Kennelijk behoren de 'foute' reageerders dus niet tot de mensen die normaal de media volschrijven.
Wat waren die 'foute' reacties? Volgens Rusman ging het om vier soorten reacties.
1. "Dit is fascisme."
2. "Dit speelt de vijand in de kaart."
3. "De boodschapper is een witte man."
4. "Waarom hebben ze het niet over inkomensongelijkheid."
Het gaat me in dit geval alleen om die eerste soort reacties. Blijkt uit het interview en eventueel uit het Manifest inderdaad 'fascisme'? Neutraler geformuleerd: zijn er inderdaad goede redenen om aan te nemen dat de geïnterviewden of de auteurs van het Manifest hoog zullen scoren op de alfa-bètafactor?
Rusman verwijst bij het eerste soort reacties naar de theoloog Alain Verhey die Eddy Terstall vergeleek met Jean-Marie Le Pen. Via Google valt die tweet inderdaad te lokaliseren, maar het is vooral een typische twitter. Er wordt wat geroepen, zonder dat men iets onderbouwt. Nergens komt men tot een samenhangend verhaal. Het kan dus zijn dat zijn associatie terecht is, maar het kan ook zijn van niet.
Ik ontkom er dus niet aan, wanneer ik die vraag wil beantwoorden, het interview door te nemen. Het is iets minder dan 8 A4 tekst, uitgaande van 500 woorden per A4. Een behoorlijke lap tekst dus.
Waar moet je in zo'n geval op letten. Alfa's zijn in beginsel op iets van meer dan dertig punten te herkennen. Bij teksten hanteer ik echter vier hoofdcategorieën: denkrichting (deductief versus inductief), soort waarheid (subjectief versus objectief), soort taalgebruik (propaganda versus descriptie) en de manier van informatieverwerking (zacht versus hard).
Wel, dan lijkt de zaak me simpel. Men denkt duidelijk deductief in plaats van inductief. Men hanteert duidelijk subjectieve waarheid (men voelt dat uitspraken goed zijn, maar probeert ze niet te toetsen). Het taalgebruik is niet beschrijvend, maar typisch een propaganda-verhaal voor zichzelf, de eigen beweging en eventueel een uiterst vaag doel dat men zegt te willen nastreven.
Hoe verwerkt men informatie? Dat valt te achterhalen door te kijken naar de formuleringen die men hanteert. Is men precies en concreet of is men vooral abstract, vaag en ontoetsbaar. Ik denk dat de laatste categorie zonder enige twijfel in dit geval het juiste antwoord vormt.
Afgaande op deze vier criteria zou ik dus zeggen dat men uitermate hoog scoort op de alfa-bètafactor. Men hanteert de fascistische betoogtrant.
Kan ik me vergissen? Wanneer we kijken naar het doel dat men nastreeft, heeft men het over macht en groepen. Het gaat niet over kennis en inzicht. Iets wat je bij iemand als Frits Bolkestein wel regelmatig vindt. Hij probeert over zaken na te denken om het beste alternatief te vinden.
Dan is er ook nog het Manifest. Doordat dit korter is, is de zaak hier nog duidelijker. Het is een geheel van vaag, abstract gebabbel om zichzelf voor het voetlicht te plaatsen.
Men presenteert zichzelf als links, maar is in werkelijkheid (ultra-)rechts. Dat is overigens niets nieuws. De nazi's presenteerden zichzelf als socialistische arbeiderspartij. De afkorting NSDAP stond voor: 'Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei.' Ook de communisten waren zogenaamd links, maar in werkelijkheid was het een strak geleide partij die tot alles bereid was om de macht te veroveren.
De fout die men kennelijk maakt, is om als iemand zegt goede bedoelingen te hebben, dat bij voorbaat te geloven. Veel mensen zijn kennelijk vaak onvoldoende in staat een dergelijk interview kritisch te lezen. We moeten ons gelukkig prijzen dat er ook nog Nederlanders zijn die zich door dit holle gepraat niet laten inpakken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten