Laatst bijgewerkt: 1/1/2023 om 13.08
Het idee is van wijlen Rob Giel. Mensen verschillen heel erg in hun manier van omgaan met problemen, was hem opgevallen. Sommige mensen maken als het ware amper iets mee en dan ligt hun hele leven ondersteboven, andere mensen verliezen alles wat ze hebben en gaan vrolijk verder.
Waar zat dat verschil nu precies? Wat was dat? Kon je het meten? Aan mij als nog niet afgestudeerde psychologie-student de opdracht om daar een meetinstrument voor te ontwikkelen.
In de (Amerikaanse) literatuur stond het begrip bekend als 'coping behavior'. Mijn opdracht was dus coping-behavior meetbaar te maken.
Ik realiseerde me dat je aan een enkel meetinstrument niets hebt. Je hebt meerdere instrumenten nodig, die allemaal bedoeld zijn hetzelfde te meten. Maar hoe vind je die?
Je hebt dus iets nodig als een theorie over het verschil tussen mensen die goed met problemen omgaan en mensen die dat niet doen. Je verwacht bijvoorbeeld dat intelligente mensen beter zijn in het omgaan met problemen. Je zou dan dus een maat voor intelligentie in je testbatterij kunnen opnemen.
Ik bedacht iets van tien punten waarop mensen die goed waren in het omgaan met problemen zouden moeten verschillen van mensen die dat niet zijn. Voor ieder punt zocht ik vervolgens een meetmethode of verzon ik er een.
Giel had zich ook gerealiseerd dat we mijn instrument moesten uitproberen. In totaal lukte het me om honderd mensen van zeer uiteenlopende herkomst te onderwerpen aan mijn vragenbatterij.
Wat ik me herinner is dat het inderdaad een eindeloos lange vragenlijst was, die ik moest afnemen. Mensen werden als het ware compleet doorgezaagd. Zowel de ondervraagde als de vragensteller werden er soms bijna compleet dol van.
De uitkomsten waren boven verwachting. Alle 10 instrumenten bleken dezelfde factor te meten. En het was een bekende variabele. Neuroticisme (van de ABV, de Amsterdamse Biografische Vragenlijst, een bekende Nederlandse persoonlijkheidsvragenlijst) bleek hoog te laden op deze gemeenschappelijke factor. Mijn hoogleraar, Willem Hofstee, omschreef neuroticisme indertijd als 'klaaggedrag'.
Hier stopt eigenlijk het mooie verhaal. Niemand leek zich te realiseren, dat wat ik gevonden had, vrij bijzonder was. Men redeneerde eerder andersom: ik had 10 keer neuroticisme gemeten. Dat was dus niets nieuws, want dat konden we allang meten.
Maar als je tien verschillende instrumenten hebt, die alle tien het omgaan met problemen moeten meten, dan is het heel bijzonder wanneer die tien instrumenten onderling allemaal hoog correleren (binnen de grenzen van hun betrouwbaarheid). Dat betekent namelijk dat het inderdaad gelukt is, het bedoelde begrip te meten. Je kunt je voorstellen dat je er een- of tweemaal naast zit, maar er tienmaal naast zitten is wat veel van het goede.
Dan is er nog een reden. Stel dat je er inderdaad tien keer naast zat met je gekozen of geconstrueerde instrumenten. Zelfs dan blijft overeind staan, dat je onmiskenbaar iets hebt gemeten, want je hebt tien keer een bepaalde factor gemeten. Dus, wat is die factor dan precies?
De brandende vraag die Rob Giel als psychiater indertijd had, was: heb je nu inderdaad coping-behavior gemeten? Als student persoonlijkheidspsychologie vond ik dat een wat vreemde vraag, waar ik toen niet goed een antwoord op wist. Een instrument mat wat het mat. Alleen door onderzoek kon je duidelijk krijgen, wat het mat.
Maar inmiddels weet ik het antwoord wel. Als je op tien verschillende manieren probeert iets te meten en al die tien manieren leveren dezelfde factor op, dan is er geen twijfel meer mogelijk. Je hebt het begrip dat je zo graag wou meten, inderdaad te pakken.
Er lijkt dus weinig twijfel mogelijk. Ik heb in de jaren 70 van de vorige eeuw inderdaad coping-behavior meetbaar gemaakt en het blijkt samen te vallen met neuroticisme. Anders geformuleerd: neuroticisme en coping-behavior zijn kennelijk (in hoge mate) hetzelfde.
Maar nu het grote probleem.
Op basis van wat we via het empirische discriminatie-onderzoek weten, zou je verwachten dat bèta's (mensen die laag scoren op autoritarisme en sociale dominantie en dus ook op bevooroordeeldheid) de ideale probleemoplossers zijn. Je zou verder denken dat alfa's (mensen die hoog scoren op autoritarisme, sociale dominantie en dus ook op bevooroordeeldheid) vooral problemen genereren. Ze maken problemen en laten die door anderen oplossen, zou je verwachten.
In dat geval zou bevooroordeeldheid de variabele zijn, die bepaalt hoe je omgaat met problemen. Je verwacht dus dat bevooroordeeldheid en neuroticisme min of meer hetzelfde zouden moeten zijn. Alleen is dat niet, wat we bij onderzoek lijken te vinden. Beide variabelen schijnen amper te correleren.
Hoe kan dat?
Eerlijk gezegd, ik weet het niet.
Het zou kunnen zijn, dat bevooroordeelde mensen uit twee soorten bestaan. Op basis van het empirische discriminatie-onderzoek (het soortenmodel) klopt dat. Mensen hebben twee redenen om bevooroordeeld te zijn. Ongeveer twee derde van de bevooroordeelde mensen is bevooroordeeld, omdat ze ten koste van alles bij een groep willen horen. De groep biedt veiligheid, onderdak en vaak een bestaan. Dit zijn de (rechtse) autoritaristen. Mensen die informatie geloven, omdat de groep en zijn leiders het zeggen, maar die geen flauw idee hebben van feitelijke juistheid. Feiten bestaan voor hen niet echt. Alles is slechts gevoel en opinie.
De andere een derde van de bevooroordeelde geesten zijn niet-autoritaristisch, maar wel scociaal-dominant. Ze omarmen vooroordelen om hoger in de groep te komen, maar realiseren zich ondertussen wel dat het inderdaad onzin is, dat ze beweren te geloven. Deze mensen kunnen scherp denken en zijn tot alles bereid en in staat. Het lijkt dus mogelijk dat deze mensen wel behoorlijk goede probleemoplossers zijn.
Maar klopt die verklaring?
Als die verklaring klopt, zou (rechts) autoritarisme hoog moeten correleren met de (omgekeerde) probleemoplosfactor, dus met neuroticisme. Neurotici zouden dan ook autoritaristisch moeten zijn. Je kunt dat niet bij voorbaat uitsluiten, maar of dat echt zo is ...?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten