Laatst bijgewerkt: 4/2/2024 om 0.49
Met de Holocaust is iets vreemds aan de hand. In mijn voorgaande blogpost citeerde ik een 88-jarige mijnheer die zelf de verschrikkingen van de kampen heeft meegemaakt. En die daar nu op scholen over vertelt.
Wat mij in zijn verhaal opviel, was dat een 'kleinigheid' niet klopte. Een kleinigheid die zich in ons denken nestelt en dan grote gevolgen kan hebben.
Hij stelde: "Zes miljoen Joden zijn vermoord om wie ze zijn, vanwege pure Jodenhaat." Maar was het inderdaad vanwege 'pure Jodenhaat'? Dat leek op grond van zijn verhaal en ook op grond van wat we weten uit onderzoek niet zo waarschijnlijk.
Ook het fragment daarvoor, ''om wie ze zijn'', lijkt me niet echt te kloppen. Die mensen waren niet slechts 'Joden'. Het waren mensen van vlees en bloed. Ze waren allemaal verschillend. Er waren jonge mensen, er waren oude mensen. Er waren mannen, vrouwen, kinderen, jongens, meisjes. Er waren slimme mensen en er waren ongetwijfeld ook minder slimme mensen. Ze zijn dus juist niet vermoord om wat ze waren, maar waarom dan wel?
Je bent geneigd te zeggen, omdat ze 'Jood' waren. Maar ook dat klopt niet, want niemand weet met zekerheid precies wat een Jood is of zou moeten zijn. Is het iemand die een bepaalde godsdienst belijdt? Is het iemand die tot een bepaald volk behoort? Is het iemand met een Joodse moeder? Maar hoe weet je dan zo zeker, dat die moeder echt Joods was?
'Jood' is in feite een door mensen bedacht begrip. Wat er dus gebeurd is, is dat deze mensen gelabeld zijn als 'Jood' en vervolgens op grond daarvan vermoord zijn. Alleen ook dat klopt niet echt, want mensen van andere origine of met een ander label werden soms even enthousiast vermoord. Het was dus niet zo, dat alleen het label 'Jood' alle vermoorde mensen kan verklaren. (Het is natuurlijk wel zo, dat het label 'Jood' voldoende was om vermoord te worden.)
Je probeert te vertellen over de Holocaust en dan is het logisch dat je er een oorzaak bij zoekt. Je wilt een verhaal dat de toehoorder kan volgen en begrijpen, dus er moet een reden zijn. Vanuit die optiek is er geen reden om over die veronderstelde oorzaak 'Jodenhaat' onnodig moeilijk te doen.
Maar nu krijgen we een hele tijd na de Holocaust een herdenking. En weer voert iedereen 'antisemitisme' en 'Jodenhaat' levensgroot op. Terwijl als je even nadenkt, het duidelijk is, dat pure onzin moet zijn. Waarom zo vreselijk onkritisch? Waarom niet even nadenken? Waarom klakkeloos het verhaal van Hitler volgen?
Ik denk dat dat komt door het onderwerp. Wat we vooral leren, is dat de Holocaust vreselijk was. Dat was ook de strekking die onze 88-jarige probeerde over te brengen. Met andere woorden: we schakelen ons systeem 1 in. Het was vreselijk. En dan doet de precieze oorzaak er niet langer toe. Omdat systeem 1 ingeschakeld staat. is systeem 2 uitgeschakeld. Dat kan nu eenmaal niet anders. Wat dus blijft, is: het was vreselijk!
Maar met die weinig nuttige conclusie wordt de kans op herhaling natuurlijk wel akelig groot. Als we voortdurend onze kop in het zand steken, worden we niet echt wijzer.
Max Pam schreef in de Volkskrant (31/1/2024) over de Holocaust: "Wie er niet bij is geweest, vergeet snel of wil het gewoon niet weten." Als je er bij was, kun je het nooit meer vergeten. Maar als je er niet bij was, is het vooral een akelig verhaal. Waar we niet echt op zitten te wachten. Dat we liever snel achter ons laten of dat we gewoon ontkennen.
Ik denk dat die emotionele afkeer van de Holocaust ook het onderzoek naar de achterliggende oorzaak heel erg heeft beïnvloed. Het was en is nog steeds geen sexy onderwerp!
Is het niet verbluffend dat tijdens die gigantische ellende een stel Amerikaanse Joden op het idee kwam, dat je via wetenschappelijk onderzoek de oplossing moest vinden? In het midden van de ramp vielen ze niet terug op systeem 1, maar lieten ze hun systeem 2 werken.
Eerlijk gezegd, volgens het soortenmodel [1] is dat niet verbluffend. Want double lows kunnen alleen overleven door hun syteem 2 overuren te laten maken.
Dan veronderstel ik dat deze Joden 'double low' waren. Dat klopt natuurlijk niet altijd, maar in doorsnee waren Joden vaak heel rationeel. Dat klopt met het soortenmodel. Als je in de underdogpositie zit van double low, moet je je systeem 2 overuren laten maken, wil je overleven.
Het onderzoek dat deze Joden hebben opgestart, heeft na heel lang (het is nu ongeveer 80 jaar geleden) de verklaring voor hun briljante inval weten te vinden. Ik denk niet, dat ze dat voorzien hebben.
Ik denk zelfs, dat ze geen minuut geloofd hebben dat het door hen aangezwengelde onderzoek ooit echt wat zou opleveren. Maar op die manier deden ze tenminste iets.
---
1 - Zie voor het soortenmodel elders op deze blog.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten