Op 27 januari 1945 werd concentratiekamp Auschwitz bevrijd door Geallieerde troepen. Afgelopen zondag 28 januari (de laatste zondag van januari) was de Nationale Holocaust Herdenking, georganiseerd door het Nederlands Auschwitz Comité.
Het was prachtig weer. Meer voorjaarsweer dan winterweer. Wij hebben een prachtige wandeling gemaakt door een Drents beekdal, een wandeling die we wel vaker maken.
Het enige bijzondere was eigenlijk een man, die verklaarde dat hij wandelingen voor singles organiseerde. Waren we getrouwd of kenden we elkaar nog maar net? In ieder geval: mocht een van ons wegvallen, dan wisten we hem nu te vinden.
Zo zie je maar weer eens: de een zijn dood, is de ander zijn brood. Maar dat klinkt in het wijdere verband van de Herdenking natuurlijk wat ongelukkig. Kortom, we waren ons van geen herdenking bewust. Pas 's avonds zag ik op NU.nl en NOS.nl berichten.
Heeft herdenken zin? Het gaat me te ver om te beweren dat herdenken geen zin heeft. Maar of het veel zin heeft?
Wat is mijn bezwaar tegen herdenken? Herdenken is doorgaans vooral terug denken aan dat wat er gebeurd is. Dat doen we met plechtige toespraken, strakke gezichten en door een tijdje stil te zijn. Dat is misschien niet verkeerd.
Maar als je je verdiept in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, is dat wel erg minimaal. Van Churchill heb ik ooit geleerd (door zijn Memoires te lezen) dat de Tweede Wereldoorlog een volstrekt overbodige oorlog was, die gemakkelijk voorkomen had kunnen worden als mensen niet als idioten bezig waren geweest. Stel je voor: 65 miljoen overbodige doden. Een vernietigd Duitsland, eindeloze vernietiging in de rest van de wereld! Allemaal overbodig!
Waarom ging het mis? In het kader van deze blog is dat een interessant punt. Aan de ene kant wilde men heel graag langdurige vrede. Het was de tijd van het gebroken geweertje. Legermateriaal werd op grote schaal vernietigd, de luchtmacht ontmanteld en de vloot tot zinken gebracht. De andere kant wilde dolgraag revanche. Men had de oorlog verloren en dat zette een hoop kwaad bloed. Daarom ging men uit alle macht een sterk en modern leger opbouwen.
Dan is er een volgend punt. Wat deed Nederland? We hadden gemakkelijk het verschil kunnen maken in dit mondiale conflict, maar we deden liever niets. En je kon zien aankomen, dat we de veiligheid van onze eigen burgers na een Duitse bezetting niet konden garanderen. Maar weer deden we niets.
Wat we wel deden, was uiteindelijk vooral enthousiast meehelpen Joden op te sporen en te overhandigen aan de bezetter, zodat ze vernietigd konden worden. Op dit punt scoorde vrijwel geen enkel bezet land zo goed als Nederland. Waar een klein land groot in kan zijn!
Oké, het is allemaal heel vreselijk wat er gebeurd is. Dat mag nooit weer gebeuren! En daarom gedenken we met plechtige gezichten en eventueel pinken we een traantje weg.
Maar als het niet weer mag gebeuren, waarom hebben we dan geen leger meer van enige betekenis? Waarom wordt Oekraïne niet gesteund in een oorlog die uiteindelijk ook ons zal raken? Waarom is er geen dienstplicht meer? Waarom maken we een Poetin-vriend als Wilders tot aspirant-premier? Waarom worden we met de dag fascistischer?
Waarom hebben we niet geleerd van de Tweede Wereldoorlog? Waarom hebben we niet geleerd van de bezetting? Waarom hebben we niet geleerd van de Holocaust?
Ik zou veel liever zien dat we niet herdenken, maar de lessen van het verleden verankerd hadden in ons hoofd. Ik zou veel liever zien dat we niet herdenken, maar proberen te leren van wat er gebeurd is. Is dat teveel gevraagd?
Wat we nu weten, dankzij tientallen jaren onderzoek, is dat het probleem in wezen heel simpel is. Mensen hebben twee denksystemen, maar door de toegenomen welvaart ontwikkelen ze dat tweede systeem niet langer. Ze denken met hun onderbuik, terwijl ze hun kille verstand zouden moeten inschakelen.
Waarom zijn we met zijn allen collectief te beroerd om met die informatie iets te doen?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten