Laatst bijgewerkt: 19-12-2019 om 0.20
In mijn vorige blogpost toetste ik de stelling dat er in de omgeving van het anorexia-slachtoffer een alfa-persoonlijkheid (double high, iemand die hoog scoort op bevooroordeeldheid) aanwezig moet zijn. Voor die toetsing gebruikte ik de informatie in het NRC.next artikel: een interview met de ouders van Noa. De stelling had door de informatie volledig weerlegd kunnen worden, maar werd bevestigd.
Een tweede punt dat duidelijk werd, is dat anorexia onder het wijdere begrip 'Münchhausen by proxy' valt. De persoon of personen die het hongergedrag bij het slachtoffer, mogelijk onbedoeld en onbewust, bekrachtigen en daardoor veroorzaken, worden zelf bekrachtigd in hun rol en gedrag door de sociale aandacht die het lijden van het slachtoffer genereert.
Kunnen we nog meer leren van dit tragische gebeuren?
Is 'Münchhausen by proxy' zeldzaam?
Zijn dit soort voorvallen zeldzaam? Vaak zal men geneigd zijn te denken dat het hier om uitzonderlijke gevallen moet gaan. Ik ben daar niet zo zeker van. In mijn eigen kleine kennissenkring heb ik in ieder twee soortgelijke gevallen meegemaakt.
Een sociaal-dominante moeder die warrig dacht (autoritaristisch was) en vervolgens een noodsituatie dacht te signaleren. Vervolgens hulpverleners die zonder problemen op de rijdende trein springen, maar niets doen om de trein te stoppen. Trekken aan de noodrem zit als het ware niet in hun gedragsrepertoire.
Deze twee gevallen zijn niet zo dramatisch en snel afgelopen als dat van Noa, maar in beide gevallen zijn de levens van de twee betrokkenen in maatschappelijk opzicht vrijwel volledig verwoest. In één van de twee gevallen is ook de te verwachten levensduur -- op basis van wat uit onderzoek bekend is -- met bijna een kwart verkort.
Ik denk dus dat Münchhausen by proxy vaker voorkomt dan men zich realiseert. Valt dat te begrijpen? Waarom is het herkennen zo lastig?
Waarom is 'Münchhausen by proxy' herkennen zo lastig?
Je krijgt een moeder op je spreekuur, die zich zorgen maakt over haar kind. Op zich een volstrekt normale zaak, want normale moeders maken zich voortdurend zorgen over hun kinderen.
Maar deze moeder weet het heel zeker: haar kind heeft iets. Verder is het ook niet een moeder die je gemakkelijk met een praatje of een pilletje weer kunt geruststellen. Er moet actie worden ondernomen en wel onmiddellijk. Waag het niet het met haar oneens te zijn, want dan neemt ze verdergaande stappen.
Verder heeft deze moeder ook een charmante kant. Ze kan innemend zijn, als ze wil. Ze kan haar zaak goed bepleiten. Ze is goed van de tongriem gesneden. Op een of andere manier weet ze perfect je zwakke plek te vinden. Het punt waar je kwetsbaar bent. Waar het gat zit in je verdedigingssysteem.
Uiteindelijk geef je toe. Als deze moeder het beslist wil, oké, toe dan maar. Maar nu heb je een beslissing genomen, die je voor de buitenwereld moet verdedigen. Jij hebt je akkoord verklaard. Vanaf dit moment ben je niet langer de objectieve deskundige, maar een deskundige die voor de buitenwereld zijn beslissing moet verdedigen. Er is geen weg terug.
Dan is er een tweede probleem. Om te kunnen zien dat het probleem bij het kind veroorzaakt wordt door de moeder, moet je onbevangen naar de situatie kunnen kijken. Maar normaal volg je de boodschap van de moeder. Haar boodschap is: mijn kind heeft een probleem. De normale reactie is: het kind onderzoeken om na te gaan wat het probleem is.
Maar op dat moment heb je je denkkader al ingeperkt. Je hebt de veronderstelling dat het kind een probleem heeft, geaccepteerd. Een eenmaal geaccepteerde veronderstelling is voor mensen niet iets, dat ze nog eenvoudig ongedaan kunnen maken. Wat er ook gebeurt, wat er ook aan informatie boven tafel komt, je zult altijd geloven dat het kind een probleem heeft.
Dan is er een volgend probleem. Het foute idee wordt bevestigd. Bij anorexia bevestigt de toestand van het kind het idee dat het probleem bij het kind zit. Bij een depressie bevestigt het pakje afscheidsbrieven het idee dat het kind depressief is.
De kritische toehoorder zal echter iets vreemds signaleren. Stel dat het kind depressief is. Je zou dan verwachten dat het lusteloos is, weinig initiatief vertoont. Maar dit depressieve kind heeft een heel pak afscheidsbrieven geproduceerd! Was één afscheidsbrief niet voldoende? Waarom een heel pak?
Einstein merkte ooit op, dat als hij echt ongelijk had gehad, één wetenschapper ook wel voldoende was geweest om dat aan te tonen. Men had echter bijna 100 gebruikt. Dat waren er iets van 99 te veel.
Dan is er het probleem van het beïnvloedingsmechanisme. Hoe de dominante ouder invloed uitoefent op het kind, is normaal niet duidelijk. Mensen zijn niet vertrouwd met het mechanisme van gedragsbeïnvloeding door bekrachtiging. Wanneer je zelf niet uitgebreid geëxperimenteerd hebt op dit gebied (kat, hond, jezelf, je kinderen, je vrouw) is de kracht van dit mechanisme moeilijk voorstelbaar.
Een ander punt. In de alfa-cultuur geldt de sociale norm dat je nooit mag tegen te spreken. Je mag wel reageren, je mag wel met een totaal ander verhaal komen, maar je mag nooit de juistheid van wat de ander beweert openlijk in twijfel trekken.
De standaard-reactie is opmerkingen van de ander te accepteren zoals ze zijn gedaan. Ze te verwerken via de automatische piloot. Je hoort ze, je beluistert ze en je haakt daarop in met een fraai, nieuwe verhaal. Maar op die manier wordt het uitgangspunt nooit ter discussie gesteld.
Het idee dat het probleem niet bij het kind zit, maar veroorzaakt wordt door de moeder, vereist een analytische persoonlijkheid. Iets van een bèta-persoonlijkheid. Men moet zelf voldoende laag scoren op bevooroordeeldheid. Men moet tegen de groepsdruk kunnen en durven ingaan.
Al deze punten suggereren dat we wel gevallen meemaken, maar die vervolgens niet herkennen als 'Münchhausen by proxy'.
De Nederlandse Wikipedia (hier) vermeldt voor Nederland een 60-tal officieel herkende gevallen per jaar. Volgens een door hen geciteerde deskundige is het in werkelijkheid wel 10 keer zo veel. Dat brengt het aantal gevallen op een 600 per jaar. Het zou mij persoonlijk niet verbazen als ook die schatting nog veel te laag is.
Men bezoekt een hele reeks specialisten
De Wikipedia geeft drie belangrijke aanvullingen op mijn verhaal. Mensen die aan Münchhausen by proxy leiden, bezoeken vaak een hele reeks specialisten. Ze voelen zich vermoedelijk snel niet voldoende serieus genomen of zijn kwaad dat ze niet volledig hun zin krijgen en stappen dan naar een volgende hulpverlener. Ook bij de ouders van Noa was dat het geval. Doordat men een veelheid van hulpverleners bezoekt, heeft niemand van die hulpverleners meer overzicht over het volledige dossier. Iedereen ziet slechts een stukje van het totaal.
De Wikipedia formuleert het zo:
'Een complicerende factor hierbij is, dat de arts of dierenarts vaak niet de enige is die meermalen geconfronteerd wordt met de steeds chronisch ziek blijvende persoon/het huisdier, doordat de lijder aan het syndroom vaak meer medici en hulpverleners bezoekt. Daardoor raakt de dossieropbouw gefragmenteerd.'
Men stemt te gemakkelijk in met belastende behandelingen
Een tweede punt waar de Wikipedia op wijst, is hoe personen die lijden aan Münchhausen by proxy herkend kunnen worden. Ze stemmen veel te gemakkelijk toe met allerhande belastende en gevaarlijke behandelingen van hun kind.
De Wikipedia formuleert dit zo:
'Voor de herkenning van het syndroom is het belangrijk alert te zijn op een al te "gewillige" moeder die zonder protesten telkenmale haar kind voor belastende of pijnlijke medische verrichtingen aan de medici ter beschikking stelt.'
Geen enkele evidentie kan het heilige geloof aantasten
Het derde punt dat Wikipedia toevoegt, is dit:
'Daarnaast is een karakteristiek element van lijders aan dit syndroom, dat ze altijd zullen blijven ontkennen, zelfs als ze direct worden geconfronteerd met bewijs tegen hen (zoals filmbeelden).'
Dit laatste punt bevestigt dat het om mensen gaat met een bepaalde persoonlijkheid. Je kunt immers op die video-opnames op twee totaal verschillende manieren reageren. Je kunt zeggen: oké, inderdaad, ik ben op heterdaad betrapt. Je kunt ook komen met een totaal wild verhaal als: ja, maar dat ben ik helemaal niet.
Verder weten we via wat er bekend is over alfa-persoonlijkheden (double-highs) dat die vrijwel nooit uit hun rol vallen. Het verhaal van Agamemnon in het gelijknamige drama kan men daarbij als voorbeeld aanhouden. Nadat hij zijn dochter geofferd heeft, moet hij dat natuurlijk zijn vrouw vertellen. Het verhaal wordt dan: onze dochter heeft zichzelf vrijwillig geofferd om het land te redden en is nu bij de Goden in de hemel. Een prachtig verhaal, maar of je het helemaal mag geloven, is de vraag.
Dit derde punt bevestigt dat lijders aan 'Münchhausen by proxy' een alfa-persoonlijkheid hebben (double-high zijn). Ze laten zich door feitelijke informatie niet uit het veld slaan. Ze hebben een bepaald idee in hun hoofd en blijven dat idee uitdragen. Het zijn predikers, 'men of words'.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten