Een teken aan de wand: steeds meer jongeren bewapenen zich

 

Eerst in de Telegraaf en later ook nog op Nu.nl (https://www.nu.nl/binnenland/6244923/aantal-gearresteerde-jongeren-met-wapens-verviervoudigd-grote-zorgen-bij-politie.html) lees ik dat volgens cijfers van de politie het aantal jongeren dat gearresteerd wordt met een wapen in vier jaar tijd verviervoudigd is. Dat is nogal wat.

Wat betekent dat?

Het Nu.nl item vermeldt de mening van de politie:

'Als oorzaken voor het toenemende wapenbezit noemt de politie onder meer de toename van dreigen met geweld op sociale media en de verheerlijking van wapenbezit en geweld door zogenoemde drillraps. Ook zoekt de politie zelf vaker op sociale media naar signalen van wapenbezit.'

Verder vermeldt het artikel twee uitgelichte reacties van de ongeveer 1200 die reageerders inzonden. Uit de eerste haal ik dit:

'Dit is zeker een zorgelijke ontwikkeling. Deze ontwikkeling wordt mede mogelijk gemaakt door onder andere drugs, rappers en filmindustrie. Die laatste twee zetten een gangster neer als een soort held, die alles kan krijgen wat hij hebben wil en respect afdwingt met eventueel geweld/moord. Wat dat betreft zou er meer aandacht besteed moeten worden tegen het voeden van deze filosofie.'

De tweede luidt in haar volledigheid:

'Het is nodig om naar de oorzaken te kijken van overlastgevend gedrag en wetsovertreding bij jongeren, ook bij illegaal wapenbezit. Die aanpak helpt bij het bepalen van effectief preventief en repressief overheidsbeleid.Het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) is een wetenschappelijk adviesbureau, dat vooral wordt betaald door de overheid. Het NJi adviseert op haar website welke specifieke trainingen en behandelingen effectief kunnen zijn bij probleemgedrag van kinderen en jongeren. Dat zorgwekkende gedrag kan o.a. bestaan uit: spijbelen, eetproblemen, roken, alcoholmisbruik, gokken, zelfbeschadiging, ongewenste intimiteiten, onveilige seks, vandalisme, intimidatie, criminaliteit, radicalisering en actieve deelname aan rellen.'

Verspil nooit een crisis, maar gebruik die om jezelf te profileren. Dat schijnt het idee achter de tweede reactie te zijn. Reclame die Nu.nl klakkeloos plaatst.

Maar wat me verder opvalt in die reclame, zijn de concrete oorzaken waarmee men aan komt zetten: 'spijbelen, eetproblemen, roken, alcoholmisbruik, gokken, zelfbeschadiging, ongewenste intimiteiten, onveilige seks, vandalisme, intimidatie, criminaliteit, radicalisering en actieve deelname aan rellen'.

Het gaat om een specifiek probleem, maar als we het NJi in de arm nemen, gaat het eigenlijk om alles dat maar enigszins mis kan zijn met de moderne jeugd. Schiet je met zo'n benadering op? Niet echt, maar het geeft natuurlijk wel een mogelijkheid om eindeloos subsidies te incasseren.

Wat betekent dat sterk toegenomen wapenbezit, afgaande op de politiecijfers? Mensen hebben maar twee gedragssystemen. De zaak is dus minder complex dan we misschien denken. Die cijfers suggereren heel duidelijk dat de samenleving en de cultuur in sneltreinvaart opschuift naar puur systeem 1 denken.

Alle mensen hebben een systeem 1 en alle mensen hebben dat ook nodig. Maar als systeem 2, waarmee we ooit interacteerden met de harde natuur, niet meer ontwikkeld wordt, dan worden mensen erger dan beesten. Want die beschikken nog best vrij vaak over een behoorlijk goed ontwikkeld systeem 2. Denk aan het onderzoek waarbij duiven vrijwel allemaal de beste oplossing vonden voor het driedeurenprobleem, maar eerstejaars wiskundestudenten niet.

Wat dat betekent als we steeds maar verder doorgaan in deze richting is heel simpel: oorlog, burgeroorlog, geweld, criminaliteit, corruptie, minder welvaart, meer discriminatie en meer armoede.

Het betekent ook, dat het Nederlandse onderwijssysteem (NOS volgens sommigen) niet functioneert. Mensen zouden door dat onderwijs goed moeten leren denken, d.w.z. een goed ontwikkeld systeem 2 aangeleerd krijgen. Helaas lijkt het daar in de verste verte niet op.

Kortom, als we zo doorgaan breekt hier strak de pleuris uit.

De politiek is ondertussen druk met het maken van excuses voor het slavernijverleden en druk met het slopen van het Nederlandse leger (zie de NRC van 31/12/2022), terwijl in Europa een heftige oorlog woedt en Poetin zodra hij zijn doel daar bereikt heeft, daar echt niet zal stoppen.

Neuroticisme bepaalt hoe we omgaan met problemen (coping behavior), maar bevooroordeeldheid dan?

 

Laatst bijgewerkt: 1/1/2023 om 13.08

 

Het idee is van wijlen Rob Giel. Mensen verschillen heel erg in hun manier van omgaan met problemen, was hem opgevallen. Sommige mensen maken als het ware amper iets mee en dan ligt hun hele leven ondersteboven, andere mensen verliezen alles wat ze hebben en gaan vrolijk verder.

Waar zat dat verschil nu precies? Wat was dat? Kon je het meten? Aan mij als nog niet afgestudeerde psychologie-student de opdracht om daar een meetinstrument voor te ontwikkelen.

In de (Amerikaanse) literatuur stond het begrip bekend als 'coping behavior'. Mijn opdracht was dus coping-behavior meetbaar te maken.

Ik realiseerde me dat je aan een enkel meetinstrument niets hebt. Je hebt meerdere instrumenten nodig, die allemaal bedoeld zijn hetzelfde te meten. Maar hoe vind je die?

Je hebt dus iets nodig als een theorie over het verschil tussen mensen die goed met problemen omgaan en mensen die dat niet doen. Je verwacht bijvoorbeeld dat intelligente mensen beter zijn in het omgaan met problemen. Je zou dan dus een maat voor intelligentie in je testbatterij kunnen opnemen.

Ik bedacht iets van tien punten waarop mensen die goed waren in het omgaan met problemen zouden moeten verschillen van mensen die dat niet zijn. Voor ieder punt zocht ik vervolgens een meetmethode of verzon ik er een.

Giel had zich ook gerealiseerd dat we mijn instrument moesten uitproberen. In totaal lukte het me om honderd mensen van zeer uiteenlopende herkomst te onderwerpen aan mijn vragenbatterij.

Wat ik me herinner is dat het inderdaad een eindeloos lange vragenlijst was, die ik moest afnemen. Mensen werden als het ware compleet doorgezaagd. Zowel de ondervraagde als de vragensteller werden er soms bijna compleet dol van.

De uitkomsten waren boven verwachting. Alle 10 instrumenten bleken dezelfde factor te meten. En het was een bekende variabele. Neuroticisme (van de ABV, de Amsterdamse Biografische Vragenlijst, een bekende Nederlandse persoonlijkheidsvragenlijst) bleek hoog te laden op deze gemeenschappelijke factor. Mijn hoogleraar, Willem Hofstee, omschreef neuroticisme indertijd als 'klaaggedrag'.

Hier stopt eigenlijk het mooie verhaal. Niemand leek zich te realiseren, dat wat ik gevonden had, vrij bijzonder was. Men redeneerde eerder andersom: ik had 10 keer neuroticisme gemeten. Dat was dus niets nieuws, want dat konden we allang meten.

Maar als je tien verschillende instrumenten hebt, die alle tien het omgaan met problemen moeten meten, dan is het heel bijzonder wanneer die tien instrumenten onderling allemaal hoog correleren (binnen de grenzen van hun betrouwbaarheid). Dat betekent namelijk dat het inderdaad gelukt is, het bedoelde begrip te meten. Je kunt je voorstellen dat je er een- of tweemaal naast zit, maar er tienmaal naast zitten is wat veel van het goede.

Dan is er nog een reden. Stel dat je er inderdaad tien keer naast zat met je gekozen of geconstrueerde instrumenten. Zelfs dan blijft overeind staan, dat je onmiskenbaar iets hebt gemeten, want je hebt tien keer een bepaalde factor gemeten. Dus, wat is die factor dan precies?

De brandende vraag die Rob Giel als psychiater indertijd had, was: heb je nu inderdaad coping-behavior gemeten? Als student persoonlijkheidspsychologie vond ik dat een wat vreemde vraag, waar ik toen niet goed een antwoord op wist. Een instrument mat wat het mat. Alleen door onderzoek kon je duidelijk krijgen, wat het mat.

Maar inmiddels weet ik het antwoord wel. Als je op tien verschillende manieren probeert iets te meten en al die tien manieren leveren dezelfde factor op, dan is er geen twijfel meer mogelijk. Je hebt het begrip dat je zo graag wou meten, inderdaad te pakken.

Er lijkt dus weinig twijfel mogelijk. Ik heb in de jaren 70 van de vorige eeuw inderdaad coping-behavior meetbaar gemaakt en het blijkt samen te vallen met neuroticisme. Anders geformuleerd: neuroticisme en coping-behavior zijn kennelijk (in hoge mate) hetzelfde.

Maar nu het grote probleem.

Op basis van wat we via het empirische discriminatie-onderzoek weten, zou je verwachten dat bèta's (mensen die laag scoren op autoritarisme en sociale dominantie en dus ook op bevooroordeeldheid) de ideale probleemoplossers zijn. Je zou verder denken dat alfa's (mensen die hoog scoren op autoritarisme, sociale dominantie en dus ook op bevooroordeeldheid) vooral problemen genereren. Ze maken problemen en laten die door anderen oplossen, zou je verwachten.

In dat geval zou bevooroordeeldheid de variabele zijn, die bepaalt hoe je omgaat met problemen. Je verwacht dus dat bevooroordeeldheid en neuroticisme min of meer hetzelfde zouden moeten zijn. Alleen is dat niet, wat we bij onderzoek lijken te vinden. Beide variabelen schijnen amper te correleren.

Hoe kan dat?

Eerlijk gezegd, ik weet het niet.

Het zou kunnen zijn, dat bevooroordeelde mensen uit twee soorten bestaan. Op basis van het empirische discriminatie-onderzoek (het soortenmodel) klopt dat. Mensen hebben twee redenen om bevooroordeeld te zijn. Ongeveer twee derde van de bevooroordeelde mensen is bevooroordeeld, omdat ze ten koste van alles bij een groep willen horen. De groep biedt veiligheid, onderdak en vaak een bestaan. Dit zijn de (rechtse) autoritaristen. Mensen die informatie geloven, omdat de groep en zijn leiders het zeggen, maar die geen flauw idee hebben van feitelijke juistheid. Feiten bestaan voor hen niet echt. Alles is slechts gevoel en opinie.

De andere een derde van de bevooroordeelde geesten zijn niet-autoritaristisch, maar wel scociaal-dominant. Ze omarmen vooroordelen om hoger in de groep te komen, maar realiseren zich ondertussen wel dat het inderdaad onzin is, dat ze beweren te geloven. Deze mensen kunnen scherp denken en zijn tot alles bereid en in staat. Het lijkt dus mogelijk dat deze mensen wel behoorlijk goede probleemoplossers zijn.

Maar klopt die verklaring?

Als die verklaring klopt, zou (rechts) autoritarisme hoog moeten correleren met de (omgekeerde) probleemoplosfactor, dus met neuroticisme. Neurotici zouden dan ook autoritaristisch moeten zijn. Je kunt dat niet bij voorbaat uitsluiten, maar of dat echt zo is ...?

 

De persoonlijkheid van de fascist: zo'n aardige man

 

Laatst bijgewerkt: 1/1/2023 om 13.37

 

In het Dagblad van het Noorden (17/12/2022, p. 4) vind ik een stuk over de net overleden oud-NSB'er Jacob Luitjens, de 'Schrik van Roden'. Hij verklikte dorpsgenoten en hielp de Duitsers bij het opsporen van onderduikers en verzetsstrijders.

Ook in andere media zag ik soortgelijke verhalen staan. In de NRC zag ik een stuk staan dat online voor de abonnees ook beschikbaar is (https://www.nrc.nl/nieuws/2022/12/16/jacob-luitjens-103-de-laatste-nsber-en-schrik-van-roden-overleden-a4151704).

In het NRC-artikel staat onder andere het volgende:

'Tijdens de rechtszaak betuigde hij spijt. „Ik heb er berouw over dat ik de stem van mijn geweten tot zwijgen heb gebracht en dat ik anderen pijn heb gedaan”, zei hij tijdens de slotzitting. „Ik wil nu in het reine komen met het verleden.” Op advies van de rechter werd Luitjens’ gevangenisstaf teruggebracht tot 2,5 jaar.'

Luitjens wist precies wat hij moest zeggen en hoe om de rechter zo ver te krijgen dat hij de straf terugbracht tot het absolute minimum.

Was die rechter de enige die in zijn verhaal trapte?

Het NRC-artikel eindigt met deze alinea:

'In maart 2022 keek Trouw met de toen 102-jarige Luitjens terug op de podcastserie. De van een Covid-infectie herstellende Luitjens, die met name empathische reacties had ontvangen, wees naar zijn woonkamertafel vol kaarten met beterschaps- en gelukswensen. Die reacties, zei hij, laten zien „dat een monster ook weer een normaal mens kan worden”.'

Luitjens had een hele collectie mensen zo diep weten te ontroeren, dat ze hem het beste toe wensten. Maar dat is nog niet alles. Hij weet de lezer op het einde ook nog even mee te geven, dat hij nu toch weer een normaal mens is geworden.

In zekere zin had hij natuurlijk gelijk.  Bevooroordeeldheid (fascisme) zit in vrijwel ieder van ons. Slechts een klein deel van alle mensen moet er bewust niets van hebben en weet het actief in te perken. (En maken zich daardoor bij andere mensen mateloos impopulair.)

Wat me dus in al die verhalen opvalt, is dat de schrijvers zo weinig van de man lijken te begrijpen. Zo stelt het verhaal van het Dagblad dat hij nu is, waar hij zo graag wilde zijn, namelijk bij God. Dat klinkt prachtig, maar als iemand als Luitjens dat zegt, is het misschien beter dat niet zonder meer te geloven.

Mensen stellen zich kennelijk een fascist voor als een uiterst kwalijk figuur en Luitjens voldoet in hun optiek op geen enkel punt aan dat beeld.

De werkelijkheid is vaak precies andersom. Echte fascisten zijn reuze aardige mensen, die sociaal extreem handig zijn. Maar onder die prachtige bolster een zwarte pit verbergen, omdat ze niets liever doen dan hun agressie vrij baan geven om hun mede mensen duidelijk te maken, wie de baas is.

Nu moet ik bekennen dat ik de man Luitjens nooit persoonlijk gekend heb. In beginsel kan ik er dus net zo goed naast zitten als de mensen, die hem wel ontmoet hebben en denken hem gekend te hebben.

Wat ik aan informatie over de man heb, ontleen ik aan het artikel. En aan wat we weten uit empirisch onderzoek over fascisten (over extreem bevooroordeelde mensen).

Was Luitjens inderdaad een fascist? Een extreme fascist is iemand die hoog scoort op sociale dominantie en (rechts) autoritarisme. Daardoor is de man ook extreem bevooroordeeld. Dat maakt ook dat hij achter ieder mogelijke strongman aanloopt.

Luitjens studeerde rechten, een typische alfa-studie. Je zou ook kunnen zeggen: een studie zonder harde kern. Wat trok hem zo aan in de NSB? 'Er zaten goeie kameraden bij ...' Na de oorlog bekeerde Luitjens zich en werd lid van de doopsgezinde kerk. Via Zuid-Amerika komt hij na de oorlog in Canada terecht, waar hij docent wordt aan de universiteit in Vancouver. Studenten en collega's liepen weg met hem.

Wat je dus ziet, is dat Luitjens een feilloze sociale antenne heeft. Hij weet precies wat hij moet zeggen om andere mensen voor hem in te nemen en voor zijn karretje te spannen. In Zuid-Amerika was hij naast boer ook onderwijzer. In Canada is hij een populair docent. Tijdens de oorlog wist hij het tot chef van de lokale afdeling van de Landwacht te schoppen. Hij wilde dus niet alleen Landwachter zijn, maar in die politie-organisatie ook zo hoog mogelijk komen.

Alle informatie die je vindt, wijst erop dat Luitjens een uiterst sociale man was. Hij wilde voor alles bij een belangrijke groep horen. Hij was dus (rechts) autoritaristisch. En hij was sociaal-dominant: hij wilde ten koste van alles zo hoog mogelijk in de groep komen.

Dat betekent dus, dat Luitjes mensen voortdurend vertelt, wat ze graag willen horen. Dat verklaart zijn populariteit bij collega's en docenten. Maar feiten zag de man niet, omdat hij zo autoritaristisch was. Hij was geen 'man of action', maar een volledige alfa. Zowel sociaal-dominant als autoritaristisch.

Wat de man dacht of vond, wist hij later niet eens meer, want dat is voor dat soort mensen totaal irrelevant. Feiten doen er niet toe. Alles draait om het sociale effect op dat moment. De man dacht op precies dezelfde manier als Adolf Hitler. Tot alles bereid om sociaal te scoren.

Het beangstigende is, dat hij daar dus in de praktijk ook steeds weer mee weg kwam. Kennelijk zijn de burgers in ons land (en in andere landen) volledig bereid alles te geloven, wat je ze vertelt, mits je ze eerst maar handig naar de mond praat.

Het zelfmoordprobleem: wat is leidend, feit of opinie?

 

Je zou denken dat het idee om zelfmoord te plegen meestal opkomt op het moment dat de situatie opeens volledig tegengesteld is aan je idee over hoe die zou moeten zijn. Je hebt een leuke baan, een leuke vrouw, leuke kinderen en dan opeens is alles weg en moet je vechten om te overleven.

Er zijn inderdaad aanwijzingen dat een situatie die opeens heel sterk verslechtert de kans op zelfmoord groter maakt (in een vorige blogpost over dit onderwerp zagen we dat al). Tegelijkertijd is ook bekend dat zelfmoord een soort mode kan zijn. Berichtgeving over zelfmoord kan leiden tot nieuwe zelfmoorden. De mensen die zelfmoord plegen zijn kennelijk vaak uiterst gevoelig voor wat andere mensen doen en vinden. De beroerde situatie is dus zeker niet de enige bepalende factor.

Maar laten we voor het gemak toch even uitgaan van zo'n beroerde situatie. Op dat moment staan er twee manieren van denken open. Je kunt systeem 1 volgen of systeem 2.

Wanneer je systeem 1 volgt, reageer je emotioneel op de verslechterde situatie. Je waardeert die sterk negatief. Je wilt vluchten voor die negatief geladen situatie. Eventueel wil je die bevechten, je wordt boos. De situatie moet beëindigd worden en je doet al het mogelijke die situatie te vernietigen. Met andere woorden: je gaat strijdend ten onder. De andere optie is de vlucht: zelfmoord lijkt dan een prima optie.

Wanneer je systeem 2 volgt, probeer je de situatie rationeel te analyseren. Je zit in een moeilijke situatie die allerhande negatieve emoties oproept. Door die emoties wil je je niet laten leiden. Je erkent dat de situatie verre van ideaal is, dus het is zaak nu kalm te blijven en het hoofd koel te houden. Je realiseert je dat dit een levensbedreigende situatie is, het kan gaan om je leven.

Hoe moet je dit aanpakken? De eerste stap is je prioriteiten duidelijk stellen. De eerste prioriteit is in leven blijven. Als je dood bent, houdt alles op. De tweede prioriteit is gezond blijven. Als je ziek of gehandicapt bent, lopen de kansen om te overleven snel achteruit.

De tweede stap is de situatie nauwkeurig observeren en analyseren. Hoe meer je begrijpt van de situatie, hoe beter je kansen om die te overleven.

Het verschil in benadering kun je misschien goed samenvatten als volgt. In de ene benadering vindt je de situatie volledig shit en wil je iedere optie aangrijpen om aan die situatie te ontsnappen. In de andere benadering stel je overleven als doel en wil je iedere optie aangrijpen om dat doel te realiseren.

Het grote verschil is dus dat je in het ene geval je gedrag volledig baseert op een opinie (deze situatie is volledig shit) en in het andere geval op een hard feit (ik leef nu nog, maar met wat pech straks niet meer).

In het ene geval laat je je leiden door je mening, door je gevoel. De situatie voelt shit. In het andere geval laat je je leiden door een hard feit. Ik leef nu nog, maar het kan zo afgelopen zijn.

Dit suggereert dus dat de manier waarop mensen denken doorslaggevend is. Denk je vanuit je opinies/gevoel of klamp je je vast aan de harde feiten?

Wel of niet voor zelfmoord kiezen?

 

Het idee voor zelfmoord komt meestal boven als de situatie volledig niet overeenkomt met ons idee van hoe die zou moeten zijn. Je bent het hoofd van de kliniek en dan zit je opeens vies en kaalgeschoren in een concentratiekamp met als meest waarschijnlijk vooruitzicht de dood.

In dat soort situaties kiezen sommige mensen voor zelfmoord en anderen niet. Welke factor maakt het verschil? Viktor Frankl beschreef het zo: sommige mensen worden Muzelman, anderen niet. Als iemand Muzelman werd, viel hij -- naar de ervaring en overtuiging van Frankl -- niet meer te redden.

De variabele die het grootste effect heeft op het gedrag van mensen is vrijwel zeker bevooroordeeldheid. Bevooroordeeldheid bepaalt hoe je de wereld ziet. Denk je van binnen naar buiten, of denk je van buiten naar binnen? Redeneer je vanuit je geloof of redeneer je vanuit de harde feiten? Ik verwacht dus dat bevooroordeeldheid de variabele is die het verschil maakt.

Viktor Frankl koos voor het leven. Hij definieerde het concentratiekamp als een unieke kans om menselijk gedrag onder extreme omstandigheden te bestuderen. Dat lijkt me een duidelijk voorbeeld van buiten naar binnen denken. De focus ligt niet op de eigen ideeën, maar op de omgeving.

Abel J. Herzberg zat ook in het concentratiekamp en stond ongetwijfeld voor hetzelfde probleem. Hij omarmde de uitspraak: amor fati. Omarm het lot. Heb het lot lief. De wereld is wat hij is, je moet het ermee doen. Dus niet: ik vind dit, de wereld klopt daarmee niet, de wereld is fout, dus ik moet hier weg!

Michel Krielaars schreef in zijn column van 22/12/2022 in de NRC:

'... het aangrijpendste boek dat ik lees is Het concentratiekamp in de Paradijsstraat van de jonge Oekraïense journalist Stanislav Aseyev (1989). Duizend dagen lang werd hij in de Donbas gevangen gehouden door pro-Russische separatisten.

Zelfs bij Amnesty International kunnen ze zich niet voorstellen wat voor een huiveringwekkende wreedheden Aseyev heeft meegemaakt. In de tot gevangenis omgebouwde fabriek in het centrum van Donetsk waar hij wordt opgesloten zijn verkrachtingen en elektroshocks in je anus en aan je testikels dagelijks terugkerende rituelen. In de isoleercel hangen gevangenen soms twee weken vastgeklikt aan de tralies, waarna ze dichtklappen en ‘alleen nog angst, wrok en verlangen naar hun dierbaren’ kunnen voelen. Ze mogen alleen hun cel uit met een zak over hun hoofd, zodat ze hun bewakers niet kunnen herkennen.

Soms zijn Aseyevs medegevangenen ook mannen en vrouwen die aan de kant staan van de separatisten, maar op sociale media kritiek hebben geleverd. Onder hen bevinden zich zelfs militairen, van gewone soldaten tot generaals. In arrestatiegolven zijn ze opgepakt en gestraft, zoals tijdens de Stalin-terreur. Gedesillusioneerd aanvaarden ze hun lot.

Zelf zit Aseyev gevangen omdat hij in zijn berichtgeving de Volksrepubliek Donetsk tussen aanhalingstekens heeft geplaatst en een spion zou zijn. Maar ondanks zijn veroordeling tot dertig jaar cel, blijft hij een journalist en schrijft hij over wat hij meemaakt zonder een oordeel te vellen. [. . .]

In een wereld waar de geest van zowel Hitler als Stalin heerst, overweegt Aseyev regelmatig om zelfmoord te plegen. Maar steeds weer verlegt hij zijn grenzen zodra zich een sprankje hoop voordoet. Na twee jaar van zijn straf te hebben uitgezeten, begrijpt hij ook wat de les van zijn gevangenschap is: bewust voor het leven kiezen in een omgeving waar alles voor de dood pleit.'

Ook in dit geval heb je dus weer iemand die niet oordeelt. Die niet redeneert, ik vind dit en dat, de wereld voldoet niet aan mijn verwachtingen, dus ik moet hier zo snel mogelijk weg. Integendeel, hij accepteert de wereld voor wat die is. Het is misschien niet geweldig, maar het is wel de wereld en we zullen het ermee moeten doen.

Grappig is de reactie die Krielaars daar vervolgens aan toevoegt:

'Als ik zoiets lees, hoor ik in gedachten het Bach Ensemble Amsterdam weer zingen: ‘Dona nobis pacem’, geef ons vrede. Alsjeblieft!'

Dat is precies de omgekeerde reactie. Je stelt je eigen wensen voorop. Je gaat uit van je eigen idee over hoe de wereld moet zijn. Maar als je wilt overleven in een harde wereld, moet je niet uitgaan van je eigen ideeën, maar je moet uitgaan van wat er is.

Je eerste prioriteit is in leven proberen te blijven. Niet, hoe de wereld idealiter zou moeten zijn. 

Goed nieuws of bedenkelijk?

 

Laatst bijgewerkt: 26/12/2022 om 4.11

 

In eerdere blogposts (https://stopdiscriminatie.blogspot.com/2022/12/discriminatie-en-door-het-ijs-zakken.html; https://stopdiscriminatie.blogspot.com/2022/12/discriminatie-en-door-het-ijs-zakken_13.html) besteedde ik aandacht aan vier jonge jongens die zich op het nog dunne ijs van een meer waagden. Dat avontuur liep niet goed af. Achteraf blijken alle vier het tenslotte niet te hebben gered.

Dergelijk gedrag wijst op slecht ontwikkeld systeem 2 denken. Verder viel in een volgende nieuwsitem over het ongeval op het uitgebreide ach en wee roepen. Een aanwijzing voor een cultuur waarin systeem 1 denken de norm is geworden.

 

Vandaag vond ik op Nu.nl een item dat de lezer 'goed nieuws' moet leveren (https://www.nu.nl/binnenland/6244044/goed-nieuws-silly-walk-goed-voor-je-fitheid-krabbels-huisarts-eindelijk-leesbaar.html).

Het gaat me om de alinea over een groep tieners die 30 km afdreef op sups en daarna werd gered. De alinea luidt als volgt:

'Nog meer goed nieuws uit The Guardian. Dit keer over een groepje tieners dat maar liefst 30 kilometer afdreef op paddleboards. Noodgedwongen brachten ze de nacht door op Swan Island, waar ze de volgende dag werden gered.'

Het artikel in The Guardian staat hier: https://www.theguardian.com/australia-news/2022/dec/20/teenagers-search-victorias-mornington-peninsula-rosebud-beach.

 

Wat is er precies gebeurd?

Vier tieners (twee jongens van ieder 18 en twee meiden, een van 18 en een van 19) hebben iets te vieren, want ze hebben hun afsluitend examen gehaald. Aan het begin van de avond klimmen ze met zijn vieren op twee sups op het Foreshore-strand van Rosebud. Een badplaats bij Melbourne, Australië. Bij ons begint de winter, daar begint de zomer.

Konden deze tieners suppen? Dat is niet aannemelijk. In dat geval klim je niet met vier man op twee sups. Zelfs in het uitzonderlijke geval dat een verhuurder tandem-sups in de aanbieding heeft, doe je dat normaal nog niet, omdat samen op een sup nog weer een stuk lastiger is dan alleen op een sup.

Konden deze tieners zeilen? Ook dat is niet aannemelijk, omdat je als zeiler heel goed weet wat de wind met een boot zal doen. En aan dat inzicht ontbrak het in dit geval nogal.

Op die bewuste avond stond er behoorlijk wat wind. Het artikel in de Guardian vermeldt een windsnelheid van tusssen de 20 en 30 km per uur. Dat wil zeggen: de gemiddelde windsnelheid was ongeveer 25 km/uur, maar de pieken liggen dan vaak bij meer dan 40 km/uur.

Zelf beschouw ik een windsnelheid met pieken van 30 km/uur als het maximum dat ik op een sup nog aankan, maar ik ben ondertussen een redelijk getraind en ervaren supper. 30 km/uur is ongeveer de snelheid dat de wind me even snel terug blaast, als dat ik op mijn knieën peddelend (in verband met de wind die je vangt) vooruit kom. Zodra de wind meer over de sup te zeggen heeft, dan degene die peddelt, wordt het eng, want dan ben je een speelbal van de wind.

Wanneer je dus met zijn tweeën op een sup klimt en niet echt heel goed kunt peddelen, is het uitgesloten dat je bij een aflandige wind van gemiddeld 25 km/uur nog terug komt naar de wal. En inderdaad, de wind was die avond daar aflandig (Zuid-Oost).

De tieners klommen dus vrolijk steeds met zijn tweeën op een sup, staken van wal en konden daarna niet meer terug. Tegen de tijd dat ze dat door kregen, waren ze vermoedelijk al een heel eind van het strand. Door de vallende duisternis waren ze ook niet meer goed zichtbaar.

In zekere zin hadden ze nog geluk. Toen ze niet terugkwamen, sloeg iemand alarm. Boten en helicopters rukten uit om te zoeken.

In theorie lijkt het vinden van twee sups die door de wind worden voort gejaagd, niet zo moeilijk. Maar in de praktijk is de exacte windrichting over een langere periode nooit precies bekend. Dat maakt het gebied dat je moet afzoeken al snel akelig groot.

Moderne zwemvesten hebben vaak een sterk flitslicht, dat automatisch gaat werken zodra je in het water valt. Maar deze vier jongelui hadden afgaande op het artikel geen zwemvesten en ook geen ander licht waarmee ze in het donker de aandacht konden trekken.

Rond twee uur 's nachts spoelen de tieners aan op Swan Island. De ene helft van dat eiland is militair gebied, de andere kant wordt in beslag genomen door een golfclub. 

Volgens Google Maps hebben ze op dat moment een afstand van minder dan 22 km afgelegd. Als ze een 7 uur in het water gelegen hebben met hun sups, levert dat een snelheid op van ruim 3 km/uur. Bij een stevige wind voor een sup die voor de wind weg loopt, erg langzaam. Kennelijk zaten de tieners op hun sups om niet in het water te vallen en lagen de sups diep doordat ze er met twee man opzaten.

Hebben ze geluk gehad? Als je de kaart bekijkt, zie je, dat als de wind iets meer naar het noorden had gewaaid, ze pas na 50 km waren aangespoeld. Een afstand die ze door kou en uitputting mogelijk niet gehaald hadden. Als de wind iets meer naar het zuiden had gewaaid, waren ze misschien de baai uitgejaagd, de wijde oceaan op.

Wat me in het artikel van Nu.nl en The Guardian ook opviel, was dat de vermelde afstand niet klopt. Van de ruim 20 km heeft men gemakshalve 30 km gemaakt. Dat klinkt mooier.

Er zijn meer merkwaardigheden in de berichtgeving. De tiener heeft het volgens de tekst over een 'wonder'. The Guardian maakt er in de kop 'droom' van. Dat de tieners veel geluk hebben gehad, zal duidelijk zijn. Dus, als je dan tenslotte de vaste wal weer bereikt, voelt dat als een wonder. Maar was het bereiken van de vaste wal een 'droom'?

Het lijkt me eerder dat deze tieners in een soort droom op de sups zijn geklommen en daarna ontdekten dat de harde werkelijkheid weinig respect voor hun mooie droom had. De term 'droom' lijkt me eerder een omdraaiing van de werkelijke situatie. Iets dat bevooroordeelde mensen (journalisten zijn dat nogal eens) graag doen.

 

Wat hebben we nu?

Mijn vraag was: is dit goed nieuws of toch wel wat bedenkelijk? We hebben vier jong volwassenen die net hun afsluitend schoolexamen hebben gehaald. Ze zouden dus niet bepaald achterlijk moeten zijn.

Die vier jong volwassenen klimmen tegen het vallen van de avond met zijn vieren op twee sups, terwijl het stevig waait en de wind aflandig is. Gezien hun gedrag moet je aannemen dat geen van de vier kon suppen, kon zeilen of op andere wijze enig verstand had van bootjes.

Over de verschillende veiligheidsmaatregelen die je behoort te nemen, voordat je op een sup klimt, zullen we het hier verder maar niet hebben. Maar wie een aantal belangrijke punten wil lezen, kan hier kijken: https://supboardermag.com/supsafe/.

Het online Supboarder Magazine voert die veiligheidscampagne niet zo maar, mag je aannemen. Ook in de UK gaat het regelmatig fout. Mensen zien suppen als lol hebben, maar water geeft niet alleen lol, het neemt ook levens.

Als je er over nadenkt, is het allemaal uiterst bedenkelijk. Hier heb je vier jong volwassenen, die kennelijk in de veronderstelling leven dat de harde natuur hen zal behandelen zoals volwassenen dat altijd gedaan hebben. Als ze gingen krijsen of huilen, werden ze daarna wel gered en vertroeteld met lieve woordjes.

Overdrijf ik? Je hebt een volwassen kind dat zich gedraagt als een idioot. Wat zegt de vader vervolgens? Hij is heel erg blij, heel erg gelukkig. Want zijn kind is er nog. Zeker, maar zijn volwassen zoon heeft kennelijk nog nooit geleerd om zelf na te denken. Als je op deze leeftijd nog steeds niet in staat bent tot zelfstandig denken, is dat niet iets om blij over te zijn, maar iets om je als ouder grote zorgen over te maken.

 

Wat is de geest van Hitler en Stalin precies?

 

In mijn vorige blogpost beweerde ik dat de geest van Hitler en Stalin nooit weg geweest is. Die geest was er altijd al.

Maar wat bedoel ik dan precies met die geest? De geest van Hitler en Stalin (fascisme, de geneigdheid te discrimineren) kunnen we al heel lang meten, namelijk als bevooroordeeldheid. Het instemmen met vooroordelen. Populaire uitspraken die gebaseerd zijn op gevoel in plaats van op feiten.

Hoe wel we dat al heel lang kunnen (sinds de jaren dertig van de vorige eeuw), realiseerden we ons nooit en nu vaak nog niet, het belang van die maat. Je kunt iets, maar je hebt zelf niet door, wat je precies aan het doen bent. Je snapt het belang niet.

Maar wat is bevooroordeeldheid precies? Wat maakt bevooroordeeldheid zo bijzonder? 

Ons denken wordt bepaald door twee totaal verschillende factoren. De factor die allereerst van groot belang is, is onze sociale omgeving. Normaal praten we tegen andere mensen. We kiezen onze woorden dus zo dat de mensen in onze omgeving die zo 'mooi' mogelijk vinden. We gebruiken woorden om van andere mensen te krijgen wat we graag willen hebben. Zaken als: aandacht, erkenning, geld, liefde, voedsel, drinken.

Een tweede factor die van invloed kan zijn op ons denken, is de harde werkelijkheid. Wie in een gevaarlijk oerwoud zit zonder eten, moet zijn brein op topsnelheid laten werken. Dat brein gebruik je dan om gevaren aan te zien komen en uit de weg te gaan. En je gebruikt dat brein om aan eten en drinken te komen.

Bevooroordeeldheid meet, hoe we denken. Laten we ons denken bepalen door onze sociale omgeving? We stemmen in met de uitspraken die onze sociale omgeving graag hoort. Of laten we ons denken bepalen door de harde feiten?  Dus in de trant van: dit klinkt wel leuk, maar het klopt helaas van geen kant.

Er is een simpele onderbouwing waarom bevooroordeeldheid de maat voor fascisme is. Hitler koos (volgens Mein Kampf) de slogans voor zijn toespraken zo, dat ze een maximaal effect sorteerden op zijn toehoorders. Zijn criterium voor succes was het percentage van het publiek dat zich na afloop opgaf als nieuw lid van de NSDAP. Hij maakte zich dus niet druk over feitelijke juistheid. Het enige criterium was bijval van de groep.

Discriminatie en fascisme: was de geest van Hitler en Stalin ooit weg?

 

Laatst bijgewerkt: 28/12/2022 om 3.43

 

In de NRC lees ik een column van Michel Krielaars (https://www.nrc.nl/nieuws/2022/12/22/de-geest-van-stalin-en-hitler-is-teruggekeerd-a4152377#/krant/2022/12/23/#206).

De column is getiteld: De geest van Stalin en Hitler is teruggekeerd. Zo'n titel is natuurlijk bedoeld als korte samenvatting van de inhoud. De titel klinkt mooi, maar is het echt zo? Is het fascisme terug van weggeweest?

Dat het fascisme terug is, zal duidelijk zijn. Dat ben ik met Krielaars eens. Maar is het ooit weggeweest?

Deze blog gaat over discriminatie. De vraagstelling is: je wilt discriminatie stoppen, maar hoe zou dat dan precies moeten?

Het antwoord op die vraag is simpel en valt uiteen in twee delen. 1. Je moet discriminatie meetbaar maken. 2. Vervolgens moet je methodes zoeken die die variabele aantoonbaar reduceren zodra zo'n methode wordt toegepast.

Vergelijk het met het proefschrift van mijn vrouw en mij. Dat ging over basale schrijfvaardigheid. De titel was: Meten en maximaliseren van basale schrijfvaardigheid. Je moet het eerst meetbaar maken en dan gericht zo hoog mogelijk maken.

Voor de succesvolle aanpak van discriminatie geldt dezelfde procedure. Je moet het eerst meetbaar maken en daarna gericht proberen te verminderen.

Inmiddels zijn we heel goed in staat om de neiging tot discriminatie te meten, maar wat nog wat in de kinderschoenen staat is het minimaliseren. Het vinden van methodes om het te verlagen.

We meten geneigdheid tot discriminatie (fascisme) via bevooroordeeldheid: het instemmen met een reeks populaire vooroordelen. Maar als je dat weet, weet je ook dat fascisme nooit is weggeweest. 

In een eerdere versie van deze blogpost schreef ik:

'De mens zit al zo'n twaalf duizend jaar opgescheept met discriminatie/fascisme, voorlopig zal dat nog wel even zo blijven. Misschien verdwijnt het pas zodra de moderne mens van deze Aarde verdwenen is. Een optie die vandaag de dag niet langer ondenkbaar lijkt.'

Ik kreeg daar als commentaar op dat discriminatie gekoppeld zit aan systeem 1 denken. Dat systeem 1 zit in de mens, heeft daar altijd gezeten en valt niet weg te denken. De neiging tot discriminatie zit diep verankerd in ons.

Mijn opmerking dat discriminatie 12.000 jaar geleden ontstaan is, klopt dus niet. Maar bij jagers/verzamelaars wordt dat systeem 1 in toom gehouden door systeem 2. Omdat iedereen meehelpt met het vinden en produceren van voedsel, heeft iedereen een behoorlijk ontwikkeld systeem 2. Daardoor kan systeem 1 binnen de perken worden gehouden.

Misschien moet je het anders formuleren. Het probleem is niet dat systeem 1. Dat hebben we allemaal en we kunnen niet zonder. Het probleem is dat systeem 2 vaak niet meer goed ontwikkeld wordt. En dat begon inderdaad ongeveer 12.000 jaar geleden na de uitvinding van de landbouw.

De geest van Hitler en Stalin is dus niet het systeem 1 denken dat ons beheerst, maar het niet goed tot ontwikkeling komen van dat regulerende systeem 2.

Een oorlog doet op dat punt wonderen. Daarna ligt alles in puin en moet alles weer opgebouwd. Iedereen ontwikkelt daardoor zijn systeem 2. Maar naarmate de welvaart toeneemt, neemt ook het systeem 2 denken weer af.

Na de oorlog lijkt het daardoor alsof de geest van Hitler en Stalin weg is. Maar die afwezigheid is slechts tijdelijk. Naarmate de welvaart toeneemt, wordt ook het ongeremde systeem 1 denken weer steeds duidelijker zichtbaar. Het lijkt alsof de geest van Hitler en Stalin er weer is.

Huizinga omschreef de opkomst van de fascistische attitude in de jaren dertig van de vorige eeuw zo treffend. Hoofdstuk 7 van In de schaduwen van morgen is eraan gewijd: 'De algemeene verzwakking van het oordeel'. Het is alsof er met de oordeelsvorming iets mis gaat. Mensen krijgen problemen met oordelen. De kritische blik verdwijnt.

Mijn vader beschreef zijn NSB-kennissen zo mogelijk nog plastischer: het waren beste mensen, maar ze hadden een kronkel in de kop. Ze konden niet helder denken. Ze hadden een probleem met zindelijk denken. Ze keken niet door dingen heen.

Laten we het kind niet met het badwater weggooien. Krielaars heeft een punt: tegenwoordig is die foute geest helaas wel weer heel virulent en zichtbaar.

 

 

Zelfmoord en de olifant in de kamer (2)

 

Laatst bijgewerkt: 24/12/2022 om 10.39

 

Mijn vorige blogpost bevat een belangrijk punt. Meisjes in de VS denken vaak over zelfmoord, maar jongens in de VS doen het veel vaker.

Kennelijk zit er dus een belangrijk verschil tussen denken en doen!

Wat is zelfmoord precies?

Viktor Frankl was chef de kliniek in Wenen en kwam vervolgens als vuile, kaalgeschoren Jood aan in het concentratiekamp. Dat is een gigantische verandering.

Hij beschreef wat er onder die omstandigheden gebeurde. Sommige mensen worden 'muzelman': ze roken een laatste sigaret en werpen zich tegen het prikkeldraad waar hoogspanning op stond. Die mensen vielen niet te redden, wat je ook deed, je kon hun lot niet wijzigen. Andere mensen daarentegen gingen de strijd met de omgeving aan en probeerden te overleven.

Met andere woorden: als de wereld opeens instort en ons wereldbeeld volledig op zijn kop komt te staan, wanneer al je ideeën over de wereld opeens de prullenbak in kunnen, dan reageren we daar uiterst emotioneel op. Ons systeem 1 wordt getriggerd.

Systeem1 evalueert de nieuwe situatie uiterst negatief en als bedreigend. De oplossing van systeem 1 is: vechten of vluchten. In ieder geval wil men zo snel mogelijk weg uit de bedreigende situatie. Zelfmoord is in dat verband dus een prima oplossing.

Maar mensen hebben in beginsel ook een systeem 2 reactie. Ze hebben een rationeel systeem, dat bedoeld is om te overleven in het gevaarlijke oerwoud en daar zelfs eten te bemachtigen. Die systeem 2 reactie zegt: kalm blijven. Probeer de situatie nauwkeurig te observeren, probeer je emoties te onderdrukken. Stel duidelijk je prioriteiten. Wat is nu echt belangrijk? Waar gaat het om? Laat je niet uit je evenwicht brengen door de huidige problemen, die straks mogelijk weer weg zijn.

Met andere woorden: als we opeens in een uiterst moeilijk situatie belanden, zullen sommigen zelfmoord plegen, maar anderen niet. Het grote verschil is: hoe men denkt? Hanteert men systeem 1 of juist systeem 2?

De variabele die aangeeft vanuit welk systeem mensen denken, is bevooroordeeldheid (prejudice). Systeem 1 denkers voelen bij een populair vooroordeel dat de bewering klopt, dat wil zeggen: goed voelt. Systeem 2 denkers zien bij vooroordelen dat de feitelijke onderbouwing ontbreekt. In opinies kun je niet wonen, geloven ze. Het klinkt wel 'mooi', maar feitelijk gezien is het onzin.

Als mijn veronderstelling klopt, zou je verwachten dat jongens belangrijk vaker zelfmoord plegen dan meisjes. Jongens zijn veel sociaal dominanter dan meisjes en daardoor belangrijk bevooroordeelder. Wel, die verwachting wordt bevestigd.

De toegenomen zelfmoord onder jongeren in de VS (maar vermoedelijk ook hier) ontstaat dan dus, doordat de jeugd het systeem 2 denken niet meer leert en niet meer inoefent. 

Wat gebeurt er nu als een jongere, die het niet meer ziet zitten, zich bij de hulpverlening meldt? Die krijgt heel veel aandacht op de verkeerde momenten en wordt nog meer aangemoedigd in systeem 1 denken. De afloop is dus doorgaans fataal.

De strekking van een populair boekje uit de vorige eeuw dat ik heb, is dat een mens vooral is, wat hij denkt. Het denken bepaalt de mens. Je denken bepaalt, wie en wat je bent. In dit geval bepaalt het denken, het verschil tussen zijn en niet zijn. Wie fout denkt, kan even later dood zijn.

Is dat zielig? Is dat erg? Misschien, maar dat is hoe de natuur in elkaar zit.

 

  

Zelfmoord en de olifant in de kamer (1)

 

 

In The Economist (December 10th 2022, p. 40-41) trekt een artikel over zelfmoord onder jonge Amerikanen mijn aandacht. Zelfmoord is de op een na belangrijkste oorzaak van overlijden in de leeftijdsgroep van 10 tot 18, lees ik. Alleen ongevallen is qua aantal doden nog belangrijker.

In Engeland en Wales lag het zelfmoordcijfer in 2021 op 6.4 per 100.000 voor 15- tot 19-jarigen, in de VS lag het op 11.2. Ook internationaal gezien ligt het cijfer exceptioneel hoog.

Wat de zaak nog beangstigender maakt, is de snelle stijging. In 2007 lag het volgens de afgebeelde grafiek rond de 7 per 100.000 voor 15- tot 19-jarigen. In 14 jaar tijd is het dus bijna met 50% toegenomen.

Voor 10- tot 14-jarigen is de stijging in verhouding nog dramatischer. In 2007 lag het rond de 1, in 2021 is het ongeveer 3. In 14 jaar is het aantal verdrievoudigd.

Wat veroorzaakt die stijging? 

Op dit punt is het artikel merkwaardig optimistisch: experts hebben een redelijk begrip over hoe ze zelfmoord moeten voorkomen. Wel, als dat echt zo was, zou je verwachten dat die stijging er niet was.

Dan zijn er de gangbare verklaringen. Kinderarmoede, ouderverslaving en ouderdepressie. Alle drie zijn volgens het artikel niet duidelijk toegenomen. Armoede tijdens de jeugd is zelfs afgenomen.

Meisjes zijn in de VS veel vaker zelfmoord aan het overwegen dan jongens volgens het artikel. Maar tienerjongens hebben een ongeveer driemaal zo'n grote kans dan meisjes door zelfmoord te sterven.

Dit lijkt me een belangrijk punt. Kennelijk is het denken over zelfmoord dus iets totaal anders dan het plegen van zelfmoord!

Zelfmoord lijkt sterk afhankelijk van de omgeving waarin iemand zit, precies zoals je zou verwachten. Het artikel meldt dat gedurende de COVID-pandemie kinderen die 'abuse or neglect' hadden meegemaakt 25 keer zoveel kans hadden zichzelf te doden als hun leeftijdsgenoten die dat niet hadden meegemaakt. (Kennelijk heeft men het eerst gevraagd en later gekeken, wie er nog in leven waren.)

Landelijke streken doen het op dit punt veel slechter dan stedelijke gebieden. Het artikel vermeldt Alaska met maar liefst 42 jaarlijkse doden per 100.000 jeugdigen.

Wat is de verklaring? Het artikel denkt dat dat komt door een slechtere toegang tot zorg. Ik zou eerder denken dat het komt, door de cultuur. De landelijke gebieden in Amerika zijn Trump-country. De bevooroordeeldheid ligt daar torenhoog. Een staat als Alaska is ultra-rechts.

Wat het artikel zeer de moeite waard maakt, is de volgende constatering.

'Nine out of ten children who died by suicide had some contact with the health-care system in their final year of life.'

Het artikel concludeert daar uit:

'Doctors' offices are important, too. [...] If paediatric practices were better prepared and incentivised to address behavioural problems, this could make a huge difference ...'

Maar als je het logisch bekijkt, is het verband natuurlijk andersom. Kennelijk pakt het contact met het gezondheidssysteem vrijwel altijd volledig verkeerd uit. Daarna plegen de patiënten inderdaad zelfmoord. Kennelijk zijn hulpverleners heel effectief in het op weg helpen naar de zelf veroorzaakte dood.

Natuurlijk kun je een wolf uiteindelijk leren schapen niet dood te bijten, maar die juist te hoeden. Je moet je alleen wel afvragen, hoe lang de mens daarover gedaan heeft. Op dezelfde manier zou je hulpverleners dus zo moeten kunnen omvormen, dat ze patiënten niet langer de dood inpraten, maar juist het tegenovergestelde gaan doen. Alleen hoeveel generaties hebben we daarvoor nog nodig?

 

 

Discriminatie en door het ijs zakken (2): waarschuwingen helpen niet bij systeem 1 denkers!

 

Laatst bijgewerkt: 18/12/2022 om 21.04

 

Vier kinderen wagen zich op het nog dunne ijs van het meer. Helaas, dat loopt niet goed af.

Maar niet alle kinderen wagen zich voortdurend op dun ijs of doen andere dingen, waardoor hun overlevingskansen snel verminderen. Ik denk daarom een verband te zien met het denken. Je kunt bevooroordeeld denken en je kunt onbevooroordeeld denken. Voor je overlevingskansen in de harde natuur maakt dat een wereld van verschil.

Vandaag (13/12/2022) besteedt The Guardian opnieuw aandacht aan dit trieste voorval ( https://www.theguardian.com/uk-news/2022/dec/12/boys-dead-after-falling-into-solihull-lake-police-confirm).

De kop van het artikel luidt:

'Three boys dead after falling into icy Solihull lake, police confirm'.

Voor drie van de vier jongens is het ondertussen niet goed afgelopen. 

Waarom ging het mis? Als je een meer met dun ijs opgaat, moet je eerst een drempel over. Je moet een beslissing nemen. Die beslissing neem je via systeem 1 of via systeem 2. In dit geval zagen de jongens geen gevaar. Kennelijk gingen ze af op hun systeem 1.

Wat zijn de redenen om dat te denken?

1. Je weet van de jongens alleen dat ze nogal dom en onvoorzichtig deden in confrontatie met de harde natuur. Op basis van dat gegeven veronderstel ik dat ze kennelijk vooral via systeem 1 dachten. Het automatisch werkende emotionele systeem dat we allemaal hebben, maar dat niet echt geschikt is om te voorspellen. Daarvoor heb je systeem 2 nodig, het systeem van het rationele denken.

2. Er is nog iets dat mijn veronderstelling plausibel maakt. Moderne mensen zitten vaak veel te hoog op bevooroordeeldheid. Ze denken veel te veel via systeem 1. Ze denken te veel met hun onderbuik. Misschien kun je beter zeggen: ze denken niet. Lekker gemakkelijk, maar niet de reden waarom de evolutie ons ooit dat uitzonderlijk grote brein meegaf.

3. Een derde reden die mijn veronderstelling aannemelijk maakt, is dat het het systeem 1 denken bij de huidige jongeren helemaal de spuigaten uitloopt. Jonge mensen schijnen systematisch niet meer vertrouwd te worden gemaakt met systeem 2 denken. Dat is een kunst die volledig verloren lijkt te raken. Vroeger konden mensen dat, maar nu hebben we toch computers? Waarom zouden we dan nog zelfstandig moeten kunnen nadenken? Tja . . .

4. Een vierde reden voor mijn veronderstelling is dat de jongens met zijn allen het ijs opgingen. Ze hebben elkaar kennelijk opgejut. Doordat ze bij elkaar waren, hebben ze de risico's lager ingeschat dan dat ze anders gedaan hadden. Maar wanneer je het gezelschap van andere jongens zoekt, is de kans dat je autoritarist bent en/of sociaal dominant stukken groter. Daardoor ben je belangrijk bevooroordeelder dan gemiddeld.

5. Een vijfde reden. Het ging om jongens. Niet om meisjes. Jongens en meisjes zijn even autoritaristisch, maar op sociale dominantie scoren jongens in doorsnee belangrijk hoger. Dat betekent dat jongens door de bank genomen veel bevooroordeelder denken dan meisjes. In werkelijkheid denken ze dus niet beter en ook niet even goed, maar slechter dan meiden.

Dat zijn de redenen om te denken dat deze jongens vermoedelijk vooral via hun systeem 1 'dachten'. Nu hebben we iets meer informatie, want we hebben de informatie in dit tweede artikel. Wat levert dat op?

Wat het artikel vermeldt, zijn de leeftijden van de vier jongens:

'Three boys aged eight, 10 and 11 have died after falling through thin ice at a lake near Solihull in the West Midlands'.

Als je 8 bent, ben je geneigd je te laten leiden door oudere jongens. Maar jongens van 10 en 11 zouden bepaald niet achterlijk moeten zijn. Op die leeftijd kun je al behoorlijk goed weten, wat er in de wereld te koop is en wat wel en niet kan.

Natuurlijk is ijs op water voor kinderen fascinerend. En je kunt misschien ook nog begrijpen dat sommige kinderen dan vol branie de overkant van een slootje proberen te bereiken, zonder nat te worden. Maar het dunne ijs van een meer opgaan, is toch wel van een totaal andere orde.

Verder vermeldt het artikel ogenschijnlijk niets over de achtergronden van de jongens. Maar als je het artikel goed leest, zie je toch iets.

 

Een cultuur waarin systeem 1 denken de norm is geworden

De jongens zijn kennelijk opgegroeid in een cultuur waarin systeem 1 denken de norm is. Het artikel staat bol van de verzuchtingen, hoe vreselijk het allemaal was. Het hele artikel is doordrenkt van systeem 1 denken. 

De eerste alinea die daar op wijst, is deze:

'At a press conference at the scene on Monday afternoon, Supt Richard Harris said the affected families were “absolutely devastated”, especially because it was so close to Christmas. “We are supporting the families. We have specialist trained officers who are linking in with the families at this time to offer as much support as we can.”'

Hier spreekt een woordvoerder van de politie in die streek. Hij geeft niet alleen een oordeel over hoe diep de betrokken gezinnen geraakt zijn door de tragedie, maar hij sleurt er ook nog even kerst bij. Doordat het bijna kerst is, zijn de families extra diep getroffen. Ik denk dat ook zonder een naderende kerst het verlies van een kind vrij ingrijpend is.

Maar dat is nog niet alles. De politie levert support voor  de getroffen gezinnen. Is dat een taak van de politie? Hebben de betreffende gezinnen daar behoefte aan? Dit is kennelijk een 'wat zijn wij toch goed bezig'-verhaal.

 

Een volgende alinea waaruit ook een hoge mate van bevooroordeeldheid spreekt, is de volgende:

'St Anthony’s primary school in Kingshurst, a few minutes’ walk from the park, said it would be closed on Monday because of the incident. It asked for people to keep those affected in their prayers.'

De school sluit vanwege de gebeurtenissen een hele dag. Prachtig natuurlijk, maar in werkelijkheid schiet niemand daar veel mee op. Het zou misschien zinvoller zijn, die lestijd te besteden aan beter leren nadenken.

Maar dat is nog niet alles. De school vraagt de mensen om te bidden voor de getroffenen. Weer een actie zonder enig nuttig effect, waar men kennelijk oprecht in gelooft.

 

Ook deze alinea spreekt boekdelen:

'Throughout the day, members of the public brought cups of tea and mince pies for the large numbers of emergency services involved in the incident and its aftermath.'

De hulpdiensten zijn massaal uitgerukt en blijven bezig. Maar in werkelijkheid ging het slechts om vier jongens, waren de hulpdiensten enkele minuten na de eerste melding ter plaatse en zijn de kinderen zodra ze gevonden waren, met zwaailicht en sirene naar de ziekenhuizen vervoerd. Verder viel er dus niets meer te doen.

Ook in Nederland kun je dat gedrag waarnemen. Er vindt een ongeluk plaats, daarna blijft men uiterst actief wekenlang naar het lijk zoeken. Prachtig natuurlijk, maar op geen enkele manier nuttig om dit soort ongelukken in de toekomst te voorkomen.

Ook de volgende alinea vertelt veel:

'Andrea Ansell, 54, who lives nearby, said: “I’ve lived here 28 years and this is the first time anything like this has happened down by that lake. It’s just sadness, but the people and community have been so kind. They’ve been coming down with flowers, organising free McDonald’s deliveries. People are so kind at this really sad time.”'

Allereerst bevestigt dit, dat het niet normaal was, dat kinderen het te dunne ijs opgingen. In dat geval zou het immers al vaker zijn gebeurd. Dit ondoordachte gedrag is dus echt typerend voor de huidige generatie.

Wat zijn de reacties op de tragedie? De mensen zijn zo aardig. ze komen met bloemen en hamburgers e.d. van McDonald's. Allemaal heel lief en aardig, maar het helpt op geen enkele manier dit soort tragedies te voorkomen.

Was dit een uitzonderlijk geval? Kennelijk niet, want:

'In York on Monday morning, police said they had encountered “four lads standing on the frozen pond, trying to smash the ice with a scooter. They’ve been suitably advised to give more thought to their life choices.”

Dit soort onbezonnen acties lijkt vandaag de dag dus vrij normaal voor de huidige jeugd.

Waarschuwingen werken niet bij systeem 1 denkers!

Wat doet men aan analyse van de tragedie en aan preventie? Als je het artikel leest, bitter weinig. Men is vooral druk bezig met ach en wee roepen. Niemand schijnt op het idee te komen om de spreekwoordelijke put waarin de slachtoffers gevallen zijn, te dempen.

Waarom gingen die jongens het dunne ijs op? Dat dit soort beslissingen in het brein genomen moeten worden door systeem 2 en niet door systeem 1, zie je nergens staan. Er wordt niet echt iets gedaan aan analyse.

Hoe kan dit soort problemen in de toekomst voorkomen worden? Het enige wat je op dit punt leest, is dat ouders hun kinderen vooral moeten waarschuwen.

Maar werkt dat? Ik herinner me twee volwassen Nederlandse kanovaarders die in België omkwamen. Ze zakten in hun wildwaterkano's een rivier af, die ze niet kenden en niet verkend hadden. Langs de oever stond een bordje dat het even verderop levensgevaarlijk werd door een stuwdam. Maar of ze zagen het bordje niet of ze trokken zich er niets van aan.

Bij ons educatieve computerprogramma TAVAN gaven we HBO-studenten gericht feedback. Als ze een item fout hadden beantwoord, kregen ze daarna gewoon het juiste antwoord te zien. Even later kregen ze hetzelfde item opnieuw. De meeste studenten bleken dan nog steeds niet te weten, wat het juiste antwoord was. De aangeboden informatie over het juiste antwoord werd door velen volledig niet gelezen, althans niet verwerkt.

Om dit probleem te ondervangen, veranderden we het programma. Zodra iemand een fout antwoord gaf, kreeg hij het juiste antwoord te zien. Onmiddellijk daarna moest hij zelf het item nog een keer maken en werd op die manier gedwongen de feedback zorgvuldig te lezen en het juiste antwoord op te slaan.

Hellas, bleek dat eerst ook niet te werken. Toen we het programma zo maakten dat je als student gewoon niet verder kwam en steeds weer hetzelfde item kreeg tot je het juiste antwoord had gegeven, gaven sommige studenten 10, 12, 15, 17, 20 keer hetzelfde foute antwoord. Ze bleven dus de gegeven informatie hardnekkig niet lezen en negeren.

We konden uitvogelen welke studenten zo fanatiek de aangeboden informatie weigerden te lezen. Het waren studenten die verhoudingsgewijs goed in taal waren, met andere woorden: met een sterk ontwikkeld systeem 1.

Wat betekent dat? Bij systeem 1 denkers werken goede raadgevingen en waarschuwingen niet! Het zegt hun niets. Zij leven in een sociale wereld. In die wereld gaat het erom dat je er snel iets uit flapt, dat goed valt bij de toehoorders. 

In confrontatie met de harde natuur kan die gewoonte om wel te babbelen, maar aangeboden informatie systematisch te negeren dodelijk zijn. Soms is het echt van levensbelang om eerst te denken via systeem 2 en pas daarna te handelen of juist niet te handelen.

 

 

 

 

 

 

Discriminatie en door het ijs zakken (1)

 

Laatst bijgewerkt: 12/12/2022 om 10.26 uur

 

Een triest bericht: vier kinderen door het nog dunne ijs gezakt en in kritieke toestand naar het ziekenhuis vervoerd. Ik lees het op de site van The Guardian (https://www.theguardian.com/uk-news/2022/dec/11/solihull-people-in-critical-condition-after-being-pulled-from-lake). Het goede nieuws is dat ze door reddingswerkers uit het water zijn gehaald, het slechte nieuws is dat ze alle vier in ernstige conditie naar het ziekenhuis zijn vervoerd. Zullen ze overleven? En als ze overleven, is hun brein dan nog intact?

Deze blog gaat over discriminatie. Ogenschijnlijk heeft dat niets te maken met door het ijs zakkende kinderen. Maar schijn kan bedriegen.

 

Bevooroordeeldheid

De grote variabele die het empirische discriminatie-onderzoek tenslotte heeft opgeleverd, is bevooroordeeldheid. Het is een variabele die we al heel lang goed kunnen meten, maar waarvan men heel lang (en nu nog steeds) het belang niet goed inzag. Wat is bevooroordeeldheid (prejudice)?

Bevooroordeeldheid is het instemmen met vooroordelen. Zaken die mensen geloven, maar die niet op harde feiten berusten. Bevooroordeeldheid is ook de variabele die bepaalt, hoe we denken. Denken we van binnen naar buiten, dus vanuit ons geloof, dan scoren we hoog op bevooroordeeldheid. Psychologen zeggen dan wel, dat we vooral denken via ons systeem 1. We voelen dingen, we gaan af op ons gevoel.

In de oorlog voelden sommige mensen dat de Joden rotlui waren. Na de oorlog voelde hetzelfde soort mensen dat de nazi's rotlui waren. In werkelijkheid had je goede Joden en slechte Joden en had je goede nazi's en slechte nazi's. Die goede nazi's stopten bijvoorbeeld de Joodse gevangene Frankl stiekem een boterham toe uit hun eigen broodtrommeltje. Viktor Frankl dacht daarom dat je in iedere mogelijke groep goede en slechte mensen hebt.

Wat is het probleem met de mensen die voortdurend hun gevoel volgen? Het probleem met bevooroordeelde mensen (fanatiek gelovigen, irrationeel gelovigen, fundamentalistisch gelovigen, met mensen die woke zijn) is dat ze hun geloof een absolute waarde toekennen. Als zij het denken, is het ook zo. Ze zien geen duidelijk onderscheid tussen wat ze denken en de harde realiteit.

Misschien zeg ik het verkeerd. Ze ziens soms misschien wel dat de realiteit afwijkt van hun ideeën, maar in hun opvatting betekent dat, dat de realiteit fout is. De realiteit moet in hun optiek dan zo snel mogelijk aangepast worden, want hun ideeën zijn heilig en boven iedere twijfel verheven.

Laat ik een simpel voorbeeld geven. In onze achtertuin stond een bijna 20 meter hoge boom. Die boom stond gevaarlijk scheef. Hij helde ver over naar het oosten. Meestal hebben we in Nederland een westelijke wind, dus als het een keer stormde, kon het mis gaan. Maar als het mis zou gaan, komt de top van die boom natuurlijk 20 meter verder op de grond. In dit geval betekende dat: door ons achterraam, de woonkamer in.

Je hoefde dus geen helderziende te zijn, om te bedenken dat het op een kwade dag fout zou gaan. Maar een buurman van ons zag het totaal anders. Hij vond het een prachtige boom en het zou zonde zijn die te kappen of drastisch in te korten. Hij probeerde mij dus te overtuigen. Hij had verstand van bomen, hij wist er alles van. Echt, die boom ging niet omvallen. Ik kon gerust gaan slapen, met die boom was niets mis.

Mijn buurman gebruikte systeem 1. Hij wilde niet dat de boom ingekort zou worden, dus kon die boom niet omvallen. Zijn wens was de vader van de gedachte.

Als voormalig natuurkunde student met een voorliefde voor klassieke mechanica, was ik niet echt onder de indruk van zijn verhaal. Niet dat hij het niet overtuigend bracht. Integendeel, op dat punt kon je vermoedelijk geen betere vinden. Nee, het probleem met zijn verhaal was dat de feitelijke argumenten ontbraken. Mijn buurman leverde geen enkel feitelijk argument waarom de boom tenslotte niet zou omvallen.

Als het om 20 meter lange bomen gaat, die je woonkamer binnen kunnen vallen, kun je dus beter systeem 2 toepassen. Ons rationele denksysteem om de harde natuur te doorgronden en te voorspellen. Het heeft soms voordelen als je geleerd hebt, systeem 2 te hanteren. Anders geformuleerd: als je onbevooroordeeld kunt denken. De manier van denken waar natuurkundigen vaak zo goed in zijn.

Bevooroordeeld denken heeft veel te maken met systeem 1 denken. Het is eigenlijk een ander woord voor hetzelfde. Zijn er nog meer termen voor mensen die vaak bevooroordeeld denken? Ik noem er een paar. Fascistisch, politiek rechts, conformistisch, conventionalistisch, corrupt, traditionalistisch, fundamentalistisch.

Verder zijn autoritaristen en sociaal-dominante mensen vaak bevooroordeelde denkers. Hoewel autoritarisme en sociale dominantie niet hetzelfde zijn als bevooroordeeldheid, zijn ze daar wel sterk aan gekoppeld. Het zijn de wortels van bevooroordeeldheid. Mensen denken bevooroordeeld, omdat ze bij de groep willen horen (rechts autoritarisme) of omdat ze in de groep zo hoog mogelijk willen komen ongeacht de kosten (sociale dominantie).

Het grote probleem met onbevooroordeeld denken (systeem 2 denken, rationeel denken) is dat het moeizaam geleerd moet worden en steeds weer moet worden geoefend. Met systeem 1 denken worden we als kinderen groot, maar met een beetje pech leren we nooit goed om via systeem 2 te denken. Dat kan grote consequenties hebben.

Hoe leer je systeem 2 denken? Door te interacteren met de harde natuur. Door wiskunde sommen te maken. Door natuurkunde opgaven te maken. Door te lopen. Door te fietsen. Door te hollen. Door te vallen. Door een mes te gebruiken en te merken dat niet alles kan. Door te zeilen. Door te suppen. Door te roeien. Door te tuinieren. Door te boeren. Door groente te verbouwen. Door te knutselen. Door te puzzelen. Door te racen. Door te gamen. Door kranten te bezorgen. Door te jagen. Door te vissen. Door te zwemmen. Door alles waarbij de feedback hard is en niet door mensen wordt bepaald, of het moet via volstrekt objectieve regels zijn.

 

Door het ijs zakken

Waarom zak je als kind door het ijs? Waarom ga je bij dun ijs een meer op? Dat kan alleen als je niet goed begrijpt, dat je door het ijs kunt zakken. Dat water gevaarlijk kan zijn en dat koud water snel de dood kan veroorzaken. 

Dat kan alleen wanneer je als kind denkt, dat alles ongestraft kan. Het lijkt op de architect die dat grote viaduct bouwde en zich toen heel toevallig stevig vergistte in de sterkte-berekeningen. Het was een mooi en indrukwekkend viaduct, maar helaas. 

Moderne ouders hebben de neiging alle mogelijke gevaren voor hun kinderen op te vangen en te elimineren. Heel begrijpelijk, maar in dit geval lijkt duidelijk te zijn dat deze kinderen geen enkel idee hadden van wat wel en wat niet kon.

In de interactie met de harde natuur kan altijd iets fout gaan. Maar tegenwoordig zie je het wel erg vaak fout gaan.

Wat je in feite ziet, zijn mensen die vrijwel nooit meer met de harde natuur hoeven te interacteren en daardoor geen idee hebben over hoe hard die natuur kan zijn en hoe die werkt.

Dat denk ik, maar kan ik mijn verhaal onderbouwen? Ja, want we weten dat veel mensen veel te hoog scoren op bevooroordeeldheid en dat het bij jonge mensen vaak helemaal mis gaat.

Er is bijvoorbeeld het beroemde drie-deuren-probleem. Men heeft een opstelling verzonnen, zodat men dit probleem aan duiven kon voorleggen. Daarnaast heeft men het probleem aan eerstejaars wiskunde studenten voorgelegd.

De uitkomsten zijn veelbetekend. De duiven hadden even nodig, maar vonden dan vrijwel allemaal de beste oplossing. Voor de eerstejaars wiskunde studenten was het probleem echter te hoog gegrepen. Ze waren niet in staat tot gericht systeem 2 denken. Ze waren niet in staat hun vooroordelen opzij te zetten en puur af te gaan op hun waarnemingen.

Ik denk dus dat het door het ijs zakken van deze kinderen alleen is, wat we boven de oppervlakte zien. Ik denk, dat wie de moeite neemt om verder te zoeken, zal zien dat er met het denken van deze kinderen iets grondig mis was. Specifieker: deze kinderen hebben door hun ouders, door hun school, door hun omgeving, door de dingen die ze deden, nooit geleerd om rationeel te denken. Ze hebben nooit geleerd om logisch te denken. Ze hebben nooit geleerd een betoog net zo lang te fileren, tot er niets van overblijft. Ze hebben nooit geleerd, hoe de harde natuur werkt en hoe hard die kan zijn. Ze hebben nooit geleerd hun systeem 2 te gebruiken.

Nepnieuws is overal: een simpel voorbeeld

 

Via Google News word ik vanavond geattendeerd op de volgende titel van RTL-nieuws:

'In Eelde eerste lokale ijsdag van het jaar gemeten'.

Het bericht is hier te vinden: https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5352359/eerste-lokale-ijsdag-koud-eelde.

 

Het bericht meldt: 

'In het Drentse dorp Eelde bleef de temperatuur vrijdag [9/12/2022] de gehele dag onder de nul, waarmee de eerste lokale ijsdag van de winter een feit is. Het scheelde niet veel: de maximumtemperatuur was -0,2 graden, de minimumtemperatuur -6,5.'

 

 

Ik heb inmiddels enige ervaring met dit soort berichten, dus voor de aardigheid check ik het even. Dat kan op Weerstation Eelde. (Hier: http://www.weerstation-eelde.nl/main.html.) En dan kijken bij 'dag' of 'week'. Dat levert je onder andere een grafiek op van de gemeten temperatuur die dag of die week.

 

In de grafiek zie je dat het vrijdag inderdaad onder de nul graden bleef, hoewel maar net, maar dat de minimumtemperatuur boven de -4 bleef. De gerapporteerde minimumtemperatuur van -6,5 klopt dus van geen kant.

Waarom liegen over zo iets simpels als de minimumtemperatuur? De journalisten die dit soort berichtjes schrijven, willen graag kliks. Dat genereert kijken naar de omringende advertenties en dat wordt door Google weer betaald. 

Het verdienmodel is dus niet de waarheid getrouw rapporteren, maar iets schrijven dat zo veel mogelijk clicks oplevert. Een paar graden van de waargenomen minimumtemperatuur aftrekken, levert dan een stuk meer kliks op. Simpel toch?

Maar wel een principe dat verreikende consequenties heeft. Mensen rapporteren vaak niet, wat ze hebben waargenomen en meegemaakt, maar wat hun publiek graag wil horen. Dat was wat Hitler deed, een belangrijke minderheid van de Duitsers viel voor die mooie praatjes. Het uiteindelijke gevolg was een volledig verwoest Duitsland, 65 miljoen doden en de Holocaust. De ellende begint kortom met het geloof in babbelpraat. Het geloof in kroegverhalen.

 

 

 

Stephan Sanders ziet discriminatie, ik niet

 

Laatst bijgewerkt: 12/12/2022 om 1.57 uur

 

 

Het begon met het BBC-verhaal van de vermeend discriminerende hofdame, die 'charity boss' Ngozi Fulani gediscrimineerd zou hebben door haar herhaaldelijk en indringend te vragen waar ze echt vandaan kwam. De journalisten van de BBC en van Nu.nl wisten het zeker, hier was gediscrimineerd, maar de reagerende lezers van Nu.nl zagen die discriminatie niet en ik ook niet.

Ik ging zelfs nog een stap verder. De hofdame werd ontslagen na het voorval. Ik dacht daarom dat mevrouw Fulani hier degene was die iemand anders op het hakblok had gelegd. Zij was degene die iemand anders letsel had toegebracht om daar vervolgens zelf mee te scoren.

De ene groep zag wel discriminatie, de andere groep zag die niet. Ik ging nog een stap verder. Degene die discrimineerde, was degene die zichzelf opwierp als slachtoffer. Je zou dus kunnen zeggen, dat de meningen hier stevig uiteen liepen. Iedereen zag als het ware iets anders. Die blogpost staat hier: https://stopdiscriminatie.blogspot.com/2022/12/de-discriminatie-politie-ziet-een.html.

In de daarop volgende blogpost (https://stopdiscriminatie.blogspot.com/2022/12/sommige-mensen-zien-iets-wel-maar.html) ging ik in op de vraag, hoe dat mogelijk is. Hoe kan het dat de ene soort mensen iets ziet of denkt te zien, maar de andere soort niet? Of dat de andere soort zelfs iets ziet, wat de eerste soort helemaal niet zien wil.

De verklaring is simpel. De ene soort mensen hanteert een ander criterium voor waarheid dan de andere soort. De ene soort ziet dat wat de groep vindt en gelooft als waarheid. De andere groep soort op wat er gebeurd is en te zien viel. De ene soort mensen hanteert sociale waarheid, de andere soort feitelijke waarheid. De ene soort wil politiek correcte uitspraken, de andere soort wil de harde feiten. De ene soort wil 'mooie' verhalen, de andere soort kloppende verhalen.

Maar klopt die verklaring? Laten we proberen mijn verklaring te checken. In de NRC kwam ik het verhaal tegen van iemand die stellig gelooft dat de hofdame helemaal fout was. Het is de column van Stephan Sanders in de krant van 5/12/2022 (https://www.nrc.nl/nieuws/2022/12/05/een-onhoffelijke-dame-a4150429#/krant/2022/12/05/#102). Laten we kijken naar zijn argumenten.

 

'Een onhoffelijke dame'

Ik begin met de titel. 'Een onhoffelijke dame'. Hoe weet Sanders dat? Was hij bij het gesprek aanwezig? Zelfs als je aanneemt dat hij bij het gesprek aanwezig was, wat natuurlijk niet zo was, dan is er nog iets, dat opvalt. 

Hij velt een oordeel. Ik dacht eerder een krokodil te zien, maar veroordeelde het dier niet. Sanders denkt iets te zien, maar het is vooral een waarde-oordeel, een mening. Als in: ik vind dit schilderij lelijk! Sanders rapporteert niet wat hij ziet, maar wat hij denkt, gelooft en vindt.

Een volgend punt. De titel van Sanders laat de lezer niet echt ruimte om er anders over te denken. Als lezer moet je weten: die hofdame deugde niet. Maar waarom moet ik iemand, die ik verder niet ken, veroordelen?

Dan zijn eerste zin. 

'Het snoepje van de week waar de internationale media zich op stortten; ook het gespreksonderwerp dat ik met vrienden gretig aflikte.'

De strekking is: het voorval was lekker, het was heerlijk. Ze konden er niet genoeg van krijgen. Ze waren het onderling roerend eens. Kortom, een heerlijk iets.

Veronderstel nu eens dat het echt om discriminatie ging. Is dat iets om van te genieten? Gaat Sanders verlekkerd zitten kijken naar uitgemergelde Joden die de gaskamers in worden gedreven? Als je discriminatie ziet als iets moois, ben je niet goed bij je verstand, vrees ik. Het is niet dat je slecht bent, nee, in je brein gaat iets mis.

Mijn vader zat aan de ene kant in het verzet, maar kende aan de andere kant ook een aantal NSB'ers waar hij goed mee op kon schieten. Maar hoe konden zij enthousiast zijn voor de NSB, terwijl hij en de meeste vaderlanders daar niets van moesten hebben? Hij omschreef het zo: 'Ze hebben een vreemde kronkel in de kop.' Er was met deze mensen niets mis, behalve die vreemde kronkel. Door die kronkel zagen ze sommige zaken niet meer scherp. Ze keken door bepaalde dingen niet heen. Iets dat je hem doorgaans niet kon verwijten, want hij kon akelig scherp zijn.

Terug naar Sanders. Hij schrijft:

'Onbeteugelde nieuwsgierigheid tegenover vreemden is geen teken van interesse, maar een daad van agressie.'

Opnieuw een stelling die op geen enkel feit gebaseerd is. Sanders geeft ogenschijnlijk zijn mening. Hij vindt het. Maar klopt die uitspraak wel?

Als 'foute' man heb ik op het gebied van discriminatie en agressie wel het nodige meegemaakt. Wanneer je als statisticus naar de cijfers kijkt, is het een wonder dat ik er nog ben (73 jaar oud ondertussen) en dat ik ook nog steeds prima gezond ben. Veel 'foute' mannen werden niet oud. Vaak was 40 al veel.

Ook weten we door onderzoek waarom 'foute' mannen (transgenders, transseksuelen) vaak zo snel doodgaan. Dat komt door drie oorzaken: moord, zelfmoord en hartaanval/beroerte. Bij die laatste twee is sociale stress vermoedelijk de achterliggende factor. De drie factoren zijn ongeveer even belangrijk. Iedere factor neemt ruwweg een derde van de extra sterfte onder transgenders voor zijn rekening.

Wanneer je als 'foute' man dus oud wilt worden, moet je als eerste prioriteit hebben: in leven blijven!  Je voortdurend realiseren dat je in een gevaarlijke wereld leeft en dat het morgen voorbij kan zijn. De focus moet niet liggen op je lekker voelen, maar op heel en gezond blijven. Als je verstandig bent, bedenk je vandaag waar het morgen of overmorgen mis zal gaan. In een enkel geval zag ik de rottigheid al jaren, voordat de emmer daadwerkelijk werd geleegd. De kunst is dus om de mensen, die de maatschappij denken te moeten reinigen van alles dat in hun ogen vies en voos is, steeds een stap voor te zijn.

Wat vind ik van de stelling van Sanders? Als 'foute' man heb ik nooit een enkel probleem gehad met allerhande vragen. Integendeel. Vaak werd het zelfs heel gezellig. Waarom zou ik met vragen een probleem hebben? Ik had niets te verbergen. Ik hoefde me niet te schamen. Ik zag zulke contacten dus alleen als positief.

Vaak was het precies omgekeerd. Ik wilde altijd maar wat graag weten, waarom sommige mensen zo'n moeite hadden met mijn persoon. Vaak was ik degene, die vragen ging stellen. Meestal vielen de antwoorden wat tegen, maar daar liet ik me nooit door afschrikken.

Daar is ook een reden voor. Als je oud wilt worden als 'foute' man, moet je je omgeving scherp in de gaten houden. Gesprekken leveren informatie op en contacten ook. Beiden zaken zijn dus van levensbelang. Hoe meer je weet over je omgeving, hoe beter je kunt voorspellen, wat er zal gebeuren.

Als je de uitspraak van Sanders serieus neemt, is bijna alle psychologische onderzoek fout. Want de basis van psychologie is een grote nieuwsgierigheid naar het doen en laten van andere mensen en de redenen die ze daarvoor opgeven. Maar als respondent ben je nooit verplicht te antwoorden. Moeten we dan alle psychologen ontslaan? Zijn dat allemaal discriminerende, agressieve mensen?

Ik denk dat Sanders die stelling uit zijn duim zuigt om zijn zaak te redden. Feitelijke argumenten heeft hij niet, maar omdat volgens zijn groep de hofdame natuurlijk helemaal fout is, moet hij wel iets verzinnen. Het interessante is dan, dat wat hij verzint in feite onzin is. Hij rijgt wat woorden aan elkaar zodat de oppervlakkige lezer denkt: oké. Maar als je actief leest, zie je: dit is onzin, dit is leeg gekakel.

Dan is er nog iets. Als 'foute' man heb ik dus ervaring met mensen die mij niet zagen zitten. Mensen die soms dreigden gevaarlijk te worden of ook daadwerkelijk agressief werden. Waren dat mensen die je uitgebreid onbeschaamde vragen gingen stellen? Nee, dus. Integendeel, het waren mensen die mij niet pruimden. Dat wekte bij mij interesse op. Als ik dan vragen ging stellen, liepen ze vaak rood aan. Of ze trokken wit weg. Tot een fatsoenlijk antwoord kwam het meestal niet. Maar vaak was wel duidelijk, dat ik beter weg kon gaan, omdat een geweldsexplosie nabij was.

De realiteit is dus niet dat discriminerende mensen je uitgebreid vragen gaan stellen en graag het naadje van de kous willen weten. Denk je echt, dat de nazi's die jacht maakten op Joden uitgebreid in gesprek gingen met hun slachtoffers om er achter te komen, waar ze precies vandaan kwamen?

De trieste realiteit is dat mensen die kwaad kunnen worden over een in hun ogen verkeerd woord of een foute vraag, agressieve wezens zijn, die zodra ze de kans krijgen, maar wat graag zullen helpen om 'foute' burgers op te sporen, op te jagen en in treinen af te voeren naar onbekende bestemmingen.

 

 

 

Sommige mensen zien iets, maar anderen niet. Hoe kan dat?

 

Laatst aangepast: 12/12/2022 om 1.17 uur

 

In mijn vorige blogpost (De discriminatie-politie ziet een discriminerende oude dame) ging het om een verondersteld discriminerende hofdame en een zwarte mevrouw die zich gediscrimineerd voelde. De journalisten van Nu.nl zagen hierin discriminatie, die ik niet zag. Ze dachten kennelijk dat wat je voelt er ook beslist in werkelijkheid moet zijn. Een idee dat empirische wetenschappers en ik, niet delen.

Wat de zaak nog vreemder maakte, was dat de lezers van het artikel op Nu.nl die reageerden, die discriminatie in overgrote meerderheid ook niet zagen. Het waren in dit geval dus echt de journalisten die de kluts wat kwijt leken te zijn.

De journalisten van Nu.nl bleken in hun geloof niet alleen te staan. Wie op de site van de BBC gaat zoeken op dit voorval, ziet een stortvloed van artikelen met dezelfde strekking: de zwarte mevrouw is gediscrimineerd, dat is een schande en de lezers moeten dat vooral heel goed begrijpen.

Het is alsof de lezers alleen volledig overtuigd kunnen worden, door er een eindeloze hoeveelheid artikelen over te schrijven, waarin het veronderstelde als feit wordt aangenomen en voorgesteld. Ik geef de link naar vier van die artikelen: https://www.bbc.com/news/uk-63865890,  https://www.bbc.com/news/uk-63850466,  https://www.bbc.com/news/uk-63810468, https://www.bbc.com/news/uk-63819482.

Wat mij in die artikelen opvalt, is dat 'charity boss' Ngozi Fulani niet alleen voortdurend de hoofdrol lijkt te spelen en de slachtofferrol, maar dat ze kennelijk ook vaak de belangrijkste bron voor het artikel vormde. Het is alsof ze zo weet te communiceren, dat journalisten onmiddellijk voelen dat zij de absolute waarheid vertegenwoordigt.

Iets dat mij helaas nooit lukt. Ook al klamp ik me nog zo zeer aan de harde feiten vast, journalisten hebben bij mij iets in de trant van: ha, ha, het zal wel. Je denkt toch niet dat wij dat geloven! Mevrouw Fulani heeft kennelijk iets, dat ik volledig mis.

En kennelijk sta ik op dit punt niet alleen. Ook tussen de redactie van Nu.nl en de lezers/reageerders daarvan bestaat in dit geval immers die merkwaardige tweedeling. De redactie weet het zeker en probeerte dat uitgebreid te communiceren, maar de reagerende lezers zien het niet.

Het lijkt er dus op dat journalisten in dit geval onmiddellijk zien, wat mevrouw Fulani eigenlijk vooral voelde, terwijl hun lezers dat wat mevrouw Fulani voelde, niet zien. De ene soort mensen ziet iets en de andere soort mensen ziet het met de beste wil van de wereld niet.

Het is alsof je over 'God' praat. Sommige mensen weten zeker dat 'God' overal om ons heen is, terwijl anderen volstrekt zeker weten dat hij (of het) natuurlijk helemaal niet bestaat.

Maar ook het omgekeerde kan gebeuren. Je kunt iets zien en waarnemen, maar vervolgens weet een bepaald soort mensen eigenlijk vrijwel zeker dat je niet gezien hebt, wat je denkt gezien te hebben.

Laat ik een merkwaardig voorval rapporteren uit deze laatste categorie. Ik zie iets en vervolgens doet bijna iedereen die ik aan zijn jasje trek alsof het niet zo is. Op basis van mijn woordelijke verslag is men niet in staat zich er iets bij voor te stellen. Men is niet in staat in actie te komen. Mijn waarneming komt niet over.

 

 

Ik zag het wel, maar zij niet, hoe ik me ook inspande

Hier is het verhaal. Ik ben aan het einde van de afgelopen zomer in een groot en stil natuurgebied vlak bij Groningen (de Onlanden, het westelijk deel) aan het suppen. Het is op het einde van de dag en weer eens bloedheet. Opeens schiet in het water voor mijn sup iets groots weg. Ik kijk natuurlijk en kan voor me in het water, onder het wateroppervlak, twee reptielpoten zien met het lijf daartussen. Voor wie het precies wil weten: het waren de linkerpoten, want het dier schoot naar links weg. De afstand tussen beide poten was iets van 75 centimeter of meer. Je zou dus verwachten dat het totale beest een twee meter of langer zou moeten zijn. Het dier zwom kennelijk met de staart, die ik niet kon zien en stuurde met de poten, want de poten stonden uit en lagen niet langs het lichaam. De poten werden ook niet gebruikt voor de voortbeweging. Het dier ontwikkelde een stevige snelheid. Het schoot echt weg.

Ik denk dus een krokodil of iets dergelijks gezien te hebben en rapporteer mijn waarneming enkele dage later aan diverse instanties. Per slot van rekening is dat niet, wat je als eenzaam supper in een groot, stil natuurgebied hoopt tegen te komen.

Vervolgens maak ik iets mee, dat eigenlijk veel gekker is dan wat kennelijk een te groot gegroeid dier is dat door de eigenaar gedumpt is. Mensen lijken het zeker te weten: dat kan niet, zonder dat zo te formuleren. Ik kan geen krokodil gezien hebben, want dit is Nederland en daar hebben we die gewoon niet. Alleen de krokodillenexpert en de reptielenexpert denken er onmiddellijk heel anders over. Ze zien als het ware niet alleen het beest dat ik beschrijf, maar vooral ook de problemen die dat oplevert. 

Samenvattend: ik zie dus in dat korte moment iets, maar de mensen van de diverse instanties die ik daarna probeer te  alarmeren, zien het niet, Ze komen tenminste niet in actie.

Hier heb je dus precies het omgekeerde geval. Ik zie daadwerkelijk iets en rapporteer dat, maar de mensen die mijn verhaal horen of lezen kunnen zich er niet echt iets bij voorstellen. Je bent geneigd te zeggen: ze kunnen het niet geloven. Iets dat ik ze niet kwalijk neem, maar ze nemen ook niet de moeite om mijn melding te onderzoeken. Ze weten dus bij voorbaat: dat is natuurlijk niet zo. Anders geformuleerd: ze geloven iets en mijn verslag is niet in staat dat geloof aan te tasten.

Waarom hebben de krokodillenexpert en de reptielenexpert dan geen problemen met mijn verhaal? Wat zij geloven is als het ware iets heel anders. Ze weten over krokodillen het nodige en mijn verhaal past in dat geloof. Ik vertel ze als het ware niet echt iets nieuws.

 

Twee soorten waarheid, twee culturen

Wat betekent dit? De verklaring is simpel. Mensen hanteren twee verschillende soorten waarheid. Aan de ene kant hebben we mensen die geloven wat door hun groep verteld wordt en geloofd wordt. Aan de andere kant hebben we mensen die alleen geloven wat we kunnen zien en waarnemen. Daar tussenin zit natuurlijk de grote groep die soms het ene doet en dan weer het andere.

Het idee van de twee culturen (alfa's en bèta's) is ouder, maar is inmiddels door de resultaten van het empirische onderzoek naar discriminatie bevestigd, zou je kunnen zeggen. Het grote verschil tussen die twee verschillende culturen kunnen we meten. Het is de mate van bevooroordeeldheid: de mate waarin mensen instemmen met een reeks populaire vooroordelen.

Wat meten we met bevooroordeeldheid (prejudice)? De mate van irrationeel geloof. Als ik geloof dat morgen de zon opkomt, is dat ook een geloof, maar het is niet irrationeel. Er zijn goede gronden om te denken dat morgen de zon weer opkomt. Maar als je bijvoorbeeld gelooft in samenzweringstheorieën, scoor je wel hoog op bevooroordeeldheid. Of als je op mensen als Trump stemt of daar enthousiast over bent.

Als je het dus over bevooroordeelde mensen hebt, heb je het over Trump-stemmers en over de mensen die in 1932 enthousiast voor Hitler kozen. En over fundamentalistisch gelovigen.

Bestaat er experimentele bevestiging voor het zien van dingen die er niet zijn? Ja, die is er en dat onderzoek is zelfs vele malen gerepliceerd met steeds soortgelijke uitkomsten. Solomon Asch liet zijn proefpersonen rapporteren wat ze zagen, terwijl de studenten om hen heen iets anders beweerden. Bijna al zijn proefpersonen zagen onder deze omstandigheden soms iets, dat er niet was. Ze rapporteerden dan niet wat ze zagen, maar wat ze hoorden.

De grote ontdekking van Asch was echter, maar bijna niemand weet dit, dat het om een persoonsvariabele gaat. Sommige mensen gaan nooit met de groep mee, anderen altijd en de meesten zo af en toe. Hoe vaak iemand van het totale aantal keren met de groep meegaat, kunnen we meten en is voor iedereen een vast percentage. Vergelijk het met lengte. Je wordt niet opeens een stuk langer of korter, zo is het ook met dit percentage. Het ligt vast, je kunt het niet zo maar wijzigen, zelfs niet als je zou willen.

De verklaring voor het zien van dingen die er niet zijn, is dus dat veel mensen meegaan met de groep. Ze rapporteren niet wat ze zien, maar wat hen verteld wordt. Ook de verklaring voor het niet zien van dingen die er wel zijn, is hetzelfde. Omdat veel mensen meegaan in hun oordeel met de groep, rapporteren ze niet, wat ze kunnen zien, maar wat hun groep beweert en gelooft.

 

 

 

 

De discriminatie-politie ziet een discriminerende oude dame

 

Wie het nieuws actief leest, blijft lachen. Of misschien zou je soms beter kunnen gaan huilen.  Het begint voor mij allemaal met een artikel op de BBC-site (https://www.bbc.com/news/uk-63810468).

Een oudere Britse hofdame zou gediscrimineerd hebben en zag zich vervolgens genoodzaakt haar excuses aan te bieden en 'ontslag' te nemen. Want 'discriminatie' aan het hof kan natuurlijk niet.

Laten we eerst kijken naar de persoon die het misdrijf gepleegd heeft. Het gaat om Lady Susan Hussey. Het artikel meldt dat ze 83 jaar oud is en een naaste vertrouweling is van wijlen de koningin. Ze vergezelde de queen zelfs bij de begrafenis van haar man.

'[She] accompanied her [the Queen] at the funeral of the Duke of Edinburgh last year.'

Dat was nog niet alles. Lady Hussan blijkt ook nog de peetmoeder (godmother) van Prince William te zijn. Iemand die dus zeer hecht verankerd was in de koninklijke familie. Maar wat dat precies waard is, gaan we zien.

 

Waarom denken we, dat hier sprake van discriminatie moet zijn? De reden om dat te denken, is dat (de woordvoerder van) Prins William dat beweerde. Het artikel meldt:

'The palace described the remarks as "unacceptable and deeply regrettable". A spokesperson for Prince William said "racism has no place in our society".

"The comments were unacceptable, and it is right that the individual has stepped aside with immediate effect," they said.'

 

Tja, als de voorlichter van de prins dat zegt, dan moet het natuurlijk wel waar zijn. Iemand die zo hoog is, kan zich menselijkerwijs gesproken, natuurlijk niet vergissen. Maar laten we toch even doorvragen. Hoe komt die voorlichter bij zijn idee?

Nog steeds het BBC-artikel volgend: de voorlichter baseerde zich op de opmerkingen van mevrouw Fulani. Wie is mevrouw Fulani? 

Ngozi Fulani is niet zo maar iemand. Ze is de oprichtster van een liefdadigheidsinstelling en woonde op het paleis een liefdadigheidsbijeenkomst bij.

Eigenlijk zou je het bij die omschrijving willen en moeten laten. Maar in dit geval is er nog iets dat mevrouw Fulani bijzonder maakt. Ze is iemand van kleur, en niet zo maar een kleurtje. Nee, ze is zwart. In mijn ogen is ze daardoor niet beter of slechter, maar de rest van dit verhaal kan niet zonder dat gegeven, vrees ik.

We proberen nog steeds te achterhalen, welk misdrijf Lady Hussey precies gepleegd heeft. Tot nu toe blijkt alles terug te voeren op de getuigenis van mevrouw Fulani. Wat beweert mevrouw Fulani precies?

Het BBC-artikel meldt:

'Ms Fulani, said she was "totally stunned" by Prince William's godmother's comments.'

Ah ha! Wil je nog meer bewijs? Zij was 'totally stunned' volgens haar eigen zeggen. Dat was ze natuurlijk niet zo maar. Ze heeft Lady Hussey dus als het ware op heterdaad kunnen betrappen. Ze wist als het ware niet wat ze zag, toen de lady bezig was het misdrijf te voltrekken. Ze probeerde nog tussen beide te komen, maar het was al te laat. Het misdrijf was al gepleegd.

 

 

Maar wat heeft Lady Hussey nu precies voor fouts gedaan? Dat vermeldt het artikel ook:

'[...] she repeatedly asked a black British charity boss where she was "really" from'.

Inderdaad een afschuwelijke actie. Stel je voor dat de nazi's in plaats van die 6 miljoen Joden te vergassen en op andere manieren om het leven te brengen, die mensen alleen herhaaldelijk hadden gevraagd hadden, waar ze precies vandaan kwamen. Je moet er toch niet aan denken.

Later we dichter bij huis blijven. Stel je voor dat de Russen Oekraïne niet zouden plat bombarderen en niet zouden proberen uit te moorden. Dat ze in plaats daarvan beleefd, maar herhaaldelijk zouden vragen, waar de Oekraïners nu echt vandaan kwamen. In zo'n wereld zonder geweld zou je toch niet willen leven?

Ben ik echt de enige die het probleem ziet? Gelukkig niet. Nu.nl besteedde ook aandacht aan het voorval (https://www.nu.nl/buitenland/6239620/waarom-de-vraag-waar-je-nou-echt-vandaan-komt-racistisch-kan-zijn.html#nujij).

De strekking van dat artikel is: meelullen, de kwestie goedpraten, sociaal wenselijke onzin verkopen, politiek correct leuteren. Men voert een onderzoekster (Hanneke Felten, onderzoeker bij het Kennisplatform Integratie en Samenleving) op, die kennelijk ook geen flauw benul heeft over wat 'discriminatie' in werkelijkheid nu precies is.

Als je de reacties op dat artikel raadpleegt (met de nodige moeite lukt dat tenslotte, de redactie van Nu.nl lijkt vastbesloten je het lezen van die reacties zo lastig mogelijk te maken) zie je echter iets anders. Opvallend is ook dat de redactie na duizend reacties de reactie-mogelijkheid al sloot, terwijl men in andere gevallen doorgaat tot een aanzienlijk veelvoud van dat aantal reacties.

 

Wat waren de reacties?

De reactie die de meeste respect-betuigingen van lezers (641) opleverde, was van MijnFeilbareDenken en luidde:

'Ik heb zelf in Duitsland gewoond en door mijn accent hoorden de Duitsers gelijk dat ik geen Duitser was. Dus ook ik kreeg geregeld die vraag. Met ik heb die nooit als discriminerend ervaren. Ik voelde me zeker anders, maar eerder speciaal. Soms maakte ze idd flauwe grapjes (het was in 2003 en ze waren nogal blij dat Nederland niet mee deed met het wk, of: waar zijn je klompen?), maar meestal was het oprechte interesse. Het beeld dat geschetst wordt in dit artikel herken ik dan ook totaal niet.

Ik kan me wel voorstellen dat het anders is wanneer er over jouw soort veel negatieve stereotyperingen zijn en dat je daardoor gelijk wordt aangezien als dief, terrorist of luiaard.

Maar ik denk dat de meeste mensen het goed bedoelen. We zijn nou eenmaal allemaal anders en dat roept nieuwsgierigheid op. Zie het als een gegeven. En stuur het gesprek bij indien nodig.'

 

De reactie die daarna het meeste respect opleverde (436), was van Jan_Willem_Van_Hoogenhuizen en luidde:

'Ik ben zelf een allochtoon aangezien één van mijn ouders niet in Nederland is geboren. Hierdoor heb ik een gemengd accent waardoor ik de vraag “waar kom je vandaan” zowel in Nederland als in het land van mijn moeder te horen krijg.

Persoonlijk voelde ik mij nooit beledigd door de vraag.

Sterker nog, ik vond het leuk dat mensen interesse toonden in mijn afkomst.'

Afgaande op de mening van de mensen die reageerden op het stukje, zag men die 'foute' vraag dus als heel normaal en niet als discriminerend.''

Nawoord

Wat kunnen we uit deze kwestie leren? Degenen die hier discrimineren (anderen letsel toebrengen om zichzelf sociaal te verbeteren) zijn een zwarte mevrouw en een koninklijke prins.

Het idee dat zwarte mensen niet zouden discrimineren, wordt dus niet bevestigd. Ook het idee dat prinsen e.d. niet zouden discrimineren, wordt niet bevestigd.

In werkelijkheid is het helaas vaak andersom. Bij prinsen en koningen valt dat te begrijpen. Want wie macht wil, kan niet al te kieskeurig zijn. Bij zwarte mensen valt dat minder simpel te begrijpen. Komt het door de slavernij? Maar lang niet alle zwarte mensen hebben een verleden dat wortelt in slavernij.

Ik denk dat de verklaring simpel is. Mensen hadden als jagers/verzamelaars slechts twee opties. Of ze waren bezig voedsel te verzamelen, of ze waren bezig de onderlinge groepsband te versterken (zonder groep kon je niet overleven, als de groep niet overleefde, overleefde jij ook niet). Voor de eerste modus moet je het systeem van het rationele denken ontwikkelen en benutten (systeem 2). Voor de tweede modus moest je sociaal interacteren (kletsen, het gezellig maken). Daarvoor gebruik je systeem 1, het emotionele systeem.

Waarom noemen we dat systeem 1 en 2? Mensen kunnen zonder systeem 1 niet overleven. Een baby heeft eten nodig en dat moet door de omgeving geleverd worden. Systeem 1 zorgt dat dat ook inderdaad gebeurt. Als je dus poeslief vraagt om de slagroom, is dat systeem 1. Maar als je krijst, omdat je melk wilt, is dat ook systeem 1.

Als volwassene moet je echter genoeg voedsel bemachtigen voor jezelf en de jouwen. In een gevaarlijk oerwoud helpt poeslief vragen niet en hard krijsen ook niet. Integendeel, je moet nauwkeurig de omgeving observeren en die observaties zo benutten, dat het uiteindelijk resulteert in voedsel. Dat is het systeem van slim nadenken dat werkt met harde feedback op de lange termijn. Of je hebt tenslotte eten, of je hebt geen eten. Dat is systeem 2.

Mensen die dus opgroeien in moeilijke omstandigheden, waar ze zelf actief voedsel moeten zoeken en gevaren ontwijken, ontwikkelen een sterker en beter systeem 2. Daardoor zijn ze eerder geneigd hun discriminerende systeem 1, dat gebaseerd is op emoties en driften, te beteugelen.

Als mijn idee klopt, komt die sterke neiging tot discrimineren en irrationeel geloof (die we meten als bevooroordeeldheid, generalized prejudice) dus doordat men het te goed heeft. Of doordat zijn voorvaderen vooral eten kregen via anderen en dat niet zelf uit de natuur hoefden te halen. Iets dat we vandaag de dag voortdurend om ons heen kunnen zien en meemaken. Naarmate we het beter krijgen (het eten wordt ons als het ware in de mond gestopt), worden we steeds meer als beesten, gaan we steeds meer discrimineren.

 

Dan kun je aan dit voorbeeld nog iets zien. Discriminerende mensen focussen niet op de inhoud van woorden, maar op de woorden zelf, zonder dat ze de betekenis precies begrijpen. Ze rukken woorden uit hun context en maken die los van hun betekenis om die vervolgens te hanteren als (sociaal) wapen. Ze hanteren het woord en geloven vervolgens dat dat woord de absolute waarheid is.

 

(Wie op dit punt onderzoek zoekt, moet in The Authoritarians van Bob Altemeyer lezen over fundamentalistische gelovigen. Het boek staat op internet en is gratis te downloaden.)