Een toetsbare verklaring voor het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog

 

Laatst bijgewerkt: 15-2-2023 om 12.55

 

In mijn vorige blogpost probeerde ik na te gaan, waarom vooral alfa's (bevooroordeelde mensen) geloven dat je zo snel mogelijk met Poetin moet onderhandelen, zo dat het weer vrede wordt in Europa, terwijl onbevooroordeelde geesten (bèta's) denken dat die oplossing niet zal werken, maar juist het omgekeerde zal opleveren.

Mijn verklaring is simpel en overeenkomstig met wat er bekend is. Bevooroordeelde mensen hebben een sterke neiging vooroordelen te omarmen, terwijl onbevooroordeelde mensen daar niets van moeten hebben. Vooroordelen zijn uitspraken, die mensen graag geloven, maar waar geen harde evidentie voor is.

Aan beide kanten van het voormalige IJzeren Gordijn hebben bevooroordeelde mensen veel macht. Aan de ene kant geloven ze, dat ze gewoon kunnen onderhandelen met mijnheer Poetin en dat hij zijn belofte op blijvende vrede, na het binnenhalen van een deel van Oekraïne, inderdaad zal houden.

Aan de andere kant gelooft mijnheer Poetin met zijn volgelingen/gelovigen in 'Maak Rusland Weer Groot'. Vanuit hun optiek een 'mooie' gedachte. En dat daar enig geweld voor nodig is, ach een kniesoor die daar moeilijk over doet.

Wanneer je dus aan beide kanten voldoende bevooroordeeldheid hebt, wordt het oorlog. Aan de ene kant ontwapent men enthousiast, omdat men blijvende vrede wil. Aan de andere kant bewapent men enthousiast omdat men het eigen land weer groot wil maken. Het gevolg is: de ene kant wordt voortdurend zwakker, de andere kant voortdurend sterker. Dat is een recept dat alleen kan resulteren in oorlog.

Dat is ook precies wat de empirische evidentie leert. Bij handmatige analyse van de World Value Survey vond ik slechts één betrouwbare factor in de correlaties tussen de items. (Met andere woorden: er bleek slechts één cluster van items te zijn, die onderling allemaal soortgelijke resultaten leverden.) Landen die hoog op die factor bleken te scoren, hadden of kregen: oorlog, burgeroorlog of op andere wijze rottigheid (geweld, moorden, corruptie).

Kennelijk valt die ene factor samen met bevooroordeeldheid. Dat is natuurlijk niet zo vreemd, omdat het onderscheid bevooroordeeld-onbevooroordeeld betrekking heeft op de twee basismanieren waarop mensen kunnen denken. Je denkt of in een sociale context met het doel andere mensen te beïnvloeden ('geef me de melk') of je denkt in een harde context ('als er storm komt, gaat die boom tenslotte een keer om').

Dit lost op vergelijkbare manier ook het raadsel van de Tweede Wereldoorlog op. Volgens Churchill was de Tweede Wereldoorlog eigenlijk een overbodige oorlog. De oorlog was niet nodig geweest, als mensen gewoon verstandig hadden gehandeld. Maar helaas... 

Dat gebrek aan rationeel handelen correspondeert met een gebrek aan rationeel denken. Maar dat is precies, wat we meten met bevooroordeeldheid. 

De verklaring voor het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog is dan, dat men aan beide kanten (als bevolking) hoog scoorde op bevooroordeeldheid. Aan de ene kant leidde dat tot ontwapening, aan de andere kant tot bewapening. Aan de ene kant droomde men over blijvende vrede, aan de andere kant droomde men van een Groot Duitsland.

Valt die verklaring te checken? Ja, want bevooroordeeldheid valt eenvoudig af te leiden uit de teksten die in die tijd geschreven zijn. Bevooroordeelde mensen praten en schrijven totaal anders dan onbevooroordeelde geesten.