In de vorige blogpost ging het over het woord 'femicide'. Schiet je er iets mee op als je dat woord gebruikt als het gaat over de moord op een vrouw? Het antwoord is: nee, vermoedelijk niet.
De blogpost werd geschreven als reactie op een artikel in de Volkskrant. In dat artikel viel me iets op. De geciteerde hoogleraar gendergerelateerd geweld is volledig onbekend met wat lezers van deze blog inmiddels tot vervelens toe weten.
Mensen verschillen
Niet alle mensen zijn even agressief, niet alle mensen zijn even gevaarlijk, maar bepaalde mensen zijn uiterst gevaarlijk.
Tussen mensen zitten dus belangrijke verschillen. Alle pogingen om mensen in te delen op belangrijke verschillen zijn tot nu toe vaak op niets uitgelopen.
Het eerste groot probleem op dit gebied was dat alle talking heads en alle auteurs uitgingen van wat ze al dachten te weten. Iedereen dacht wel te weten hoe het zat en schreef het dan op. Dat klonk allemaal heel interessant, maar tenslotte bleek het vrijwel allemaal onzin.
De enige manier om dus echt vat te krijgen op de verschillen tussen mensen, is de empirische benadering. Je moet de verschillen meten, maar om verschillen te meten heb je eerst meetinstrumenten nodig. De grote vraag was dus: wat moet dat meetinstrument meten?
En dan lijk je weer helemaal terug bij af te zijn. Want niemand wist, wat het meetinstrument precies moest meten.
Het Big Five model overtuigt niet
Om dat probleem op te lossen, zocht men na de oorlog zijn toevlucht in de woordenboeken. Het woordenboek zou alle relevante termen bevatten, die nodig waren om mensen goed te beschrijven. Het enige dat men hoefde te doen, was dus al die termen uit het woordenboek te ordenen en je had de factoren te pakken waarmee je mensen volledig kon beschrijven.
Het achterliggende idee was dat alle belangrijke verschillen tussen mensen via een of meer woorden in de taal vastgelegd waren. Een 'mooi' idee. Maar als natuurkundigen ook zo te werk waren gegaan . . .?
Een ordeningstechniek dacht men ook al te hebben: factoranalyse. Kijken naar welke variabelen onderling duidelijk correleren, in dit geval dus: woorden. Woorden die onderling allemaal duidelijk positief correleren (eventueel na ompoling) meten kennelijk allemaal hetzelfde en worden samengenomen. Samen leveren ze een maat voor een kenmerk van de persoonlijkheid.
Die benadering leidde tot het Big Five model. Je kon personen beschrijven door slechts vijf verschillende dimensies (factoren, schalen) te gebruiken. Prachtig, maar tot nu toe heb ik nog nooit gemerkt dat het Big Five model in de praktijk erg bruikbaar is. Volgens de theorie zou het model dat moeten zijn, maar de praktijk lijkt weerbarstig. (Wat misschien ook niet meehelpt is dat andere auteurs denken dat het eigenlijk om zes factoren moet gaan.)
Het meten van fascisme (de autoritaire persoonlijkheid)
Al tijdens de oorlog was echter het onderzoek naar de wortels van de Holocaust begonnen. Hitler had alleen aan de macht kunnen komen doordat een belangrijke minderheid van de Duitsers de man helemaal zag zitten als hun Grote Leider. De meerderheid zag die man dus helemaal niet zitten.
Als je de variabele kon vinden die bepaalde of iemand een volgeling van Hitler was of niet, hadden we dat in handen dat de Holocaust mogelijk had gemaakt.
De Joodse wetenschappers die uit nazi-Duitsland gevlucht waren, hadden nog een belangrijke troefkaart. Ze hadden gemerkt dat de Duitsers die vielen voor Hitler, totaal anders waren dan de Duitsers die niets van Hitler moesten hebben. Dat was natuurlijk geen harde, kwantitatieve informatie. Maar het was wel wat ze hadden gezien, gehoord en hadden meegemaakt. Ze wisten, er zat een belangrijk verschil. Nu ging het er alleen nog om dat verschil hard te maken en te kwantificeren.
Het onderzoek leverde driemaal dezelfde factor op (bevooroordeeldheid). Alleen waren de auteurs methodologisch en statistisch niet altijd even goed onderlegd. Daardoor hadden ze niet door dat ze driemaal dezelfde factor hadden gevonden. Ze hadden goud in handen, maar wisten het niet zeker.
Ze geloofden heel erg, dat ze goud in handen hadden, maar konden dat idee niet hard maken. Ze moesten zich beperken tot een soort wankel verkoopverhaal, dat hun kritische mede wetenschappers niet echt kon overtuigen.
Inmiddels zijn we meer dan 70 jaar verder. We kennen niet alleen de variabele (of factor) die het verschil maakt (bevooroordeeldheid, generalized prejudice) tussen het wel of niet omarmen van de (aspirant) strongman, we kennen ook de wortels.
De wortels van bevooroordeeldheid (de strongman variabele) zijn sociale dominantie (macht willen, de top van de sociale piramide willen bereiken) en (rechts) autoritarisme (bij de groep willen horen). Samen voorspellen ze het grootste deel van alle bevooroordeeldheid.
Over rechts autoritarisme (gemeten met de RWA-schaal) weten we ondertussen akelig veel en wat we weten is niet fris. Ook over sociale dominantie (gemeten met de SDO-schaal) weten we ondertussen genoeg, om zeer bezorgd te zijn. Sociaal dominante mensen zijn bereid om over lijken te gaan. The sky is the limit. Niets is te gek, om hun doel te bereiken.
Het soortenmodel
Maar hoe moet je die informatie onthouden en toepassen? Voor dat doel is het soortenmodel ontwikkeld. Het soortenmodel is een vereenvoudiging van de complexe werkelijkheid, maar het soortenmodel blijkt in de praktijk goed te werken.
Als je de twee wortels van fascisme (bevooroordeeldheid) door midden hakt, krijg je in totaal vier soorten mensen. Van die vier soorten zijn er drie bevooroordeeld en één soort probeert vooroordelen actief te bestrijden. Die soort moet er als het ware niks van hebben. Een nogal vreemde soort dus en zo zien de andere drie soorten die soort vaak ook.
Double lows
Laten we de vier soorten even nalopen. We beginnen onderaan, bij de vreemde soort. De double lows of bèta's scoren laag op beide wortels en dus ook laag op bevooroordeeldheid. Ze zien vooroordelen als gevaarlijk, omdat ze feitgericht willen denken. Hun denken moet kloppen met de harde realiteit. Omdat ze laag scoren op bevooroordeeldheid, scoren ze ook laag op agressie. Ze willen problemen oplossen, maar geloven niet dat dat echt kan via geweld jegens hun mede mensen.
Wat double lows bijzonder maakt, is dat ze geen aspiraties hebben om bij een groep te horen. Ze doen dus niet aan groepstalk, het zijn vrijdenkende geesten. En ze hebben geen motivatie de top van de groep te bereiken. Ze moeten dus zien te overleven zonder groep en zonder macht. Dat kan alleen door jezelf nuttig te maken, te produceren en scherp te denken, zodat je gevaren een stap voor bent.
------------------ RWA laag ----------------- RWA hoog -----------------------
SDO hoog Men of Action Double Highs (Alfa's)
---------------------------------------------------------------------------------------
SDO laag Double Lows (Bèta) Gewone Volgelingen/Gelovigen
---------------------------------------------------------------------------------------
Gewone Volgelingen/Gelovigen
Dan krijgen we op hetzelfde niveau de Gewone Volgelingen/Gelovigen. Zij scoren net als de double lows laag op sociale dominantie. Ze hebben geen aspiraties ten koste van alles de top van de sociale piramide te bereiken. Maar ze scoren wel hoog op Rechts Autoritarisme (RWA), dat is wat hen speciaal maakt.
Wat betekent hoog scoren op RWA? Dat betekent, dat je hoog scoort op drie verschillende bijelkaarhorende attitudes. 1. Je hebt een sterke neiging je te onderwerpen aan hoger geplaatsten. 2. Je bent agressief en zodra je toestemming krijgt van je superieuren komt die agressie als kokende olie naar buiten. 3. Je hecht aan conventies, groepsnormen, vaste gewoontes, rituelen en traditites. We hebben het altijd zo gedaan, we gaan het nu ook weer zo doen.
Iemand die iets schreef over Bob Altemeyer, de grote man achter RWA, formuleerde het zo:
"The author defines rightwing authoritarianism as the combination of three attitudinal clusters in a person: submission, aggression, and conventionalism."
Je kunt het ook anders formuleren. Het gaat om mensen die ten koste van alles bij de groep willen horen en voor dat doel alles over hebben. Zonder groep kunnen ze niet overleven.
Men of action
Laten we nu kijken naar de men of action. Men of action zijn sociaal dominant, ze willen macht, ze willen leiding geven, ze willen de sociale top bereiken ten koste van wat dan ook. Het bijzondere van men of action is dat ze niet autoritaristisch zijn. Ze geloven geen onzin, omdat een meerdere die uitkraamt. Het bijzondere is dus dat ze scherp kunnen denken, goed kunnen plannen en goed kunnen rekenen. Ze geloven in een harde wereld te leven, maar zijn vast besloten dat zij degenen zijn die de ander zullen overwinnen. Men of action vormen voor de strongman ideale generaals en officieren, prima geschikt om met hun leger van volgelingen/gelovigen daadwerkelijk dingen te bereiken,
Double Highs
Tenslotte komen we bij de double highs of alfa's. De gevaarlijkste mensen die er zijn. Deze mensen zijn aan de ene kant volgeling/gelovige, aan de andere kant zijn ze vast besloten de sociale top te bereiken en bereid om over lijken te gaan. Deze soort levert de koningen en de dictators. Ze weten precies wat ze moeten zeggen om andere volgelingen/gelovigen voor hun karretje te spannen. Ze zijn charismatisch. Ze zijn charmant. Maar ze zien geen harde feiten. Harde normen bestaan voor hun idee niet. Normen zijn slechts afspraken om andere mensen mee om de oren te slaan. Deze mensen worden ook vaak prediker, officier, generaal, maar missen het vermogen tot scherp, gericht nadenken. Op sociaal gebied is hun antenne echter onovertroffen.
Doordat alfa's charismatisch zijn, is het dus gemakkelijk mogelijk voor ze te vallen en verliefd op ze te raken. Tegelijkertijd scoren alfa's op bevooroordeeldheid (ook de maat voor agressie en discriminatie) torenhoog. Wie dus valt voor een alfa, heeft een grote kans te vallen voor zijn moordenaar. Behalve dat deze mensen uiterst bevooroordeeld en agressief zijn, zijn ze ook volstrekt autoritaristisch. Ze zien geen harde feiten en hebben geen harde normen. Zodra deze mensen macht hebben, zijn ze tot alles in staat.
Als je het dus hebt over femicide, is de kans groot dat er een alfa is, die erbij betrokken is. Dat hoeft lang niet altijd te betekenen dat de alfa zelf tot actie over gaat of is gegaan. De alfa heeft bij voorkeur zijn ondergeschikten om het vuile werk op te knappen.
Hoe herken je agressieve mensen?
De variabele die mensen gevaarlijk maakt, althans het beste meet of ze gevaarlijk zijn, is bevooroordeeldheid. De mensen die daar het hoogst op scoren zijn double highs (alfa's).
Of mensen bevooroordeeld zijn of juist niet, valt simpel vast te stellen. Bevooroordeelde mensen denken en praten vanuit ideeën, vanuit geloof. Onbevooroordeelde mensen denken en praten vanuit feiten, vanuit dat wat is. Of iemand bevooroordeeld is of niet, valt dus simpel vast te stellen door erop te letten, hoe iemand denkt, schrijft en praat.
Wat is de beste remedie? Wie een alfa ontmoet en herkent, doet er verstandig aan zo snel mogelijk zo ver mogelijk weg te gaan. Verspil geen tijd, verspil geen woorden, probeer jezelf in veiligheid te brengen en vermijd daarna alle contact. Blijf op afstand en wees ook dan nog beducht op alle mogelijke agressieve acties. Laat je niet misleiden door het 'mooie' verhaal en de charmante bolster.
Maar gewone volgelingen/gelovigen zullen dat advies niet opvolgen. Want zonder alfa zijn ze stuurloos. Andere alfa's zullen het advies ook niet opvolgen, want een alfa met macht trekt ze onweerstaanbaar. Ook men of action zullen zich niet laten afschrikken. Zij zullen de alfa maar wat graag hun diensten aanbieden om op die manier sociaal te stijgen. En double lows hebben dit advies niet nodig, want instinctief zien ze dat er bij de alfa zaken niet kloppen en dat ze op hun hoede moeten zijn.
Op een of andere manier schijnt kennis van het soortenmodel echter toch te helpen. Mensen die het soortenmodel kennen, roemen de praktische bruikbaarheid. Ze vinden, dat het hen beter in staat stelt, anderen in te schatten, in te delen en te voorspellen, wat zinvol is om te doen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten