Op NOS.nl vind ik nieuws over de racistische laserprojecties van de laatste tijd (https://nos.nl/artikel/2465246-racistische-laserprojecties-baren-zorgen-symptoom-van-groter-probleem).
Je zou denken dat we in een democratisch land leven en dus nog vrijheid van meningsuiting hebben. Maar mensen die racistische teksten projecteren op van alles en nog wat, hebben natuurlijk een volstrekt foute mening en dus ook geen recht op vrijheid van meningsuiting. Enig onderscheid op dit punt moet er natuurlijk zijn. Goede teksten: oké. Foute teksten: nee, ten strengste verboden!
Maar wat is dan precies het verschil met Rusland waar je de oorlog tegen Oekraïne geen 'oorlog' mag noemen? Is dat ondertussen ook een democratie, zoals de onze, geworden?
Of is het precies omgekeerd? En zijn wij op topsnelheid bezig net als Rusland te worden?
Dan is er nog iets. Als iemand iets beweert, dat niet klopt of waar je het niet mee eens bent, mag je dat verwoorden, althans in een democratie. Je mag uitleggen, waarom je het er niet mee eens bent. Mogelijk luistert niemand naar je, maar je hebt in beginsel dat recht om uit te leggen, hoe je erover denkt. Het idee is dus: de een beweert wat. De ander legt uit, waarom dat niet klopt.
Maar bij racistische laserprojecties lijkt er op dit punt een groot probleem te zijn. Het is alsof men volstrekt niet meer kan uitleggen, waarom bepaalde beweringen niet kloppen. Onzin zijn. Lariekoek zijn.
Het doet denken aan een driejarige, die wel weet wat hij wil, maar dat nog niet onder woorden kan brengen en dan heel hard met zijn bestek op het tafeltje van zijn kinderstoel gaat slaan. Mensen voelen dat die uitspraken helemaal fout zijn, maar waarom dat zo is, kunnen ze niet langer uitleggen. Het zijn gewoon heel foute uitspraken! Punt!
Met andere woorden, als dat idee klopt: mensen hebben een taalprobleem. Ze voelen wel dingen, maar waarom iets wel of niet is, dat gaat hun volledig boven de pet. Er is iets mis met de verbale vermogens van de gemiddelde Nederlander, lijkt het.
Maar wat beveelt de NOS aan? Als we niet meer kunnen uitleggen, waarom het niet klopt, moeten we maar naar de politie stappen. Dan kunnen die de orde handhaven. Misschien kan de NOS beter in dienst treden bij president Poetin: twee zielen, één gedachte.
Dan is er een derde punt. In het NOS-artikel proef je een soort blinde paniek. Het zijn niet simpelweg projecties van kwalijke teksten. Nee, het gaat om iets veel groters. Je hoort nog net niet, dat het om een wereldsamenzwering van de foute en gevaarlijke X gaat. Je merkt een soort emotionele, fascistische reactie. Dit is heel erg. Dit is gevaarlijk. Dit is groot.
Dat is natuurlijk wat ironisch, als het gaat om rechtse teksten. Je reageert er niet rationeel en nuchter op, maar als een soort fascistische strongman. Je reageert niet via systeem 2, maar via systeem 1.
Het voorgaande betekent niet, dat er geen reden is voor zorg. Volgens mij -- en dat verkondig ik ook al tijden via deze blog -- zie je in de samenleving een steeds verdere verrechtsing. Er zijn allerhande aanwijzingen dat mensen steeds bevooroordeelder gaan denken. Anders geformuleerd: we worden steeds 'fascistischer'. We krijgen steeds meer problemen met systeem 2 denken. We worden daar steeds slechter in.
Die 'foute' laserprojecties passen dus in het plaatje en voegen in feite niets nieuws toe. Maar de reactie op die projecties bevatten wel relevante informatie, omdat die veel meer representatief zijn voor de sfeer in het land.
Die reacties zijn uiterst verontrustend. Het recht op vrijheid van meningsuiting wordt moeiteloos overboord gegooid, als dat even handig uitkomt. Men wil de politie inschakelen om foute meningen te bestrijden. Men is niet langer in staat uit te leggen, waarom bepaalde uitspraken niet kloppen of onzin zijn. En men reageert als een soort aspirant strongman, zodra men ergens een 'foute' opmerking denkt te zien. We krijgen dan een betoog over de gevaarlijke X, die overal kunnen zitten en vooral bestreden moeten worden.
Over die reacties maak ik me zorgen, omdat ze duidelijk suggereren dat mensen steeds bevooroordeelder gaan denken. Omdat ze steeds meer via systeem 1 reageren en steeds minder via systeem 2.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten