In een eerdere blogpost (https://stopdiscriminatie.blogspot.com/2023/01/alleen-fascisten-geloven-in-foute.html) kwam ik met de stelling dat alleen 'fascisten' geloven in foute woorden, zinnen, teksten en boeken.
Met 'fascist' bedoel ik dan iedereen die de strongman (dictator of aspirant dictator) volgt. Ik bedoel 'fascist' dan dus niet als scheldwoord, maar puur als beschrijvende term. Het gaat om de mensen die zich enthousiast achter de strongman scharen, hem steunen, op hem stemmen en alles voor hem willen doen. Wat ze speciaal graag willen doen met zijn toestemming, is het samen met groepsgenoten vervolgen van minderheden.
Dankzij ongeveer 80 jaar onderzoek kunnen we die geneigdheid om de strongman te volgen op een groot aantal verschillende manieren meten. De belangrijkste en meest ingeburgerde manier is bevooroordeeldheid. Het instemmen met op niets gebaseerde populaire uitspraken die betrekking hebben op minderheidsgroepen.
Als je bevooroordeeldheid wat ruimer neemt, valt ook het geloof in complottheorieën eronder. Als je het nog iets wijder neemt, valt alle irrationele geloof eronder. Fundamentalistisch gelovigen scoren uitermate hoog op bevooroordeeldheid.
Bevooroordeeldheid kun je ook meten via de 'wortels' (basisvariabelen) die het aansturen. Die wortels meten de drijfveren die mensen hebben om bevooroordeeld te denken. Het zijn (rechts) autoritarisme en sociale dominantie.
Die twee wortels samen bepalen het grootste deel van alle verschillen in bevooroordeeldheid tussen mensen. Daarbij doet zich iets vreemds voor: beide wortels zijn totaal verschillend. Als je weet, hoe autoritaristisch iemand is, weet je nog vrijwel niets over zijn sociale dominantie.
Rechts autoritarisme is de neiging om je aan de heersende autoriteiten te onderwerpen en te geloven wat zij je vertellen. De autoritarist denkt: alle zegen komt van boven. Met 'van boven' bedoelt hij dan niet de harde Natuur, maar de mensen die sociaal boven hem staan qua status. Voor de autoritarist is de groep het middel om in de harde natuur te overleven. De groep is zijn alles.
Sociale dominantie is de neiging om ten koste van alles de top van de groep te bereiken. Hoe hoger je komt, hoe meer macht je krijgt. Die macht levert grote voordelen op.
Fascisme meten we dus in de eerste plaats via bevooroordeeldheid. Bevooroordeeldheid is niet alleen de variabele die bepaalt of we achter de strongman aanlopen, het is ook de variabele die bepaalt, hoe we denken.
Mensen kunnen van oudsher op twee verschillende manieren denken, Ze hebben twee verschillende manieren van bestaan en overleven. In de groep moet het gezellig zijn en willen we de onderlinge samenhorigheid vergroten. In het oerwoud gaat het erom te overleven en buit te bemachtigen. In de groep proberen we leuk en gezellig te kwebbelen, zodat onze status omhoog gaat. In het oerwoud moeten we scherp nadenken en het gevaar zien, voordat het gevaar ons ziet.
Die twee denksystemen worden aangeduid als systeem 1 en systeem 2. Met systeem 1 vragen we als baby om melk. Met systeem 2 bouwen we een val om een groot dier te vangen. Bevooroordeelde mensen zijn goed in systeem 1 denken, onbevooroordeelde geesten beheersen systeem 1 ook, maar zijn daarnaast ook nog goed in systeem 2 denken.
Wat is het grote verschil tussen systeem 1 denken enerzijds en systeem 2 denken anderzijds?
Bij systeem 1 denken proberen we niet zo zeer iets te bedenken, maar we zeggen iets. We beweren iets, we babbelen. Wat we beweren, is gericht op een maximaal sociaal effect. Hitler maakte zich dus niet druk over de juistheid of onjuistheid van wat hij bij zijn toespraken beweerde. Waar het om ging, was dat na afloop van zijn toespraak het aantal aanmeldingen voor de NSDAP zo groot mogelijk zou zijn. Het succes van zijn toespraken mat hij af aan het aantal aanmeldingen na afloop.
Bij systeem 2 denken proberen we iets te bedenken, dat klopt. Als we een val bouwen voor een groot dier, is het de bedoeling dat daar na verloop van tijd een groot dier in gevangen is. Als dat niet lukt, hebben we niet goed gedacht. Als dat wel lukt, hebben we wel goed gedacht.
Het grote verschil tussen beide denksystemen is dus het doel, dat we beogen en in relatie met dat doel, de feedback waarop we focussen. Bij systeem 1 willen we een maximaal sociaal effect en focussen we dus op de instemming en bijval die onze opmerking oplevert. Bij systeem 2 willen we interacteren met de harde natuur en bepaalt die harde Natuur, of ons denken correct was of niet. In het ene geval kijken we naar snelle feedback (hoe onze woorden vallen, is vaak snel duidelijk). In het andere geval kijken we naar trage feedback. We weten pas heel veel tijd later of onze val goed werkt of niet.
Dat grote verschil in gerichtheid maakt het doorgaans eenvoudig (voor mensen die systeem 2 beheersen) om een tekst in te delen als product van systeem 1 of van systeem 2. Systeem 1 teksten zijn totaal anders dan systeem 2 teksten. Mensen die systeem 1 hanteren, babbelen er lustig op los, maar produceren vooral bullshit en onzin. Mensen die systeem 2 hanteren moeten moeizaam nadenken en proberen te zorgen dat hun beweringen kloppen met de harde feiten.
Ik kwam dus in de eerder vermelde blogpost tot de stelling dat alleen fascisten geloven in foute woorden, zinnen, teksten en boeken. Waar baseerde ik mijn stelling op?
Ik baseerde mijn stelling op een artikel van Leo Lucassen. Voor een systeem 2 denker is het nogal een wild verhaal met allerhande op niets gebaseerde beweringen. Wat me in dat verhaal opviel, was dat Lucassen oprecht gelooft in 'foute' woorden, teksten, beweringen, etc. Er is als het ware een heel lange lijst van dingen, die je beslist niet mag zeggen en als je ze wel zegt, moet je eigenlijk naar de gevangenis of naar een strafkamp. Want het juiste geloof moet ten koste van alles verdedigd worden, bij voorkeur met geweld.
Het interessante was dat Lucassen 'foute' teksten dacht te zien, maar dat zijn eigen tekst ook nogal 'fascistisch' was. De ene 'fascist' bestreed de andere, leek het.
Het bezwaar van het artikel van Lucassen is echter dat het nogal een lang verhaal is. In de NRC van 7 en 8 januari (2023) vond ik een veel korter artikel (https://www.nrc.nl/nieuws/2023/01/06/we-houden-ons-niet-stil-a4153550#/krant/2023/01/07/#314), dat mijn stelling illustreert.
Ik laat het verhaal hier volledig volgen (inclusief de spellingsfout).
'Racisme
We houden ons niet stil
Het jaar 2023 begon in Rotterdam met de projectie van walgelijke, racistische en polariserende teksten op de Erasmusbrug. Inmiddels is het OM in Rotterdam een strafrechtelijk onderzoek gestart naar de uitingen.
En terecht, want dit soort nare ideeën leggen iets bloot waar we verre van moeten blijven. Namelijk de aantasting van onze zorgvuldig opgebouwde democratie en rechtsstaat in Nederland en Europa.
Ik maak me dan ook zorgen om reacties die deze duidelijk racistische leuzen goedpraten of zelfs aanmoedigen. Ik maak me zorgen om de stand van onze vrije maatschappij, waarin steeds minder ruimte lijkt voor diversiteit. We kunnen niet toestaan dat het normaliseren van haat, geweld en intimidatie onderdeel wordt van onze samenleving. Hetzelfde geldt voor de ontmenselijking van de ander. Die ander is een mens met een verhaal en emoties net als jij. Die ander heeft net als jij het recht op een waardig bestaan. En de samenleving, dat zijn we zelf, dus laat het je raken en koester onze opgebouwde democratie. Het schrikbeeld dat we kennen uit de Tweede Wereldoorlog hebben we nog niet zo lang geleden achter ons gelaten en is heel dichtbij. Kijk maar naar de oorlog in Oekraïne en de opkomst van extremisme in heel Europa.
De leuzen zoals die geprojecteerd werden op de Erasmusbrug zijn dan ook een Europabreed probleem, dat we alleen kunnen bestrijden door op alle niveau's van ons te laten horen. Dat moet politiek: lokaal, regionaal, nationaal en Europees. Maar begin ook bij jezelf. Wees niet stil en verzet je tegen de glijdende schaal van intolerantie. Want daar begint het mee: niet meer tolerant zijn naar elkaar, naar die ander.
Laten we wel tolerant zijn in het verkeer, op straat, op school, op het werk en in heel Europa. Want we leven op een fantastisch continent waarin we vrij kunnen reizen, wonen en werken met bijzondere culturen en mooie natuur. Laten we de kernwaarden van onze democratie en vrij Europa niet doen afbrokkelen. We zijn met velen en houden ons niet stil.
Imane Elfilali'
Als je afgaat op het verhaal denkt de schrijfster dat er 'walgelijke, racistische en polariserende teksten op de Erasmusbrug' geprojecteerd zijn.
Maar hoe weet ze dat allemaal zo zeker? Heeft ze die teksten gezien, heeft ze die genoteerd? Hoe heeft ze dan vastgesteld dat die teksten 'racistisch' waren en 'polariserend'? Haar verhaal doet op dit punt eigenlijk geen mededelingen.
De tweede zin geeft echter een belangrijk argument, waarom ze gelooft dat het volstrekt foute teksten waren, die geprojecteerd werden. Ze meldt dat het OM (Openbaar Ministerie) in Rotterdam een strafrechtelijk onderzoek gestart is naar de uitingen.
Ze gelooft dus: het OM start een onderzoek, dan moeten het dus wel volledig foute teksten geweest zijn. Als de rechter via dezelfde lijn denkt, is de verdachte bij voorbaat veroordeeld ongeacht wat hij werkelijk gedaan heeft. Ik denk, dat je die optie niet bij voorbaat kunt uitsluiten.
Ze vaart volledig blind op het gezag van een autoriteit. Een autoriteit die in dit geval alleen maar een individuele mening verkondigt. De Officier van Justitie gelooft dat het misschien iets strafbaars is, maar voorlopig is er geen enkele evidentie dat het inderdaad strafbaar is.
In feite zit de Officier van Justitie enthousiast geruchten te verspreiden, want de stelling dat je een onderzoek start, is net zo'n soort stelling als dat je bezig bent een boek te schrijven. Grote kans dat het boek nooit af komt, maar het klinkt wel heel indrukwekkend.
Mevrouw Imane Elfilali heeft aan dat gerucht dat de Officier van Justitie in Rotterdam de wereld in meent te moeten pompen, echter meer dan genoeg. Dit gaat om hele 'nare ideeën'. We moeten ver uit de buurt blijven van dit soort foute ideeën!
Over welke ideeën heeft ze het precies? Bij een leeuw of tijger kun je inderdaad beter wat uit de buurt blijven, maar een idee lijkt me toch wel iets anders dan een leeuw of een tijger.
Maar ze weet te melden waarom de onbekende ideeën, die ze afgaande op haar verhaal nooit gezien heeft, zo vreselijk gevaarlijk zijn. Deze UDO's (Unidentified Dangerous Ideas, niet te verwarren met UFO's: Unidentified Flying Objects) tasten onze zorgvuldig opgebouwde democratie en rechtsstaat in Nederland en Europa aan.
Het vaderland is niet alleen in gevaar, maar heel Europa! In Europa woedt een vernietigende oorlog, die zodra Poetin gewonnen heeft in Oekraïne, zeker niet zal stoppen, maar mevrouw Elfilali denkt de bedreiging van onze rechtsstaat en democratie op een totaal andere plek te zien: de Erasmusbrug in Rotterdam. Dat is waar de vernietiging van ons land is begonnen! En niet alleen van ons land, van heel Europa!
Maar wacht even. De schrijfster zelf heeft die teksten kennelijk nooit echt gezien en als ze die wel gezien heeft, heeft ze volledig niet opgelet, want ze meldt er niets over. Ze baseert zich volledig op het wilde bericht dat een overspannen Officier van Justitie in Rotterdam de twitter-ruimte in meent te moeten zenden. Op grond van dat bericht weet ze alles al bij voorbaat helemaal zeker. Levensgevaarlijke ideeën die fel bestreden moeten worden. Die mensen achter die berichten onmiddellijk afvoeren naar de gevangenis of nog beter: naar een kamp.
Maar wie is er dan bezig onze rechtsstaat te vernietigen?
En als in Europa tegelijkertijd een vernietigende oorlog woedt, die op termijn ook ons land kan treffen: zijn die teksten dan echt zo gevaarlijk, dat we daarom moeten wachten met het sturen van tanks (die we niet meer hebben) naar Oekraïne? Is het in geval van oorlog niet beter je prioriteiten duidelijk te stellen en te bewaken?
Er valt me nog meer op in die korte tekst. Is Europa echt een rechtsstaat? Rusland ligt toch echt voor het belangrijkste deel in Europa, als je dat een rechtsstaat noemt, is er met je denken iets ernstigs mis. Over landen als Hongarije, Roemenië en Wit-Rusland zullen we het dan maar even niet hebben.
Het verhaal van mevrouw Elfilali is ook nogal tegenstrijdig. De mensen achter de foute teksten op de Erasmusbrug moeten met het strafrecht bestreden worden, vindt ze. Maar even verderop schrijft ze: 'Ik maak me zorgen om de stand van onze vrije maatschappij, waarin steeds minder ruimte lijkt voor diversiteit.'
Op het ene moment moeten mensen, die in haar ogen iets fouts beweren, worden opgesloten. Een moment later maakt ze zich zorgen dat er in onze maatschappij steeds minder ruimte is voor andersdenkenden. Ze vindt kennelijk dat de vaas wit moet zijn, maar tegelijkertijd ook zwart. Ik vrees dat dat de natuurkundigen voorlopig voor een onoplosbaar probleem stelt, waarbij vergeleken kernfusie peanuts is.
Toch heeft het epistel van mevrouw Elfilali een melding die belangrijk en waar is. 'We zijn met velen en houden ons niet stil.' Het aantal mensen dat er lustig op los kwekt, is onvoorstelbaar groot en wat er ook gebeurt, ze zullen vrolijk verder blijven kwekken als een kip zonder kop. Het leger van autoritaristische gelovigen waar de strongman in eerste instantie uit moet putten, is eindeloos groot.
Mevrouw Elfilali weet het zeker: het waren volstrekt foute teksten. Die mensen moeten bestreden en liefst de gevangenis in.
Maar klopt mijn stelling? Mensen die geloven in foute teksten, zijn 'fascisten'. Het zijn mensen die maar wat graag achter iedere strongman aanhuppelen, blij dat ze mogen meedoen.
Het criterium of iemand in objectieve zin 'fascist' is, is bevooroordeeldheid. Een heilig geloof in op niets gebaseerde beweringen. Mevrouw Elfilali weet in de verste verte niet wat ze precies beweert. Een wilde mening van een Officier van Justitie in Rotterdam is voor haar voldoende voor een blind geloof. Ze weet zaken volstrekt zeker zonder enige overtuigende evidentie, maar wat ze precies gelooft, weet ze zelf niet.
Met andere woorden: ze gelooft bij voorbaat heilig wat een willekeurige autoriteit haar op de mouw spelt, ook al weet ze in de verste verte niet, wat dat precies inhoudt. Ik denk dus dat mijn stelling ook in dit geval weer bevestigd wordt.
Alleen 'fascisten' (mensen die achter de eerste, beste strongman aanlopen, zodra ze zijn roep horen) geloven in foute woorden, zinnen, teksten, opmerkingen en boeken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten