In de NRC van 28/01/2023 kom ik een stuk van Ian Buruma tegen getiteld: Extreme randfiguren en fanatici verstevigen greep op de politiek (https://www.nrc.nl/nieuws/2023/01/27/extreme-randfiguren-en-fanatici-verstevigen-greep-op-de-politiek-a4155502#/krant/2023/01/28/#308). Het probleem dat hij beschrijft, is in zijn woorden de 'tirannie der minderheden'. Ik citeer de eerste alinea van zijn artikel in het geheel:
"In principe betekent democratie dat de meerderheid regeert. Als het goed is worden in een liberale democratie de rechten van minderheden daarentegen wel beschermd. Maar tegenwoordig bestaat er in enkele toonaangevende democratieën een nieuw probleem, namelijk de tirannie van minderheden."
Hij geeft drie voorbeelden van landen waar een kleine minderheid een veel te grote invloed uitoefent op het totale beleid.
Allereerst de VS. Trump heeft een aantal fanaten opgehitst, met het gevolg dat de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden nu bijna niets meer te vertellen heeft, maar die kleine groep wel.
Zijn tweede voorbeeld is de UK. Zijn derde voorbeeld is Israël. Hij formuleert het zo:
"In het Verenigd Koninkrijk werd de Conservatieve Partij steeds meer naar rechts gedreven door een groep fanatici die ‘Europa’ zien als een soort vijandelijke macht. En de nieuwe regering in Israël, onder leiding van Benjamin Netanyahu, kan niet functioneren zonder de steun van een aantal kleine extreme partijen van godsdienstfanaten en racisten.
Deze minderheden kijken anders tegen de wereld aan dan de meeste kiezers die meer neigen naar het midden. Niettemin wordt de politiek in deze landen nu voor een belangrijk deel door hen bepaald."
Het probleem dat Buruma beschrijft, is bekend. Hitler wist een relatief kleine groep volgelingen achter zich te verzamelen. Vanuit die groep begon zijn opmars. Toen hij daadwerkelijk de macht greep, had hij slechts een belangrijke minderheid van de Duitsers achter zich weten te verzamelen. Maar toen hij eenmaal de macht had, was zijn opmars onstuitbaar. Tegenstanders werden opgesloten of vermoord.
Hoe kan dat allemaal?
Om te begrijpen hoe dat allemaal mogelijk is, moet je kijken naar de uiteinden van de bevooroordeeldheids-as. Aan de ene kant heb je mensen die extreem onbevooroordeeld zijn, aan de andere kant heb je mensen die extreem bevooroordeeld zijn. Als het goed zou zijn, zouden die twee extremen elkaar in evenwicht moeten houden, maar het is niet goed. Dat is niet hoe het werkt.*
Laten we beginnen bij de meest bevooroordeelde mensen, de alfa's of de double highs. Ze hebben twee bijzondere kenmerken naast hun bevooroordeeldheid. Allereerst zijn ze sociaal dominant, ze zien de wereld in termen van winnen en overwonnen worden, waarbij zij het winnen gaan doen. Ze zijn vast besloten de top van de sociale piramide te bereiken en bereid daarvoor over lijken te gaan. Double highs staan bekend als de gevaarlijkste mensen die er op Gods aardbodem rondlopen.
Ten tweede zijn alfa's ook volgeling/gelovige (autoritaristisch). Doordat ze de zelfde warrige manier van associatief denken hebben als de mensen waar ze met hun verhaal op mikken, weten ze precies, wat ze moeten zeggen om volgelingen/gelovigen over de streep te trekken.
Een alfa of double high zonder volgelingen/gelovigen is als een generaal zonder leger. Het eerste doel is volgzame geesten te vinden en die een 'mooi' verhaal te vertellen, zodat ze de double high als Grote Leider gaan zien. De Grote Leider zal dan zorgen, zegt hij, dat ze een gouden toekomst krijgen.
Zodra de alfa of double high een machtsbasis heeft opgebouwd, begint zijn macht ook 'men of action' aan te trekken. Dit zijn geen volgelingen/gelovigen, maar mensen die prima scherp kunnen nadenken. Net als de alfa's hebben ze echter één duidelijk doel: zo hoog mogelijk komen in de sociale hiërarchie. Hebben volgelingen/gelovigen moeite met plannen en organiseren, die problemen hebben zij niet. Deze men of action leveren de strongman daarmee effectieve uitvoerders op. Generaals en officieren die zijn ondergeschikten kunnen aansturen.
Wat er dus aan de ene kant van het spectrum gebeurt, is dat de strongman niet alleen een leger van volgelingen/gelovigen om zich heen verzamelt, maar dat dat leger ook automatisch wordt gestructureerd. Andere double highs vormen zijn inner circle, het middenkader wordt gevormd door de men of action en het voetvolk bestaat uit gewone (niet sociaal dominante) volgelingen/gelovigen.
De strongman beschikt dus voordat iemand zich dat goed en wel realiseert, al snel over een effectieve legermacht, die bereid is voor hem te doden en te moorden, alsmede alle mogelijke andere klusjes op te knappen.
Wat gebeurt er aan de andere kant van het spectrum? Double lows of bèta's zijn niet sociaal dominant en zijn geen volgeling/gelovige. Hun primaire interesse is hun veiligheid en hun productie, want ze moeten zelf de kost verdienen en zich ondertussen de gevaarlijke manschappen van de strongman van het lijf houden. Dat betekent dus, dat deze mensen zich niet organiseren en slechts zijdelings interesse hebben voor politiek. Voor de strongman en zijn aanhangers bestaat er echter slechts één doel: macht!
Het grote probleem is dus dat de strongman automatisch goed georganiseerd raakt en volledig gericht is op het verwerven van macht, terwijl zijn oppositie niet goed georganiseerd is en niet volledig gericht is op macht.
De enige tegenmacht die de aspirant strongman moet vrezen, wordt gevormd door de zittende machthebbers. Maar wanneer die vooral bezig zijn met leuke dingen, zijn ze vaak niet effectief genoeg om de apirant strongman tijdig onschadelijk te maken.
Kijk bijvoorbeeld naar Trump. Als de rechtspraak in de VS goed gefunctioneerd had, had die man al tien keer achter de tralies moeten zitten. Kijk naar Hitler. Hij deed een staatsgreep, die jammerlijk mislukte, maar kreeg amper straf.
De aspirant strongman heeft dus twee duidelijke voordelen. Hij heeft een duidelijk doel voor ogen en hij heeft binnen de kortste keren een behoorlijk georganiseerd leger van volgelingen/gelovigen. De echte tegenpolen, de double lows of bèta's, zijn niet politiek actief. Alleen de zittende machthebbers kunnen de aspirant strongman stoppen. Maar als die bezig zijn met allerhande mooie en leuke dingen . . .
-----
* Je zou het ook anders kunnen formuleren. Volgens het soortenmodel, dat de uitkomsten van het empirische onderzoek samenvat, zijn mensen globaal onder te verdelen in vier soorten: double lows, gewone volgelingen/gelovigen, double highs, men of action. De drie laatste soorten zoeken elkaar op en klitten en vormen vervolgens een machtige groep (lethal union). De double lows staan dus als enigen buiten de machtige groep en kunnen alleen overleven door te produceren en zo scherp mogelijk na te denken en vooruit te kijken. Een aspirant strongman heeft dus alleen iets te duchten van de zittende machthebbers, maar als die niet meer effectief zijn . . .
Geen opmerkingen:
Een reactie posten