De vorige blogpost werd onbedoeld toch weer erg lang. Mijn stelling was dat alleen 'fascisten' (mensen die de roep van de strongman niet kunnen weerstaan) denken in foute woorden, opmerkingen, zinnnen, etc. Ik probeerde te illustreren en te toetsen aan een korte bijdrage in de NRC over de 'foute' teksten die rond de jaarwisseling op de Erasmusbrug in Rotterdam werden geprojecteerd.
Laten we voorlopig even aannemen dat ik gelijk heb. Waarom is dat dan zo? Wat is het mechanisme hierachter?
Er zit kennelijk een fundamenteel verschil in de manier waarop fascisten/gelovigen teksten interpreteren en de manier waarop niet bevooroordeelde mensen dat doen. Wat is dat verschil precies?
Laat ik eerst de werkwijze van de onbevooroordeelde geesten schetsen. Iemand komt met een uitspraak. Bijvoorbeeld: er staat in jullie tuin een roze olifant. Dat is een vrij vreemde uitspraak, maar geen reden om boos of kwaad te worden. Klopt die uitspraak met de feiten? Vermoedelijk niet, maar als we echt zeker willen zijn, kunnen we even kijken.
Voor een onbevooroordeelde geest is een uitspraak waar (in overeenstemming met de waarneembare feiten) of niet waar (niet in overeenstemming met de waarneembare feiten). Natuurlijk zijn er veel vage uitspraken, die niet verwijzen naar harde feiten. Wel, dat is simpel, dat is geleuter, bullshit, opinie. Iedereen mag vrij leuteren, maar je mag niet je eigen feiten kiezen of construeren. Over de feiten zouden we het eens moeten kunnen worden.
Op deze manier bekeken, is er geen enkele reden de strijd aan te gaan met de zee van opinies, wilde verhalen en overig geleuter die je voortdurend in boeken en de media kunt vinden. Dat is nu eenmaal zo, daar zullen we mee moeten leren leven.
Hoe ziet een fascist/gelovige een uitspraak? Voor een fascist/gelovige bestaat de harde, externe realiteit niet echt. Hij of zij leeft in een sociale wereld van gebabbel. De groep en de leiders van de groep bepalen of de groep een opmerking oké vindt of niet oké. Opmerkingen zijn dus per definitie goed of fout en het criterium is simpel en snel. Als het publiek of de hoger geplaatsten de opmerking goed vinden, is die goed. Als ze hem fout vinden, is die fout.
Het oordeel van de groep of de strongman kan natuurlijk gemakkelijk opeens volledig veranderen. Dan verandert het oordeel van de fascist/gelovige mee. Woorden en opmerkingen hebben dus alleen sociale betekenis. Feitelijke betekenis bestaat niet voor de fascist/gelovige.
De waarheid van de fascist/gelovige is dus, dat bepaalde door de strongman aangewezen uitspraken oké zijn, zonder dat dat valt te koppelen aan een externe betekenis. Uitspraken hebben dus voor een fascist/gelovige nooit een diepere inhoud. Het enige dat ze weten, is dat bepaalde frases oké zijn en andere frases volledig niet oké zijn en bestreden moeten worden.
Voor de fascist/gelovige is 2+2=4 waar, omdat de juf het zegt. Maar als de juf zegt, dat 2+2=5, dan is dat waar. Ze snappen dus niet echt het verschil tussen beide uitspraken.
Beide uitspraken zijn voor de fascist/gelovige slechts manieren om sociale bijval op te wekken. De relatie met de harde werkelijkheid is er voor hem of haar niet.
In de korte tekst die onderwerp van de vorige blogpost bleek dit ook. Op geen enkele manier werd duidelijk wat nu precies de kwalijke uitspraken waren geweest en waarom die dan wel kwalijk waren. Dat deed niet ter zake. De groep vond het kennelijk 'foute' uitspraken, wel nu dan waren het 'foute' uitspraken die zo fanatiek mogelijk bestreden moesten worden. Dus de verspreiders van deze foute uitspraken moesten met harde hand tot de orde worden geroepen.
Onmiddellijk daarop volgde een pleidooi om voor elkaar open te staan. Volstrekt strijdig met het vorige, maar de schrijfster zag het probleem niet. Het waren toch allebei 'goede' standpunten, die ze verkondigde?
Abel J. Herzberg schreef het al: fascisten zijn van binnen leeg. Er is iets mis met hun cognitie. Maar wat er mis is met hun cognitie, is dus dat opmerkingen alleen geëvalueerd worden via hun systeem 1. De opmerking is goed of die is fout. Een diepere betekenis ontbreekt voor hen. Ze zien alleen de talige oppervlakte van de uitspraak en moeten het daarmee doen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten