De weg naar de ondergang is geplaveid met geloof en 'mooie' ideeën

 

 

Het is vandaag woensdag, 25 januari 2023. De Doomsday Clock staat sinds kort op 90 seconden voor middernacht (https://thebulletin.org/doomsday-clock/current-time/). De klok heeft nog nooit zo dicht bij het 'einde der tijden' gestaan. Het Bulletin of the Atomic Scientists, het orgaan van de Science and Seurity Board, de mensen die de klok bijstellen, omschrijft de situatie in de wereld als:

"A time of unprecedented danger".

Rusland is in 2014 in Europa een oorlog gestart, in eerste instantie om een deel van Oekraïne te bezetten en in te lijven. Inmiddels is die oorlog nog steeds aan de gang, escaleert die oorlog steeds verder en lijkt duidelijk dat Rusland na een eventuele verovering van Oekraïne niet zal stoppen, maar haar gebied verder zal willen uitbreiden. Ondertussen dreigt Rusland met een allesvernietigende atoomoorlog. Niemand weet waar dit zal stoppen.

 

Wat lees ik vandaag in de Volkskrant? Wat de krant op pagina 1 bovenaan stelt:

In zijn pamflet 'Sander en de brug' zoekt opiniemaker Sander Schimmelpenninck oplossingen voor de kansenongelijkheid.

Naast die tekst een fotootje van de columnist met daarnaast een citaat uit zijn pamflet:

"'Een jubelton voor elke 25-jarige, een maatschappelijke diensttijd en hogere belastingen voor de rijken'".

Vervolgens worden we doorverwezen naar pagina 18-19.

Daar een interview met de eigen columnist en nogmaals een foto van hem, maar nu ongeveer een pagina groot. Tekst en foto beslaan samen twee pagina's.

Hoe moet je de inhoud van het pamflet samenvatten? Ik heb het pamflet nog niet gelezen en ook het interview niet, maar doe op voorhand een gooi. Ik zou kiezen voor de kreet van Koot en Bie:

"Geen gezeik, iedereen rijk".

En de rijken deugen natuurlijk niet, dus die moeten nog even flink aangepakt worden. Het geld moet natuurlijk ergens vandaan komen.

De strekking: vertrouw onze toekomst toe aan Schimmelpenninck en het komt helemaal goed. Of niet natuurlijk.

 

Misschien reageer ik wat kort door de bocht. Is het verhaal van Schimmelpenninck inderdaad nogal wild?

Volgens het kader naast het interview stelt de columnist vijf maatregelen voor om Nederland minder ongelijk  te maken. 1. De belasting op erfenissen en vermogens moet omhoog. 2. Het schooladvies moet uitgesteld. 3. De pensioenpotten moeten stevig worden belast. 4. Iedere 25-jarige moet 100.000 euro van de overheid als startkapitaal. 5. Iedere 18-jarige moet een jaar lang in dienst van de overheid. Als je dit niet een wild verhaal mag noemen, mag je niets meer wild noemen.

Twee van de vijf maatregelen zijn vormen van belastingverhoging. Wat gebeurt er onherroepelijk als je belastingen verhoogt? De centrale overheid krijgt meer middelen en mag dus meer van de nationale koek verdelen. Dat betekent onherroepelijk dat de bevooroordeeldheid in de samenleving, het fascisme, de verrechtsing, verder zal groeien. De maatregelen die hij voorstelt zullen de sociale ongelijkheid nog verder vergroten.

Wat gebeurt er als je een deel van de bevolking 100.000 euro geeft, maar het andere deel niets? Integendeel, daar haal je het geld weg? Wat is het doel, een burgeroorlog?

In het interview valt me een uitspraak op:

'Ongelijkheid is in de basis geen probleem, een samenleving zonder verschil bestaat niet.'

Zowel het eerste deel, als het tweede deel is onwaar. Wat we weten uit het empirische discriminatie-onderzoek is dat sociale ongelijkheid de moeder van alle problemen is. Ongelijkheid is dus wel degelijk een probleem en het zal altijd een probleem zijn.

Met hogere belastingen maak je die sociale verschillen uiteindelijk alleen maar groter en daarmee ook de kans op discriminatie, geweld en (burger)oorlog. Het probleem is dat de centrale overheid steeds meer macht krijgt en steeds meer geld gaat verdelen. Dat gaat uiteindelijk nooit goed.

Ook het tweede deel van de uitspraak klopt niet. Samenlevingen zonder noemenswaardige verschillen bestonden wel degelijk. Jagers/verzamelaars leven egalitair: er zijn tussen hen geen sociale verschillen van betekenis. Het probleem van de sociale ongelijkheid is pas ontstaan na de uitvinding van de landbouw, zo'n 12.000 jaar geleden.

 

Zou er een verband zijn tussen deze twee zaken: de wereld die af lijkt te denderen op een door mensen veroorzaakt einde en een wild programma als oplossing voor een probleem dat volgens de auteur zelf eigenlijk helemaal geen probleem is?

Het lijkt misschien wat vergezocht, maar wat we weten vanuit het empirische discriminatie/agressie-onderzoek is dat bevooroordeeldheid de variabele is, waar alles om draait. De variabele die alle ellende veroorzaakt. Bevooroordeeldheid is niet alleen de strongman-variabele, die fascisme en agressie meet, het is ook de variabele die aangeeft hoe mensen denken.

Bevooroordeelde mensen denken vanuit ideeën, vanuit geloofsovertuigingen, in plaats dat ze hun denken aanpassen aan de harde Natuur en de harde feiten. Als mensen vanuit hun geloof denken, vanuit wat ze mooi vinden en graag willen hebben, zijn ze sterk bevooroordeeld en is de ellende nabij.

 

Is er bevestiging voor dat empirische resultaat van jarenlang onderzoek uit een totaal andere bron?

In de data van de World Value Survey vond ik indertijd met handmatig zoeken, slechts één betrouwbare factor. Een betrouwbare factor bestaat uit items die onderling positief correleren. Die ene factor had iets met geloof en traditie te maken. Maar wat mat die ene factor?

De landen die extreem scoorden op deze factor, waren landen met oorlog, burgeroorlog en dat soort zaken. Er was slechts een enkele uitzondering. Libanon scoorde zeer extreem, maar volgens het verhaal van iemand die daar woonde, was het daar best tof. Iets later bleek het daar echter helemaal niet meer zo tof. Die factor heeft kennelijk ook voorspellende waarde.

 

Hoe moet je dit alles samenvatten? Mijn moeder hanteerde vaak de spreuk: 'De weg naar de hel is geplaveid met goede voornemens'.  Het voorgaande zou je kunnen samenvatten als:

de weg naar de ondergang is geplaveid met geloof en 'mooie' ideeën.

 

Het geloof en de 'mooie' ideeën van Poetin en de zijnen hebben geleid tot de oorlog in Oekraïne en daarmee tot de oorlog in Europa. Ons geloof en 'mooie' ideeën hebben ertoe geleid dat we met van alles en nog wat bezig waren, maar dat we ondertussen de situatie met Rusland en Oekraïne volledig uit de hand hebben laten lopen.

Wat het pamflet van Schimmelpenninck laat zien, is dat we ons nog steeds niet los kunnen maken van dat heerlijke wensdenken over de ideale wereld van morgen. Ondertussen staat de wereld in brand en die brand kan ieder moment ons kikkerlandje bereiken en vernietigen.

En zelfs nu kunnen we ons nog steeds niet goed losrukken van die heerlijke dromen. De babbelcultuur heeft ons in haar houdgreep. Buiten woedt een allesvernietigende prairiebrand, maar binnen is het goed toeven en droomt men over een heerlijke toekomst.