Het probleem met empathie

 

Mensen geloven vaak dat empathie goed is. Empathie zou een medicijn zijn tegen onmenselijkheid. Tegen wreedheid, tegen geweld, tegen discriminatie.

Je zou vooral empathisch moeten zijn, dan komt het allemaal wel goed.

Ik herinner me iemand, die als kind tot tranen toe geroerd was door een gewond vogeltje. Of een poes met een zeer pootje.

Als je erover nadenkt, zou het kunnen zijn dat de poes zodra het pootje weer beter is, dat vogeltje -- dat toch een klap heeft gehad, maar wat graag oppeuzelt. Maar zo diep gingen de gedachten kennelijk niet van degene die me dit verhaal vertelde.

Wat is het probleem met empathie?

Het probleem met empathie is dat mensen zich heel erg druk kunnen maken over een gewond vogeltje en dan vol medeleven zijn met het vogeltje, maar uiteindelijk ook vooral met zichzelf. Maar dat ze zes miljoen vermoorde Joden afdoen als nu niet meer relevant.

Dat was toen, dat waren de Duitsers, dat zal nooit weer gebeuren, dat is niet hier en nu. Dat was vreselijk, maar tja . . . Dat waren Joden, die hadden het er zelf naar gemaakt. Hadden ze Jezus niet aan het kruis genageld?

Zes miljoen is maar een getal. Ja, dat beweren ze, maar is het wel echt gebeurd? Waarom is dat nu nog relevant? Het is toch allang gebeurd? Wat konden wij daaraan doen? Het zijn ook rotlui, die Joden!

Ik ben misschien niet zo empathisch. En zes miljoen doden is inderdaad voor de meeste mensen vooral een getal waarbij je je niets meer kunt voorstellen. Zoals Stalin, naar men beweert, ooit opmerkte: 'Eén dode is een tragedie, een miljoen doden een statistiek.' En sommige Joden zullen ongetwijfeld niet altijd even aardig zijn geweest.

Waarom maak ik me dan toch druk over die zes miljoen vermoorde Joden?

Wel, om eerlijk te zijn, daar gaat het me niet echt om. Die mensen zijn dood en blijven dood. Dat kunnen we niet meer veranderen. Maar als zo'n 80 jaar geleden zes miljoen Joden vermoord zijn, dan kan dat in beginsel morgen weer gebeuren. En als er toen op grote schaal Joden vermoord zijn, kunnen het morgen misschien donkere mensen zijn, of boeren, of 'foute' mannen. De groep waartoe ik zelf behoor, of ik wil of niet.

Ik bestudeer de wortels van de Holocaust niet uit empathie met die zes miljoen Joden, die er niet meer zijn. Ik bestudeer de wortels van de Holocaust uit welbegrepen eigenbelang. Morgen kan ik aan de beurt zijn. En overmorgen misschien de lezer. Dan is het beter om voorbereid te zijn en te begrijpen, wat je tegenstanders drijft.

Zij geloven: waarheid is niet belangrijk, het gaat erom wie de macht heeft. Ik geloof: kennis is macht. En heel soms, is kennis het verschil tussen leven en dood.